De voedingsindustrie voert een oorlog om onze ‘lekkere trek’

NRC

Teun van de Keuken verklaart de oorlog aan de voedingsindustrie die, zo betoogt hij in een pamflet, uit winstbejag de mens ziek maakt. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto David Paul Morris/Bloomberg

[Het boek] De mens is een plofkip is niets minder dan een eyeopener die je ietwat ontgoocheld, maar strijdbaar achterlaat. (...) [Het] is in een avond uit te lezen en daarna lacht een doos met Pringles u nooit meer onschuldig toe. (...)

Net als met meer maatschappelijke problematiek (klimaat, de macht van tech-bedrijven) kan ongezond eten en de bijkomstige obesitasepidemie voelen als een oncontroleerbaar, ver-van-mijn-bed-probleem. We weten wel dat er iets mis is, maar de actiebereidheid blijft achter. Het boek van Van de Keuken maakt de materie concreet én wijst een schuldige aan.

Vijftien procent van Nederlanders heeft ernstig overgewicht en de helft is te zwaar. Dat is niet de rijkste helft. De grootste slachtoffers van ongezond eten zijn bij uitstek kwetsbare mensen met een kleine portemonnee. (...)

Een andere kwetsbare doelgroep zijn kinderen. Die krijgen in vergelijking met andere landen vaak onbewust, ontstellend ongezond te eten. (...) En ondanks dat kinderreclame verboden is, weet de voedingsindustrie, door bijvoorbeeld aanwezig te zijn op cruciale locaties, of speelgoed weg te geven, toch succesvol concepten als McDonalds en Coca-Cola diep in het beïnvloedbare kinderbrein te planten. (...)

Ongezond eten produceren is goedkoop. Gezond eten, zoals het telen van groente en fruit, is duur. Dus om zo hoog mogelijke marges te behalen (lees: winst), is er een gigantische markt ontstaan voor slecht eten. Het geld dat overblijft wordt vervolgens in marketing gestopt. (...)

Zitten zou het nieuwe roken worden, maar na het lezen van De mens is een plofkip is het eerder de voedingsindustrie die net als sigarettenfabrikanten de mens doelbewust ziek maakt. Nu verschuilen fabrikanten zich nog achter het neoliberale idee dat consumenten keuzevrijheid hebben en ervoor kiezen om zich vol te proppen met eten dat expres zo ongezond mogelijk is gemaakt. Maar het boek wordt zo mogelijk nóg cynischer als blijkt dat grote voedselproducenten populaire dieetbedrijven hebben overgenomen. (...)

Teun van de Keuken: De mens is een plofkip. Hoe de voedingsindustrie ons ziek maakt. Thomas Rap. 140 blz. € 18,99.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #levensmiddelen #gezondheid #supermarkt #schijf_van_vijf #suikertaks #vet #zout #suiker #bewerkt_voedsel #levensmiddelenindustrie #obesitas #voedingsindustrie

Recensie: Avoiding the News verplichte kost voor inzicht in een bewust onbereikbaar deel van ons publiek

Villaemdia

Begin dit jaar verscheen Avoiding the News: Reluctant Audiences for Journalism, over achtergronden en redenen van zogeheten nieuwsmijders. Het onderzoek onthulde nuttige inzichten, zeker voor een doelgroep die zichzelf het liefst onderdompelt in nieuws. De realiteit is hard: wereldwijd mijdt zo'n drie procent van volwassenen het nieuws, met uitschieters tot tien procent in sommige landen.

Dat percentage klinkt behapbaar, maar vertegenwoordigt dus tientallen miljoenen mensen die actief geen nieuws volgen. “Dat zijn er meer dan er wereldwijd voor nieuws betalen”, herinneren de onderzoekers. (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

.

Het onderzoek constateerde een opmerkelijk verschil in opmaak van nieuwsmijders in de Verenigde Staten (meestal ideologisch rechts) ten opzicht van de rest van de wereld, waar nieuwsmijders meestal links georiënteerd zijn en sterk politiek betrokken. Verder staat een groep simpelweg onverschillig tegenover politiek en daarmee ook nieuws. (...)

Hoe lossen we dat dan op? Méér nieuws is alvast niet de oplossing, aldus de onderzoekers. Ze bekennen eerlijk geen panklare oplossing te hebben. De auteurs delen - met ‘enige aarzeling’ vanwege de complexiteit van het probleem - hooguit enkele praktische suggesties en observaties. (...)

Avoiding The News is ondanks de enorme informatiedichtheid in vlot en toegankelijk Engels geschreven. Het is een aanrader voor iedereen die zich zorgen maakt over het afkalvende vertrouwen in de journalistiek en wil begrijpen wat dit bewust onbereikbare deel van het publiek drijft.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #journalistiek #journalist #media #nieuws #nieuwsmijders #fake_news #nepnieuws #desinformatie

‘Zo hypocriet dat olie- en gasbedrijven meer tijd willen voor een transitie die ze zelf doelbewust frustreren’

Follow the Money

De pr-machinerie van de fossielindustrie hanteert beproefde tactieken om klimaatactie te vertragen. De wetenschapshistoricus Naomi Oreskes – bekend omdat ze aantoonde dat klimaatontkenning een door de olie- en gassector georkestreerd fenomeen is – weet welke tactieken je daar tegenover stelt: leg de machtsnetwerken en de leugens bloot. ‘Laat zien dat ze hun verdienmodel zo lang mogelijk in stand willen houden.’ (...)

Hele artikel

Naomi Oreskes

Tags: #nederlands #boeken #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect klimaatontkennig #fossiele_brandstof #co2 #fossiele_bedrijven #shell #energietransitie #energie #desinformatie #greenwashing

‘Israël zal niet veilig zijn zolang de Palestijnen dat niet zijn’

NRC

Izzeldin Abuelaish | gynaecoloog en activist - De Palestijnse arts Izzeldin Abuelaish verloor drie dochters bij Israëlische bombardementen in Gaza. Desondanks blijft hij pleiten voor verzoening met Israël. „Israël wil veiligheid maar zijn veiligheid is verbonden met die van de Palestijnen.” (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Izzeldin Abuelaish: „Je stil houden in tijden van onrecht maakt je medeplichtig aan onrecht”. Foto uit ‘I shall not hate’.

„Ondanks hun enorme technologische overwicht zijn de Israëliërs er na zes maanden nog altijd niet in geslaagd Hamas te verslaan”, zegt Abuelaish, „en zelfs Israëls militaire leiding gelooft daarin niet meer. Oorlog kan dit probleem niet oplossen. Israël wil veiligheid, maar zijn veiligheid is verbonden met die van de Palestijnen. Israël zal niet veilig zijn zolang de Palestijnen dat niet zijn.” (...)

In 2011 publiceerde hij zijn memoires onder de titel I shall not hate. Onlangs verscheen een film onder dezelfde titel, die ook in Den Haag bij het filmfestival Movies that Matter wordt vertoond. (...)

„Ik begrijp dat mijn Israëlische vrienden geschokt waren”, zegt Abuelaish. „Maar de Israëliërs zien niet wat er met de Palestijnen gebeurt. De aanval van 7 oktober kwam niet uit het niets. Daarvoor was de Gazastrook ook al een hel om in te leven.” (...)

„Haat is een besmettelijke ziekte, die de mensen zelf verwoest”, zegt hij. „Niemand wordt geboren met haat. Haat is een gif.” (...)

Niemand zou zich stil moeten houden over het huidige leed van de Palestijnen, betoogt hij. „Je stil houden in tijden van onrecht maakt je medeplichtig aan onrecht. Het gaat ook niet om een Palestijns probleem maar om een universeel menselijk probleem, dat de hele wereld aangaat.” (...)

Hoewel Abuelaish veel westerse critici van Hamas hypocriet vindt, constateert hij ook dat niet alle Gazanen de beweging steunen. „Vorige zomer waren we getuige van protestdemonstraties in de Gazastrook tegen Hamas. Er zijn veel mensen die snakken naar vrije democratische verkiezingen. Palestijnen zijn geen extremisten.” (...)

Hele artikel

De film ‘I shall not hate’ is deze vrijdag en zaterdag nog te zien op het Movies that Matter Festival in Den Haag.

Tags: #nederlands #nederland #boeken #gaza #israel #palestijnen #palestina #mensenrechten #oorlogsrecht #wapens #vn #verenigde_naties #bezette_gebieden #unrwa #rafah #oorlogsmisdaden

‘Surveillance is een vast onderdeel van ons leven geworden, en dat zal alleen maar toenemen’

Vrij Nederland (Alleen vandaag gratis)

‘Vroeger was er eerst een verdenking en dan volgde de surveillance, nu is er eerst surveillance en volgen pas daarna de verdenkingen,’ zegt bijzonder hoogleraar Digital Surveillance Mark Schuilenburg. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Mark Schuilenburg

Waze is volgens Schuilenburg een voorbeeld van een technologie die met behulp van Artificiële Intelligentie (AI) en algoritmes ons gedrag subtiel een bepaalde richting op stuurt. (...)

