August Willemsen, de man die in Brazilië liefde zocht en woorden vond

NRC

August Willemsen - Vijftien jaar geleden overleed de schrijver en vertaler August Willemsen. Uit zijn Braziliaanse Brieven en een documentaire komt het beeld naar voren van een briljant vertaler en een workaholic die zich nergens thuis voelde. (...)

„Niet alleen zijn taal raakte me, ook de manier waarop hij allerlei ogenschijnlijk onoverbrugbare tegenstellingen beschrijft”, vertelt Jochems. Ze doelt op een passage aan het begin van Braziliaanse Brieven waarin Willemsen zijn eerste indrukken van São Paulo beschrijft, nadat hij daar als student met een armzalige studiebeurs begin 1967 met Marie (Mieke in het boek) is aangekomen. Als onwennige intellectueel uit Amsterdam-Zuid worstelt hij met de chaos, de corruptie en de hardheid van deze ‘stad zonder façade’. „Er is veel aardigheid, en er is veel narigheid, en het is er tegelijk”, concludeert hij na vier maanden.

(Tekst loopt door onder de foto.)

August Willemsen op het balkon van zijn woning in de Amsterdam-Zuidoost, 2002. Foto Jos Lammers/Hollandse Hoogte.

Hij beschrijft de stad als een oord „waar rijk en arm, oud en nieuw, mooi en lelijk naast elkaar gekwakt wordt”. Een architectonische lelijkheid waar hij, gek genoeg, ook waardering voor krijgt. Weg uit het geordende Amsterdam begrijpt hij dan ook „dat de vrijheid waarmee ik hier over straat loop, een vrijheid groter dan in Amsterdam, niet alleen het gevolg is van het feit dat dit een échte wereldstad is, waar het, bij zoveel verscheidenheid aan rassen en soorten mensen, gewoon te vermoeiend zou zijn nog iets of iemand ‘gek’ te vinden, maar ook dat die vrijheid de keerzijde is van dat gebrek aan contact en van dat leuke, losse onverschillige, dat het mogelijk maakt dat mensen op straat creperen.”(...)

„Die tegenstrijdigheden gaan bij uitstek op voor een land als Brazilië, maar ik zag het ook terug in de persoon van Willemsen zelf. Hij was een taalvirtuoos die tegelijkertijd stotterde. Een man die van hoge cultuur hield, zoals klassieke muziek, maar tegelijkertijd ook de waarheid terugvond in de goot.” (...)

August Willemsen, de bladzij en de werkelijkheid. Speeldata op franjo.nl. August Willemsen: Braziliaanse Brieven, De Arbeiderspers, 286 blz. € 22,50. In Brazilië is een Portugese vertaling verschenen van ‘Braziliaanse Brieven’ bij uitgeverij Arte e Letra: Cartas Brasileiras.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #brazilie #documentaire #film #video #august_willemsen #sao_paulo