‘Mentale sturing en beïnvloeding worden voor techbedrijven steeds belangrijker, vooral op het gebied van veiligheid en gezondheid. Niet alleen het lichaam, maar ook de psyche, de geest, moet worden gestuurd. Dat is inderdaad anders dan de vlieg in het urinoir, omdat het gebeurt met enorme hoeveelheden data, en het voortdurend te personaliseren is. Bij een verkeersdrempel moet iedereen langzamer rijden, terwijl psychomacht op maat kan worden gesneden, via microtargeting, of doordat het de ene Facebookgebruiker bepaalde berichten laat zien die bij anderen niet of in andere vorm op hun tijdlijn verschijnen. Of dus bij een app als Waze.’

U plaatst Waze in hetzelfde rijtje als de Apple Watch en de digitale deurbel van Amazon.
‘Ik noem dat soort producten luxe-surveillance. Mensen willen zichzelf tegenwoordig monitoren en zijn bereid daarvoor te betalen. Dat is interessant. Surveillance werd altijd gezien als iets dat vanuit de staat kwam. Daar komen ook alle dystopische verhalen – China, Orwell – vandaan. Met luxe-surveillance zie je dat mensen zelf een flinke som geld neerleggen om zichzelf vrijwillig te bekijken. Dat illustreert de overgang van disciplinaire naar psychomacht.’ (...)

In de jaren negentig vernetwerkte surveillance. De camera’s op straat werden met elkaar verbonden en daardoor is de controle overal. Nu, in fase drie, zijn bewakingscamera’s uitgerust met AI en algoritmes, denk aan automatische gezichtsherkenningstechnologie. (...)

‘Surveillance is een vast onderdeel van ons leven geworden, en dat zal alleen maar toenemen. Je ziet dan ook dat surveillance met AI en algoritmes niet meer alleen wordt ingezet door de politie, maar ook daarboven, door organisaties als Europol, daarbeneden, wanneer burgers patrouilleren in de wijk en apps als Veiligebuurt of Citizen gebruiken, en ernaast, doordat techbedrijven als Amazon en Google de zorg voor veiligheid steeds vaker faciliteren door slimme apparaten met ingebouwde camera’s, microfoons en trackingsapparatuur te ontwikkelen.’ (...)

En dat is nou precies waar het nieuwe boek van Schuilenburg, Making Surveillance Public. Why You Should Be More Woke about AI and Algorithms, over gaat.

Want technologie wordt nog te vaak ontworpen en ingezet vanuit een ‘technologisch-economisch’ perspectief, vindt hij, waarin publieke waarden als privacy, non-discriminatie, transparantie en het nemen van verantwoordelijkheid (accountability) het afleggen tegen waarden als veiligheid en efficiëntie. (...)

‘Veel mensen herkennen de Apple Watch, Fitbit en Amazon-deurbel niet als surveillance.’ (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #privacy #gezichtsherkenning #clearview #facebook #google #surveillance #massasurveillance #surveillance_kapitalisme #algoritme #ai #artificial_intelligence #kunstmatige_intelligentie #waze #algoritme #nudging #amazon #apple #slimme_deurbel #gezichtsherkenning #veiigebuurt #citizen #tracking #fitbit

Hoe het Nederlandse leger zo volledig kon ontsporen

NRC

Geweld - Indonesië stond niet alleen geografisch, maar ook moreel op afstand. Daardoor kon het Nederlandse leger extreem en wijdverbreid geweld toepassen in Indonesië, en in de doofpot stoppen, schrijven historici Raben en Romijn.

Van alle boeken die de afgelopen jaren zijn verschenen over de dekolonisatie van Indonesië probeert Talen van geweld misschien wel de belangrijkste vraag te beantwoorden. De onderzoekers ‘pogen een verklaring te geven voor de Nederlandse tolerantie van het oorlogsgeweld in de oorlog in Indonesië’. Eenvoudiger geformuleerd: hoe kon Nederland, zelf net bevrijd van het nazisme, zich direct na de Tweede Wereldoorlog in zijn kolonie zo te buiten gaan aan bruut geweld? En waarom ging bijna iedereen – militairen, politici, burgers – daar in mee? (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Op 18 december 1946 staken Nederlandse militairen een huis in brand ten noorden van Campa. Foto uit besproken boek.

De oorlog die Nederland van 1945 tot 1949 in Indonesië voerde, kostte het leven aan ruim vijfduizend Nederlandse militairen en een veelvoud daarvan aan Indonesische zijde: tenminste bijna honderdduizend. Er vonden standrechtelijke executies plaats, martelingen, dorpen werden platgebrand, en dat op zo’n grote schaal dat je niet kunt spreken van ‘excessen’, zoals de overheid decennia deed. Het geweld was „extreem” en „wijdverbreid”, luidde vorig jaar de conclusie van het onderzoeksprogramma ‘Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië’ van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies. (...)

Zo ging het steeds. Rapporten werden bewust vaag gehouden. De politiek kwam pas in actie als zij daar door publiciteit toe werd gedwongen. Het leger stelde vervolgens vragen, maar omstandigheden konden niet precies worden vastgesteld, of vervolging werd niet opportuun geacht. ‘Militairen, voorlichters en bestuurders werkten in de praktijk samen om een geheel ontsmette versie van het militaire optreden op te dissen’, schrijven de onderzoekers. (...)

Een belangrijke verklaring die ze geven, is wat ze noemen ‘koloniale dissociatie’: ‘het Nederlandse onvermogen om zich in de geestesgesteldheid van de gekoloniseerde te verdiepen en deze als gelijkwaardig en gerechtvaardigd te beschouwen’.

Indonesië stond niet alleen geografisch, maar ook moreel op afstand. Racistische denkbeelden waren daar niet vreemd aan: de Aziatische mens was dan misschien niet minderwaardig maar zeker toch minder ontwikkeld, en Nederland had de taak die op te voeden alvorens sprake kon zijn van zelfstandigheid.

Talen van geweld is een belangrijk boek, over een belangrijk onderwerp. Het is daarom jammer dat het waarschijnlijk geen groot publiek zal bereiken. Het is een degelijk historisch onderzoek maar ook tamelijk taaie kost, door de vaak academische taal en het ontbreken van een spanningsboog. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren meer toegankelijke boeken geschreven over min of meer dezelfde thematiek: Revolusi van David Van Reybrouck, De wraak van Diponegoro van Martin Bossenbroek, en, niet te vergeten, De Indische doofpot van Maurice Swirc. (...)

Hele artikel

Remco Raben en Peter Romijn: Talen van geweld. Stilte, informatie en misleiding in de Indonesische onafhankelijk-heids-oorlog, 1945-1949. AUP, 592 blz. € 39,99.

> Meer over Nederlands Indië

Tags: #nederlands #nederland #boeken #mensenrechten #indonesie #nederlands_indie #dekolonisatie #kolonie #oorlogsmisdaden #bersiap #onafhankelijkheid #onafhankelijkheidsstrijd #nationalisme #sukarno #soekarno #hueting #excessennota #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #revolusi #verjaringswet #politionele_acties #japanse_bezetting #indische_nederlanders #indo #westerling #Diponegoro #van_mook #spoor #revolusi #rawagede #racisme

Antonio Scurati onderzocht fascisme en populisme: ‘Ik maak me oprecht zorgen over Nederland’

De Volkskrant

Antonio Scurati schreef een gevierde romanreeks over Mussolini. Over het heden wil hij niet schrijven, maar lezers bleven hem wijzen op parallellen. Zo ontstond Fascisme en populisme, dat onlangs werd vertaald. ‘Het geloof dat democratie de beste regeringsvorm is, verliest snel terrein.’ (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Antonio Scurati

In dat boek, Fascisme en populisme, dat vorige maand in Nederlandse vertaling verscheen bij uitgeverij Podium, stelt Scurati dat Mussolini niet alleen de aartsvader was van het fascisme, maar ook van het populisme. Het populisme gebruikte hij om Italië te verleiden, het fascisme om het te verkrachten. (...)

‘Die kleine groepjes extremisten zijn niet mijn grootste zorg. Ik maak me meer zorgen over de populisten die de paleizen van de macht via de voordeur binnenwandelen na een goede verkiezingsuitslag. (...) Kijk naar Nederland. De kans dat een gewelddadige groep extremisten jullie overheidsgebouwen bezet, lijkt me kleiner dan dat iemand met veel anti-rechtsstatelijke standpunten – ik noem een Geert Wilders – gewoon legitiem aan de macht komt.’

Op het moment dat u de toespraak in Genève hield, was de bezorgdheid over de verkiezingswinst van Giorgia Meloni in Italië groot. Een jaar later klinkt er vooral opluchting, omdat het minder erg is dan werd gevreesd. Is dat een terechte reactie?
‘Nee, absoluut niet. Die opluchting komt doordat de geschiedenis zich niet letterlijk herhaalt. (...) Maar dat het zich nu anders ontwikkelt, betekent niet dat het ongevaarlijk is. In Italië is gewoon een partij aan de macht die aan elkaar hangt van autoritaire, anti-liberale impulsen. Het alarm van een jaar geleden was misschien misleidend, maar de geruststelling van nu is dat ook.’ (...)

‘Antiparlementarisme is een van de fundamentele kenmerken van het populisme. Dat gold honderd jaar geleden voor Mussolini en het geldt nu voor de populisten van zowel rechts als links. Een van de belangrijkste kenmerken van het populisme is dat de leider zegt: ik vertegenwoordig het volk en het volk, dat ben ik. Die identificatie met de gewone burger vertaalt zich in een ingebakken minachting voor ieder pluriform parlement. Daar zitten namelijk partijen in die het oneens zijn met de leider en dus met de burger.’ (...)

‘Populisten zien één volk, dat één wil heeft. Diversiteit van het electoraat wordt niet geaccepteerd.’ (...)

‘Zodra de liberalen met Wilders in zee gaan, begint een proces van normalisatie. Dat heb ik zien gebeuren in Italië: iets wat tot een dag voor de winst van Meloni ondenkbaar was, was een dag later opeens zo normaal dat zelfs serieuze kranten als de Corriere della Sera stukken plaatsten waaruit begrip voor de winst sprak.’ (...)

‘Een liberaal die samenwerkt met een antirechtsstatelijke partij die de vrijheid juist wil inperken, verraadt zijn eigen identiteit.’ (...)

‘Het is inderdaad niet democratisch om die 25 procent [PVV-kiezers] te negeren. Alleen zegt toch niemand dat je die 25 procent moet negeren? (...) Vooralsnog is er bij jullie een situatie waarbij 75 procent van de Nederlanders niet op Wilders heeft gestemd. Dat is de echte meerderheid en die meerderheid wil waarschijnlijk geen regering met daarin sterke antirechtsstatelijke elementen.’ (...)

‘Als Trump herkozen wordt en de Verenigde Staten besluiten hun troepen terug te trekken uit Europa, kunnen er daarom twee dingen gebeuren. Of Europa wordt een nog hechtere gemeenschap en het proces van eenwording versnelt, inclusief een gemeenschappelijk leger. Of het vervalt weer in een staat van versnippering, waarbij veel kleine staten verzwakt raken en bedreigd worden door een externe agressor die niets wil hebben van onze vrijheden, onze autonomie en onze democratie.’

‘Omdat ik vrees voor het tweede scenario, maak ik mij grote zorgen wanneer ik lees over de sterke anti-Europese bewegingen in landen als Nederland, een land dat ik enorm bewonder. Dankzij jullie sterke democratische en libertaire tradities vertegenwoordigen jullie de top van de Europese beschaving. Dus dat er juist uit Nederland nu een walm opstijgt van isolationisme en anti-Europees sentiment, maakt mij oprecht verdrietig.’ (...)

‘Vooral het geloof dat democratie de beste regeringsvorm is, verliest snel terrein. En als ik het over democratie heb, bedoel ik trouwens een liberale democratie. Een autoritaire democratie is een contradictio in terminis, die bestaat niet. Toch zijn er steeds meer burgers in vrije landen die worden verleid door juist dat soort autoritaire en populistische ideeën. Ze denken dat het goed is een aantal vrijheden op te geven in ruil voor de belofte van bescherming en meer veiligheid.’ (...)

‘Mijn generatie groeide op met de blik naar de Verenigde Staten. Amerika was de leider van de vrije wereld en een tijdlang is dat ook zo geweest. Maar die tijd is voorbij. Nu zijn wij, West-Europeanen, de hoeders van de liberale democratie. En dat geldt dus ook, of misschien wel vooral, voor vrije en vooruitstrevende landen als Nederland.’

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #scurati #fascisme #democratie #populisme #wilders #pvv #meloni #autocratie #liberalen #liberale_democratie #europa #poetin #rusland

Leidse hoogleraar: ‘Er is geen enkel vaccin tegen de verspreiding van fascistische neigingen’

Trouw

Geen land is immuun voor fascisten met hun verleidelijke taal, stelt de Leidse hoogleraar Nidesh Lawtoo in zijn boek [Nieuw] fascisme. Hij wijst Wilders aan als zo’n nieuwe fascist. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Nidesh Lawtoo

[Lawtoo] zag overeenkomsten tussen Trumps optreden en de manier waarop fascistische leiders in het verleden volksmassa’s opzweepten. Lawtoo schreef een reeks essays om te waarschuwen voor wat hij zag als neofascistische aanvallen op de democratie.

“Een waarschuwing die nog steeds nodig is, en niet alleen in de VS helaas”, concludeert hij mismoedig. Ook in Europa winnen extreemrechtse bewegingen aan populariteit: Rassemblement National (Frankrijk), Lega (Italië), de AfD, en de PVV in eigen land. In [Nieuw] fascisme ontrafelt Lawtoo de ‘verleiding en besmettelijkheid’ van deze politieke stroming. (...)

“Het ‘nieuwe’ slaat vooral op de nieuwe media. Hadden fascistische leiders alleen traditionele nieuwsbronnen als kranten, radio en televisie om hun gewelddadige retoriek te verspreiden, nu vormen internet, sociale media (Facebook, X) en AI een onuitputtelijke bron voor massamanipulatie.” (...)

Plato schreef al over de menselijke neiging om gedrag na te bootsen. Zo vormen we onze gedachten, gedrag en verlangens. De mens is een Homo mimeticus. Deze eeuwenoude intuïtie wordt ondersteund door de ontdekking van spiegelneuronen – de hersencellen die ervoor zorgen dat je mensen in je omgeving imiteert. Het gevolg is dat we als mensen, en zeker als menigte, fundamenteel kneedbaar en vatbaar zijn voor irrationele psychische besmetting.” (...)

“Fascistische leiders zijn bijzonder bedreven in het bespelen van ons mimetisch gemoed. Dat doen ze met retorische strategieën zoals herhalingen, gebruik van beelden, van agressieve emoties en spectaculaire leugens. (...)

“Daar komt bij dat in tijden van crisis en onzekerheid – denk aan de klimaatcrisis, de economische en de woningcrisis – mensen gemakkelijk ten prooi vallen aan de betovering van schadelijke mimetische emoties. (...)

Dat zie je ook in Nederland. De overlast, de woningnood, ineens krijgen migranten de schuld van veel ellende waar mensen onder lijden. Dat zijn gevaarlijke mythes.” (...)

“Gewelddadige en ontmenselijkende taal is ongelooflijk gevaarlijk, omdat het gemakkelijk leidt tot gewelddadige acties. Dat had het historisch fascisme ons moeten leren.” (...)

“Ik wil niet beweren dat onze kritische vermogens helemaal in slaap gesust zijn. Maar nu is wel de tijd om alert te zijn. Extreemrechts wint aan macht in heel Europa. Daar komt bij dat de milieucrisis zal verslechteren met destabiliserende effecten tot gevolg.” (...)

“Er is geen enkel vaccin tegen de verspreiding van fascistische neigingen. Zodra mensen lijden, het moeilijk hebben, is onze rationaliteit simpelweg niet opgewassen tegen de besmettelijkheid van de mythe. Of we het nu willen of niet: we praten elkaar na.

“Toch is er hoop, mits we ons bewust worden van ons nabootsingsgedrag.” (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #fascisme #democratie #Rassemblement_National #Frankrijk #Lega #Italië #AfD #duitsland #nederland #PVV #wilders #le_pen #orban #hongarije #europa #racisme #discriminatie

‘Vergeet de controlestaat, we leven in een controlemaatschappij’

Follow the Money

Volgens bijzonder hoogleraar digitale surveillance Marc Schuilenburg hebben wij geen geheimen meer. Bij alles wat we doen kijkt er wel iets of iemand mee die onze gangen registreert. We weten het, maar doen er gewoon aan mee. Zo diep zit digitale surveillance in de haarvaten van onze samenleving: ‘We herkennen het vaak niet eens meer.’ (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Marc Schuilenburg

Na zijn aanstelling als hoogleraar digitale surveillance aan de Erasmus Universiteit besloot hij zich op de beantwoording van die vraag te storten. Daarbij gaat zijn bijzondere aandacht uit naar de impact van digitale surveillance-middelen, zoals intelligente camera’s, algoritmes en artificial intelligence (AI) op onze samenleving.

Deze week verscheen zijn boek: Making Surveillance Public. Daarin stelt hij dat door de opkomst van deze technologieën, overheden en opsporingsdiensten onze levens op ongekende schaal kunnen monitoren, terwijl er nauwelijks iets bekend is over de manieren waarop dit gebeurt en welke gevolgen dit heeft voor de rechten en vrijheden van burgers. (...)

Hij beperkt zich daarbij overigens niet tot de publieke sector. Techreuzen als Tesla, Amazon en Apple weten dankzij onze auto's, deurbellen en horloges zo mogelijk namelijk nog meer over ons.

De grenzen tussen publiek en privaat vervagen bovendien, stelt Schuilenburg, doordat dergelijke bedrijven zich met hun producten steeds vaker in het (publieke) veiligheidsdomein begeven. Ook de politie maakt gretig gebruik van de data die zij verzamelen. (...)

Er ontstaat een vernetwerking van data, zegt Schuilenburg. De samenleving verandert in een digitaal ‘superpanopticon’, waarbij we van alle kanten bekeken worden zonder dat we nog weten door wie en hoe: ‘Vergeet de surveillance-staat, we leven in een surveillance-maatschappij’. (...)

‘De gevaren van particuliere surveillance worden schromelijk onderschat. De data die wordt verzameld via intelligente koelkasten, slimme deurbellen en activiteitstrackers en dergelijke maakt je privéleven inzichtelijk voor derden die met die informatie doen wat ze willen. Doorverkopen aan adverteerders, gebruiken om profielen op te bouwen van jou en je omgeving: het gebeurt, zonder enige vorm van controle.

Dat gebruik van die data leidt tot stigmatisering. Dat zie je bij de route-navigatie-app Waze. In sommige landen geeft die aan of hij een bepaalde buurt veilig vindt of niet. (...)

Uiteindelijk zie je bij private surveillance zo dezelfde problemen ontstaan als we kennen van surveillance door de overheid en de politie. Ook in Nederland. Op basis van ondoorzichtige datasets en algoritmes worden bepaalde groepen mensen zonder het te weten benadeeld, uitgesloten of gediscrimineerd.’ (...)

‘Amazon verkoopt sinds 2018 de Ring-videodeurbel, waarmee je op je telefoon kunt zien wie er bij je op de stoep staat. Wereldwijd zijn miljoenen exemplaren verkocht. Tegelijkertijd werkt Amazon in de VS aan een eigen watchlist. Dat is een database met profielen van personen waarvan Amazon zelf denkt dat die mogelijk een bedreiging zijn. Als zo iemand vervolgens bij jou voor de deur staat en door de gezichtsherkenningssoftware in je Ring-deurbel wordt geïdentificeerd, gaat er automatisch een alarm af.

Amazon maakt dus zelfstandig een inschatting of iemand zich mogelijk schuldig zou kunnen maken aan een strafbaar feit, terwijl niet duidelijk is waar dat op is gebaseerd en hoe die technologie werkt. Dan ga je op de stoel van de politie zitten. En Amazon is niet het enige bedrijf dat dit doet. Tesla is inmiddels ook bezig met zo’n lijst.’ (...)

De data die particuliere partijen verzamelen, vindt namelijk ook op allerlei manieren zijn weg naar opsporingsdiensten. In Nederland heeft de politie inmiddels toegang tot tienduizenden videodeurbellen. Dat is een heel nieuw surveillancenetwerk van ongekende schaal dat de politie ineens ter beschikking heeft. (...)

Uw boek toont aan dat de natuurlijke volgorde voor surveillance is omgedraaid. Vroeger was er eerst een verdenking, waarna er werd gesurveilleerd. Nu is er alom surveillance en wordt vervolgens met AI-tools gezocht naar verdachte feiten. (...)

Wat zijn daar de risico’s van?
‘Dat de mens achter de data verloren gaat. Terwijl het behouden van die menselijkheid van ongekend belang is, juist voor overheden en grote bedrijven. Veel unieke eigenschappen die ons mens maken, zoals je ervaringen, emoties en intuïtie, kunnen bijna niet in data worden omgezet. Dat zal altijd een blind spot van AI blijven, terwijl die eigenschappen heel veel kunnen zeggen over wat het betekent om mens te zijn. (...)

Het gevaar is dat er een AI-mateloosheid is ontstaan, waarbij steeds meer surveillancemiddelen worden gebruikt, zonder dat goed wordt gekeken hoe effectief die zijn en wat het effect is op de rechten van burgers, of de rechtsstaat in het algemeen.

Daarbij gaat het gebruik van AI en zelflerende algoritmes vaak ten koste van de transparantie en de mate waarin politie en overheden in staat zijn verantwoording af te leggen over hun handelen. Instanties begrijpen de tools die ze gebruiken vaak zelf ook niet helemaal. Maar als een overheid niet kan uitleggen hoe zij tot beslissingen of een verdenking komt, heb je als samenleving een groot probleem.’ (...)

Als u de balans opmaakt tussen wat het gebruik van AI-gedreven en algoritmische surveillance-middelen door de politie ons opleveren en ons kosten, in de zin van rechten en waarden. Is die uitruil het dan waard?
‘Nee. Dat komt ook omdat Nederland echt al behoorlijk veilig is. Dus de winst die we behalen, als die er al is, weegt voor mij niet op tegen de nadelen.

Maar belangrijker is dat er onvoldoende democratische controle op deze middelen is, terwijl fundamentele rechten en rechtsstatelijke waarden als het recht op privacy en gelijke behandeling niet goed zijn geborgd.’ (...)

We zijn allemaal gevoelig voor de veiligheidsparadox: hoe minder criminaliteit er is, hoe hysterischer we het resterende stukje onveiligheid willen aanpakken. Dat is precies wat hier speelt en wat je ook terugziet in die behoefte aan luxury surveillance.

We hebben er als maatschappij meer aan als we inzetten op de zorgende kant van AI. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #surveillance #massasurveilance #surveillancekapitalisme #tesla #amazon #ring #apple #controlemaatschappij #veiligheid #schijnveiligheid #algoritme #profilering #discriminatie #misdaad #criminaliteit

Vuur, roet en daarna kou – op een vernietigende kernoorlog volgt een nucleaire winter

NRC

Atoomwapens - Nu de spanningen internationaal oplopen, neemt ook de angst voor een kernoorlog toe. Wat zouden daarvan de gevolgen zijn? (...)

> Zie ook: ‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’

(Tekst loopt door onder de foto.)

De rook van deze natuurbranden in Canada (mozaïekbeeld uit 2017) geeft een idee van de gevolgen van een kernoorlog. Beeld NASA.

De dreiging van een kernoorlog is lang niet zo groot geweest. Bijna wekelijks uit Ruslands ex-president Dmitri Medvedev dreigementen met kernaanvallen, al verwijst president Vladimir Poetin liever indirect naar Ruslands bijna zesduizend atoombommen. China bouwt raketsilo’s in woestijngebieden, Noord-Korea werkt gestaag aan zijn arsenaal, inmiddels geschat op enkele tientallen. In april 2022, kort na de Oekraïne-invasie, testte Rusland met veel mediavertoon zijn nieuwe Sarmat-langeafstandsraket, met ruimte voor tien kernkoppen. Ook de VS besteden nog altijd miljarden aan hun ‘nucleaire afschrikking’. (...)

Eén kernexplosie boven een stad richt extreme verwoesting aan door een vuurbal van miljoenen graden, door schokgolven, door straling, door branden en door radioactieve fall-out, waarbij honderdduizenden mensen meteen omkomen of later sterven. Meer dan een ramp.

Maar na een kernoorlog waarin honderden steden dit lot ondergaan, volgt een wereldomspannende, langdurige catastrofe. Gigantische branden in de gebombardeerde steden worden zichzelf-aanjagende vuurstormen: hout, plastic, mensen, asfalt, alles wat brandbaar is, gaat in de fik. Er ontstaan gigantische opstijgende rookwolken, pyrocumulonimbus genaamd, die ook optreden bij grote bosbranden. Ze brengen megatonnen zwarte roet hoog in de stratosfeer, de luchtlaag boven tien kilometer hoogte. Dat blokkeert het zonlicht, eerst alleen plaatselijk, maar als het roet zich verspreidt over het hele noordelijk halfrond. De hemel wordt maar iets minder helder, maar de gevolgen zijn rampzalig. (...)

Zelfs een ‘kleine’ kernoorlog, bijvoorbeeld tussen kernmachten India en Pakistan, waarbij een paar honderd steden in de as gelegd worden, leidt tot catastrofale afkoeling, bleek uit een simulatie van Michael Mills van de Universiteit van Boulder in Colorado in 2014. (...)

In een artikel in Nature Food in 2022 becijferen Robock en collega’s, gebruikmakend van computermodellen van landbouwopbrengsten, dat bij een ‘beperkte’ kernoorlog zo’n twee miljard mensen zouden sterven van de honger, en bij een volledige oorlog vijf miljard. Alleen Australië zou de dans kunnen ontspringen. (...)

Kernwapens zijn niet alleen een dreiging voor de mensheid, maar ook een verdienmodel voor defensiebedrijven en kernwapenlaboratoria. In 2021 zijn de VS met een moderniseringsprogramma van het arsenaal begonnen. (...)

Zelfs duidelijk verouderde elementen van de kernwapeninfrastructuur worden niet ontmanteld, zoals de honderden raketsilo’s in dunbevolkte staten als Wyoming en Montana, die binnen minuten kunnen lanceren bij een kernaanval.

Deze raketten op land vormen één poot van de nucleaire triade, de drie-eenheid waarvan nucleaire bommenwerpers en onderzeeërs de andere leden zijn. Mede dankzij GPS zijn kernraketten aan boord van onderzeeërs of vliegtuigen inmiddels net zo accuraat als die uit de silo’s, die bovendien inmiddels op satellietbeelden gemakkelijk te vinden zijn. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #kernwapens #kernoorlog #nucleaire_wapens #atoombom #vs #rusland #oekraine #poetin #india #pakistan #doomsday_clock #ellsberg #daniel_ellsberg #pentagon_papers #cuba_crisis #truthtelling_project #klokkenluiders #icbm

Suggestie voor een extra lezing in Utrecht: de Holocaust en Israëls veiligheidspolitiek

Stevo Akkerman (Trouw)

Je kunt van de Hogeschool Utrecht (HU) zeggen wat je wilt, maar deze opleiding heeft zeker een goede neus voor de actualiteit. Eerst al door het organiseren van een lezingenreeks over het thema ‘Holocaust en antisemitisme’ in samenwerking met het Cidi. Vervolgens door in het weekeinde van de Nationale Holocaust Herdenking het nieuws te halen met uitstel van deze reeks, tot ontzetting van datzelfde Cidi. (...)

[H]et ís onmogelijk, de actualiteit van Israël en Gaza valt niet weg te denken, zelfs als je erover zou zwijgen.

Om die reden suggereer ik aan de collegereeks, die er overigens gedegen uitziet, een lezing toe te voegen. Namelijk over de Holocaust en Israëls veiligheidspolitiek. Ik kom daarop omdat ik in 2009 in Tel Aviv een interview had met Avraham Burg, direct nadat ik een half-verwoest Gaza had bezocht. Burg, oud-voorzitter van het Israëlische parlement, had net een boek gepubliceerd: De Holocaust is voorbij, afrekenen met Hitlers erfenis.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Stevo Akkerman

Ruw samengevat zegt hij dit: de Shoah is de pijler van de Israëlische identiteit geworden, maar ook een gevangenis. Israël moet zich bevrijden van het trauma van Auschwitz, een trauma dat het land heeft opgezadeld met een veiligheidspolitiek die averechts werkt en tot onderdrukking en bezetting leidt.

“Ik verlang naar een Joods volk dat niet alleen ‘Nooit meer’ zegt als het gaat om Joden, maar om alle lijdende slachtoffers in de wereld”, schrijft Burg. “Ik hoop dat zij steun en bescherming ontvangen van de Joden, de slachtoffers van gisteren die Hitler hebben overwonnen.”

Een dergelijk humanisme zou wat mij betreft niet minder Holocaust-educatie betekenen, eerder meer. En dat niet om de Shoah op te laten gaan in andere genocides, maar om te bestuderen wat de kenmerken zijn van volkerenmoorden, waarin ze overeenkomen, waarin ze verschillen. Om te leren hoe we ‘Nooit meer Auschwitz’ bereiken, als we dat ooit bereiken, gezien de genocides en etnische zuiveringen die erop volgden. Tot de dag van vandaag aan toe.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #gaza #israel #palestijnen #palestina #buitenlandse_zaken #rutte #mensenrechten #oorlogsrecht #wapens #vn #verenigde_naties #internationaal_recht #unrwa

Kinderarbeid is nog altijd niet verdwenen in het Westen

NRC
Nieuwslezen - Alles is al eens gebeurd en als het niet gebeurd is, is het wel bedacht. In een rubriek over fictie bij de feiten dit keer: een kinderboek uit 1940 en het kapitalisme van nu.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Cristian, een 14-jarige migrant, die werkt op een bouwplaats in Miami. Foto Kirsten Luce/The New York Times .

Soms zijn ze nog geen dertien jaar. De ‘ruferitos’, kinderdakdekkertjes, die in het zuiden van de VS op bedrijfspanden en villa’s dakspanen en dakpannen leggen. Kind-migranten uit Latijns-Amerika zijn het, die voor dit gevaarlijke werk worden ingehuurd door bazen die het met de regels niet nauw nemen. Soms zetten de kinderen filmpjes op TikTok van de afgronden waar ze, ongezekerd, boven balanceren.

The New York Times sprak honderd van deze kinderen en publiceerde er onlangs een uitgebreide, goed gedocumenteerde reportage over. (...)

Levensgevaarlijke kinderarbeid in een rijk westers land. Kinderen, uitgebuit door volwassenen voor smerig en levensgevaarlijk werk, soms tot de dood erop volgt. Waar is Lisa Tetzner als je haar nodig hebt? Haar kinderklassieker Levende bezems (de vier delen verschenen in 1940 en 1941, maar het is nog altijd in druk) verhaalt van het gevaarlijke werk van schoorsteenvegerhulpjes in Milaan. (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

.

In Milaan komen de overlevende jongens terecht bij hardvochtige bazen die ze de verstopte, beroete, soms nog gloeiend hete schoorstenen van het Victoriaanse tijdperk in jagen. Blote handen, blote voeten. Weinig te eten, niets in te brengen.

Kinderarbeid werd tijdens en na de industriële revolutie, die immers ook op vrouwen en kinderen draaide, een geliefd motief in de literatuur – zie bijvoorbeeld Charles Dickens’ Oliver Twist. (...)

Het mag dan bijna twee eeuwen terug spelen, Lisa Tetzner vertelde hetzelfde verhaal als de ruferitos aan de Times. Erbarmelijke omstandigheden thuis, een levensgevaarlijke migratie, bazen die alleen om veiligheid geven als de inspectie eraan komt. De dood van Alfredo, de vriend van Giorgio die aan het roet in zijn longen bezwijkt, spiegelt het lot van -Juan Ortiz en de andere verongelukte dakdekkertjes. De uitwassen van het kapitalisme zijn nu in het Westen misschien minder massaal, Levende bezems laat zien dat ze in wezen niet veranderd zijn.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #kinderboeken #kinderarbeid #tetzner #dickens #oliver_twist #kapitalisme #uitbuiting

De complexiteit van onze tijd wordt platgeslagen in instagramposts en talkshowinterviews

Vrij Nederland (€ - alleen vandaag gratis)

Alle grote ontwikkelingen in de wereld – of ze nu geweldig zijn, of catastrofaal – zijn het gevolg van een complex samenspel van tal van factoren. Maar daar is geen oog meer voor. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Fotografie Phil Nijhuis/ANP

[H]oe meer inzicht in de complexiteit van de (politieke) aanloop naar een gebeurtenis, hoe banaler het menselijk handelen binnen die complexiteit blijkt. We leven in een tijd waarin voor zo’n analyse nauwelijks ruimte is, of het nu over oorlogen, klimaatverandering of #MeToo-affaires gaat.

Sterker nog, de benadering is inmiddels volledig omgekeerd: de complexiteit is platgeslagen in talkshowinterviews of instagramposts, het menselijk handelen ligt onder een vergrootglas. Aan individuen worden bovennatuurlijke krachten toegedicht: iemand is eigenhandig schuldig aan een conflict, omstanders zijn ‘goed’ of ‘fout’, een beroemd figuur wordt gezien als hoofdoorzaak van geweldige dan wel catastrofale ontwikkelingen in de wereld. Er is minder aandacht voor het duizelingwekkende web van historische, (geo)politieke, economische en ideologische factoren dat achter die ontwikkelingen schuilgaat. (...)

Betekent dit dan dat niemand verantwoordelijk is voor wat dan ook? Dat elk conflict of probleem een samenloop van omstandigheden is waarvan het moment van ontploffing door een willekeurige godheid wordt bepaald? Integendeel. (...)

Voor 2024 wens ik een wereld met meer aandacht voor de achtergronden en minder voor de poppetjes. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #oorlog #metoo #achtergrond #complexiteit #poppetjes #talkshow #media #journalistiek #geopolitiek #complottheorie #boeken #politiek #sociale_media

Martin Wolf noemt de financiële wereld ‘sociaal nutteloos’ en bepleit ingrijpen

De Volkskrant

Martin Wolf, boegbeeld van het deftige zakenblad Financial Times, ­trekt harde conclusies over de financiële wereld, die hij op zijn best ‘sociaal nutteloos’ noemt. Hij bepleit fors ingrijpen in de markt ten gunste van mens en planeet. (...)

‘De homo sapiens is vatbaar voor orgieën van domheid, wreedheid en vernietiging. Ik heb vrede, stabiliteit of vrijheid nooit voor lief genomen, en zie mensen die dat wel doen als dwazen.’ (...)

(Text continues underneath the photo.)

Martin Wolf

Het welvaartsverlies door de bankencrisis van 2008 effende het pad voor ‘pluto-populisten’ zoals Trump, schrijft Wolf. Met pluto-populisten doelt hij op rechtse, plutocratische politici, die hun rijkdom proberen te beschermen tegen de vette vingers van de fiscus door het electoraat op te hitsen tegen zondebokken, zoals de Republikeinse partij doet in de Verenigde Staten.

‘Stel: je bent een centrum-rechtse partij en je wilt de belastingen voor de allerrijksten laag houden. In een democratie is dat nogal lastig, want de allerrijksten vormen per definitie een minieme minderheid van de bevolking. Dus hoe krijg je dan toch grote delen van de kiezers achter je, ook al is het niet in hun economische belang om op je te stemmen?

‘De truc: zet mensen tegen elkaar op langs nationalistische, culturele en raciale lijnen. Met deze plutocratische variant op identiteitspolitiek hebben de rijken een coalitie weten te smeden met Amerikanen uit de midden- en arbeidersklasse, die het helemaal gehad hebben met centrum-linkse politici.’ (...)

Wolf windt er in zijn boek geen doekjes om: dezelfde financiële wereld die het pad effende voor de opkomst van Trump, is op zijn best ‘sociaal nutteloos’. Op zoek naar makkelijke rendementen staken banken en andere investeerders de voorbije decennia vooral geld in kantoren, luxe woningen en ander vastgoed. Dit maakte de economie niet alleen kwetsbaarder voor zeepbellen, maar trok ook geld en arbeidskrachten weg uit sectoren die de productiviteit – een van de belangrijkste factoren achter onze welvaart – wél vooruit hadden kunnen helpen.

‘In de financiële sector worden zowel menselijke talenten als productiemiddelen verspild’ (...)

Maar de laatste jaren begint [Wolf] steeds meer te lijken op een onvermoeibare kerkhervormer, die zijn stellingen over het ‘democratische kapitalisme’ – in contrast met het ‘autoritaire kapitalisme’ van China – column na column aan de deuren spijkert.

‘Hervorming’ is daarbij het sleutelwoord, want van revolutionairen moet Wolf niets hebben. (...)

‘Het is niet alleen onmogelijk, maar ook verkeerd om te proberen een samenleving vanaf nul opnieuw op te bouwen, alsof haar geschiedenis geen enkele waarde heeft’, schrijft Wolf over revoluties. ‘Het resultaat van dergelijke pogingen is altijd vernietiging en despotisme geweest.’

In plaats daarvan presenteert Wolf in zijn boek een litanie aan hervormingen. Roei belastingontwijking uit door bedrijven desnoods van de markt te verbannen als ze hun winsten blijven wegsluizen naar belastingparadijzen, oppert Wolf. Stel bankiers persoonlijk aansprakelijk bij fraude of ernstig falen. Stop de fiscale voordeeltjes voor schulden maken – denk aan onze eigen aftrek voor hypotheekrente of het lenen van geld om aandelen te kopen – want die maken het financiële stelsel alleen maar wankeler. En laat Facebook en andere sociale media een vergoeding betalen aan gebruikers voor de privédata die ze aan adverteerders verkopen.

Het doel van bedrijven moet weer zijn om ‘de problemen van mens en planeet op een profijtelijke manier op te lossen, in plaats van te profiteren van het veroorzaken van problemen’, schrijft Wolf. (...)

Als de economische oorlogsvoering tussen de Verenigde Staten en China escaleert, riskeren we een echte oorlog, wat een catastrofe zou zijn. Bovendien hebben we China ook gewoon nodig, bijvoorbeeld voor de levering van grondstoffen voor de energietransitie.’

‘Hoewel China een kolossaal probleem is, maak ik me nog grotere zorgen over de koers van de Verenigde Staten. Als Trump terugkeert in het Witte Huis, is het de vraag of je überhaupt nog van ‘het Westen’ kunt spreken als politiek bondgenootschap, gezien zijn opvattingen over bijvoorbeeld de Navo en de Oekraïne-oorlog.’ (...)

‘Degrowth gaat onze planetaire crisis niet oplossen, omdat grofweg 85 procent van de mensheid niet in de rijkste, geïndustrialiseerde landen leeft. Zelfs als het Westen stopt met economische groei, is ons welvaartsniveau nog steeds véél hoger dan elders in de wereld. Zelfs de Chinezen zijn per hoofd van de bevolking nog altijd drie keer zo arm als de Amerikanen.’ (...)

‘De enige manier waarop degrowth de CO2-uitstoot voldoende zou kunnen verlagen, is door terug te gaan naar het welvaartsniveau van voor de Industriële Revolutie, toen de meeste mensen in abjecte armoede leefden. Voor zo’n plan zul je in geen enkele democratie de handen op elkaar krijgen. Het is alleen af te dwingen via een soort eco-dictatuur, en dan ook nog een mondiale dictatuur. Onze enige hoop is een technologische revolutie.’ (...)

Als we de klimaatcrisis en de opkomst van China niet het hoofd weten te bieden, schrijft u, ‘zou het licht van de vrijheid weleens kunnen doven’. Het klinkt als een grafschrift.

‘Wel een beetje, inderdaad. We leven in een tijd waarin liberale democratieën onder druk staan. Ze hebben een deel van hun legitimiteit verloren, met name in de ogen van jonge mensen, die het gevoel hebben dat de politiek niet daadkrachtig genoeg optreedt in de grote vraagstukken van onze tijd, zoals het klimaat. Terwijl: als je om je heen kijkt, leven we nog altijd in ’s werelds minst beroerde samenlevingen. Niemand maakt mij wijs dat het leven in het autoritaire China of Rusland beter is. Dat we in vrijheid leven en slechte leiders eruit kunnen bonjouren – en soms zelfs goede leiders – is van onschatbare waarde. Maar we staan voor enorme uitdagingen als samenleving, en het is niet uitgesloten dat we zullen falen.’

Hele artikel

Tags: #nederland #boeken #financiele_wereld #populisme #democratie #kapitalisme #globalisering #china #vs #trump #degrowth #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #fossiele_brandstof #co2 #belastingontwijking #belastingparadijs #hypotheekrente #sociale_media #data #data_mining

Liever keutelen we het ravijn in, dan dat we ons een mooiere wereld voorstellen

Asha ten Broeke (De Volkskrant)

(...) In The Future [boek van Naomi Alderman] schetst een klein groepje mensen een prachtige toekomst, ‘waarin we niet meer alle soorten vernietigen en onze steden schoon zijn en mooi en vol met wilde vogels, en onze auto’s allemaal elektrisch zijn en gedeeld en de straten veilig zijn voor spelende kinderen, en we tv kunnen behouden en het internet en concerten en sportwedstrijden en alle goede dingen, en oké, we eten vooral vegan maar het is lekker, en als we maar gewoon zo snel mogelijk door de pijngrens heen kunnen komen, zijn we er.’

Het is een visie waarvoor men in het boek de handen van de meeste mensen niet zomaar op elkaar krijgt. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Asha ten Broeke

Wanneer iemand dat kapitalisme bekritiseert, zien deze mensen geen wilde vogels en spelende kinderen voor zich, maar een verschrikkelijke dictatuur – alsof de mensheid in al haar vernuft geen alternatief zou kunnen vinden voor een totalitair, bloedig staatscommunisme à la Stalin & co aan de ene kant en roofzuchtig, koloniaal kapitalisme dat de planeet zoals wij die kennen langzaam vernietigt, aan de andere kant.

Wat rest is de onuitgesproken gedachte: beter blijven we gewoon min of meer doen wat we nu doen. Hooguit een beetje bijsturen. Beter de vrijwel zekere afgrond dan de onzekerheid van een betere toekomst die we ons niet kunnen voorstellen. (...)

‘Wanneer mensen in een wreed en inhalig politiek systeem leven, hebben ze de neiging om dit te normaliseren en internaliseren’, aldus de Britse columnist en schrijver George Monbiot. (...)

Maar kapitalisme was natuurlijk nooit alleen een economisch systeem, maar altijd ook een ideologie. (...)

Hoewel we eigenlijk ten diepste sociale, samenwerkende wezens zijn, slaagt het kapitalisme erin om onze verbeelding zodanig te beïnvloeden dat we waarde niet meer zien in menselijke termen, maar in termen van geld en prijs. (...)

Dit is hoe we als mensheid langzaam maar zeker het ravijn inkeutelen: te velen van ons zijn vergeten hoe je je een mooiere wereld kunt voorstellen. Maar zonder wilde, onzekere, antikapitalistische dromen zijn we reddeloos verloren. Weinig is waardevoller dan verbeeldingskracht.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #toekomst #toekomstvisie #kapitalisme #uitbuiting #roofbouw #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #fossiele_brandstof #ideologie #verbeelding

Wie extreemrechts wil doorgronden moet dit boek over de Frankfurter Schule lezen

Trouw

(...) Dit deeltje gaat over de Frankfurter Schule, een groep Duitse intellectuelen die in de eerste helft van de twintigste eeuw verbonden waren aan het Institut für Sozialforschung in Frankfurt en zich daar toelegden op kritische theorie, een door Marx en Freud geïnspireerde, maatschappelijk betrokken onderzoeksmethode.

Deze filosofen, sociologen en psychoanalytici bogen zich vooral over de vraag: waarom lukt het onze hoogontwikkelde beschaving maar niet om het kwaad uit te bannen? De Verlichting beloofde dat met wetenschappelijke, economische en technologische vooruitgang ook politieke en morele emancipatie van de mensheid gepaard zou gaan, maar helaas: we hebben, ondanks al onze ontwikkeling, nog altijd te maken met onderdrukking, met de Holocaust als moreel dieptepunt. Is er nog hoop voor de rede? (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Wat opvalt is hoe sterk de uitdagingen waar de Frankfurters mee te maken kregen lijken op de uitdagingen van onze tijd: hoe de kapitalistische cultuurindustrie de kunsten tot consumptieartikelen maakt en zo het maatschappijkritische potentieel ervan smoort. Hoe ideologie tot polarisatie leidt en de democratie uitholt. Hoe we vervreemd raken van onszelf en de natuur. Hoe de rede een instrument is geworden waarmee elk individu via eigen onderzoek tot eigen waarheden komt die de ideologie bevestigen in plaats van de mensheid juist van ideologische oogkleppen te bevrijden. Hoe antisemitische complottheorieën en het charisma van autoritaire persoonlijkheden voor veel mensen aantrekkelijk blijkt. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #Frankfurter_Schule #horkheimer #adorno #marcuse #benjamin #habermas #marx #freud #vervreemding #natuur #consumptie #cultuurindustrie #polarisatie #antisemitsime #comlottheorie #ideologie

‘Mannen in de zon’: meeslepende klassieker van de Palestijnse literatuur

NRC

Roman - Ghassan Kanafani vertelt in Mannen in de zon een klein verhaal waarin grote thema’s van de Palestijnse literatuur naar voren komen: ballingschap, verlies en verzet. Met meer dan honderd miljoen ontheemden op aarde nu des te prangender.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Expositie in Gaza-Stad July 16 2017, opgedragen aan de nagedachtenis van Ghassan Kanafani. Foto ANP / Zuma Press.

Wat te doen als je niet terug kan naar de plek waar je vandaan komt? Het is de vraag waar de Palestijnse schrijver Ghassan Kanafani (1936-1972), pionier van de Palestijnse verzetsliteratuur, zijn leven lang mee worstelde. (...)

Mannen in de zon is het verhaal van drie Palestijnse vluchtelingen die eind jaren vijftig proberen de grens tussen Irak en Koeweit over te steken. Het is ongeveer tien jaar na de Nakba van 1948 (Arabisch voor ‘catastrofe’), waarin meer dan 700 duizend Palestijnen moesten vluchten voor wat de Israëliërs hun Onafhankelijkheidsoorlog noemen. De drie vluchtelingen besluiten ieder op hun beurt mee te gaan met Aboe al-Khaizoeraan, een Palestijn die voor de Nakba chauffeur was in het Britse leger maar nu dienst doet als chauffeur van een rijke zakenman. Met mensensmokkel als bijverdienste probeert hij zijn inkomsten te verhogen.

De drie Palestijnse vluchtelingen komen ieder uit een andere generatie. Er is de oude Abu Kais, die verdwaalt in zijn nostalgische herinneringen aan Palestina onder Brits bestuur. Hij kan zijn gedwongen ontheemding nauwelijks verteren, en maalt jarenlang over de ‘tien bomen met knoestige stammen, die je elk voorjaar weer olijven en andere goede gaven schonken. In Koeweit zijn geen bomen.’

Dan hebben we As’ad, een volwassen man, wantrouwig en strijdbaar. In een ander leven was hij misschien een intimiderende zakenman geweest, maar als vluchteling slaagt hij er niet in een sterke positie in te nemen. (...)

Tenslotte is er de jonge Marwaan, geboren na de Nakba in een vluchtelingenkamp. Omstandigheden dwingen hem ertoe al veel te vroeg verantwoordelijkheid te nemen. (...)

De zon schijnt onvermoeibaar door en gunt de reizigers geen moment rust. Het doet denken aan Camus’ klassieker De vreemdeling. (...)

Mannen in de zon kun je gemakkelijk lezen als een symbolisch verhaal van Palestijnen na de Nakba. Het is niet moeilijk om in het werk een kritiek te lezen op de wijze waarop omringende Arabische landen, ondanks de vele solidariteitsverklaringen, de Palestijnse vluchtelingen nauwelijks hebben geholpen. (...)

Maar de roman ontstijgt tegelijkertijd de specifieke Palestijnse situatie van de jaren vijftig. Het verhaal roept ook algemene vragen op over migratie, het vluchtelingenvraagstuk en gastvrijheid. Met dit jaar voor het eerst meer dan honderd miljoen ontheemden op aarde, lijken deze vragen nu des te prangender. (...)

Kanafani houdt de vaart er goed in. Voor je het weet bevind je je als lezer al aan de andere kant van de grens. Mannen in de zon verveelt geen moment, wat toch knap is voor een verhaal dat zich voornamelijk afspeelt in een vrachtwagen tegen een leeg woestijnlandschap.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #palestina #palestijnen #israel #nakba #vluchtelingen #mensensmokkelaars #kanafani

Vervang nieuws eens door literatuur en je krijgt meer begrip van politieke conflicten

De Volkskrant

Veel meer dan het nieuws dat we dagelijks lezen, maken boeken de veelzijdigheid van de mensen in het Israëlisch-Palestijns conflict duidelijk − en je krijgt meer empathie voor mens en drijfveren.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Eigenaar Jogchum de Vries in Antiquariaat Colette in de Haagse Reinkenstraat.Beeld Martijn Beekman / de Volkskrant.

Is het niet vreemd als je bedenkt dat tekentjes die steunen op pootjes, gedrukt op papier van enkele millimeters dik zich in je brein omvormen tot driedimensionale beelden? En dat die weer leiden tot inkijkjes in de psyche van mensen, in gebeurtenissen van vroeger, nu, maar ook in de toekomst. Wie schrijft die blijft, maar wie leest die voelt.

Veel wat geschreven wordt bestaat naast letters ook uit cijfers. En die creëren juist afstand tot wat een mens is en maakt. 21 duizend Palestijnse en 1.200 Israëlische burgerslachtoffers. 8 duizend gedode Palestijnse kinderen. 30 duizend Hamasstrijders. 350 duizend Israëlische reservisten. 250 gijzelaars. 3 door het Israëlische leger gedode gijzelaars. 0 bevrijde. De individuele mens wordt hier platgeslagen op het aambeeld tussen letter en papier (of scherm). (...)

Ik wilde af van de zwart-witbeelden van vijand tegenover vijand zoals we die in die cijfers zien, en door naar de vraag: wat maakt dat individuen in politieke fata morgana’s geloven die ten koste gaan van hun individuele empathische gevoelens voor een ander mens?

Ik zocht de persoonlijke stem in het conflict en kwam uit bij de literatuur. Twee van mijn lievelingsschrijvers zijn de Israëlische Amos Oz en de Palestijnse Hassan Kanafani. Die laatste maakte, vijftig jaar nadat hij door de Israëlische geheime dienst werd opgeblazen in zijn auto, furore met een zeer actuele roman: Mannen in de zon.

Van Oz las ik eerder zijn verpletterende roman Een verhaal van Liefde en Duisternis, over zijn jeugd in het Jeruzalem onder de Engelsen en de zelfmoord van zijn moeder. Nu liet ik me meeslepen door zijn boek Judas, dat zich gedeeltelijk afspeelt tijdens het mandaat Palestina. (...)

Deze boeken dragen de thema’s van de actualiteit uit het Midden-Oosten: geweld, onderdrukking, verzet, angst en vernedering. Natuurlijk kennen we de traumatische achtergronden die de volkeren troffen: een onleefbare bezetting waarin overheersers Palestijnen reduceren tot armoe zaaiende mensen zonder waardigheid, en een Europese holocaust die Joden bijna uitroeide waardoor zij naar veiligheid hunkeren.

Maar veel meer dan het nieuws dat we dagelijks lezen, maken boeken de veelzijdigheid van de mensen duidelijk. Ze zijn niet eendimensionaal goed of fout, bloeddorstig of vredelievend, aardig of verachtelijk. Nee, het zijn allemaal aarzelaars, ze denken lang na over hun handelingen. Door hun trauma’s en groepsdruk worden ze tot zaken gedwongen die ze eigenlijk niet willen. Maar allemaal wensen ze vooral vrijheid − vrij zijn van alle beslommeringen, ellende, oorlog, vervolging en minderwaardigheid. Het maakte dat ik hen zag als gekwelde personages, die worstelen met universele problemen in een maatschappij van gemankeerde personen die, meestal tevergeefs, proberen hun juk af te werpen in hun zoektocht naar geluk − en vragen om compassie. In hun positie zou je hetzelfde doen. (...)

Hele artikel

> Zie ook: ‘Je moet strategisch zijn, niet per se je gelijk willen halen’

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #israel #palestina #palestiijnen #bezette_gebieden #gaza #westoever #mensenrechten #nederzettingen #illegale_nederzettingen #kolonisten #terrorisme #hamas #hypocrisie #oorlogsrecht #oorlogsmisdaden #kanafani #amos_oz

Uit de schaduwen van Paleis Het Loo komt de sabel van Diponegoro tevoorschijn

NRC

Indonesië - In Paleis Het Loo is het persoonlijke wapen van de Javaanse prins Diponegoro (1785-1855) herontdekt. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

De sabel van de Javaanse prins Diponegoro (1785-1855). Foto Rik Klein Gotink/Museum Bronbeek.

Diponegoro (1785-1855) is een nationale held in Indonesië. Hij ontketende in 1825 een grote opstand tegen de Nederlandse koloniale overheersing. In deze Java-oorlog kwamen misschien wel 200.000 mensen om het leven. Generaal Hendrik Merkus baron de Kock wist na vijf jaar vechten de strijd te beëindigen en Diponegoro gevangen te nemen. De prins overleed 25 jaar later in ballingschap. (...)

Het gevest van de sabel ziet er echter niet inheems uit, zegt Klein Nagelvoort. „Dit is een handvat dat hoort bij een Nederlands marine-sabel. En ook de schede is van Nederlandse makelij. Die is speciaal voor dit sabel gemaakt. We hebben dus te maken met een custom made wapen: half Javaans, half Nederlands.” (...)

„We zijn in de bronnen op zoek gegaan naar momenten waarop Diponegoro spullen is kwijtgeraakt. Dat gebeurde onder meer op 26 juni 1829, tijdens een confrontatie tussen de prins en een Nederlandse strijdmacht onder aanvoering van luitenant-kolonel Joseph Ledel. In het Nationaal Archief in Den Haag bevindt zich een brief die Ledel twee dagen later verstuurde. Daarin staat dat de vaandels, paarden, archieven én de sabel van Diponegoro in Nederlandse handen zijn gevallen. Ledel stuurde zijn adjudant met deze objecten naar De Kock.”

Zo staat het voor de onderzoekers „voor 99 procent vast” dat de kling van de sabel die tijdelijk in het depot van Bronbeek ligt – Paleis Het Loo leende het uit voor onderzoek en een tentoonstelling die volgend jaar opent – afkomstig is van het persoonlijke wapen van Diponegoro. (...)

„De vraag is alleen hoe lang het nog in Nederlands bezit zal zijn. We hebben Paleis Het Loo gewaarschuwd dat we de herkomst van het wapen hebben vastgesteld en dat er waarschijnlijk een claim uit Indonesië komt.”

Maar hoe kansrijk is die claim, gezien het feit dat de kling is buitgemaakt op het slagveld en daarna is vastgemaakt aan een Nederlands gevest en voorzien van een Nederlands foedraal? Is hier dan wel sprake van roofkunst? Verhoeven: „Ik denk dat je persoonlijk als militair je wapen niet zou terugvragen als je het op het slagveld verloren had, maar in dit geval ligt het anders. De claim zal komen van de Indonesische staat en het gaat hier niet om zomaar iemand, maar om een legendarische figuur uit de geschiedenis van dat land. In zijn wapens zit voor veel Indonesiërs de ziel – de pusaka – van Diponegoro.” (...)

Hele artikel

Noot: Generaal De Kock heeft een Nederlands handvat aan de klewang van Diponegoro laten zetten en een Nederlandse schede laten maken. Het artikel meldt het wel, maar is onhelder door te spreken over de sabel van Diponegoro.

> Zie ook: Waar strafbaarheid eindigt (over onder meer het boek De wraak van diponegoro van Martin Bossenbroek.)

Tags: #nederlands #nederland #boeken #indonesie #nederlands_indie #dekolonisatie #kolonie #oorlogsmisdaden #onafhankelijkheid #onafhankelijkheidsstrijd #nationalisme #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #bossenbroek #Diponegoro #roofkunst

Dromer, anarchist, uitvinder: de succesvolle comeback van Guust Flater

NRC

Guust Flater - Ruim 25 jaar na de dood van schepper André Franquin herleeft stripfiguur Guust Flater in de handen van een nieuwe tekenaar. Als vanouds heersen de chaos en de ontsporende uitvindingen, maar Guust knipoogt nadrukkelijk naar het heden.

(Tekst loopt door onder de illustratie.)

_ Guust Flater in 2023, op een tekening van Delaf. Delaf naar Franquin © Dupuis, 2023. _

Guust Flater is de ultieme antiheld. Het door tekenaar André Franquin bedachte strippersonage werkt op de burelen van het stripblad Robbedoes, maar zonder iets bij te dragen aan de productie. Post sorteren lijkt zijn taak te zijn, maar de brieven hopen zich op, terwijl hij óf slaapt, óf alles in het honderd laat lopen met onnavolgbare acties.

Hij werkt niet, maar hij doet genoeg. Guust is dromer, anarchist, dierenbeschermer, uitvinder. Maar wat hij onderneemt, eindigt in chaos, misverstanden en kwellingen voor zijn collega’s: ontploffingen, verwondingen, rook, water en vuur. Dat hij mag blijven komen op kantoor is een raadsel waar geen vragen bij worden gesteld in deze strip, een lofzang op de ledigheid. (...)

Guust maakt een triomfantelijke comeback in de herschepping van de reeks, na decennia afwezigheid, door een nieuwe tekenaar, de Canadees Delaf. (...)

Wat maakt de Guust van Franquin zo populair? Velen koesteren klaarblijkelijk de aversie tegen werken van Guust en willen, in het diepst van hun gedachten, ook alleen maar spelen en slapen. Hoogtepunt in het werkschuwe genre is de aflevering waarin zijn collega’s Guust een week lang alleen maar zien binnenkomen en vertrekken. Waar is hij toch? In het archief. Daar ontdekken ze een berg boeken. Een slordig gestutte, lange tunnel leidt hen naar een holte in de berg, een boekengrot, waar Guust vredig ligt te slapen op een bedje. Een prachtig beeld. (...)

Het nieuwe Flater slaat weer toe is een herkenbare Guust: Delaf heeft alle ingrediënten gekopieerd. Vaste personages keren terug, net als de meeuw en de kat met hun fratsen. De inrichting van de redactie en de kledingstijl ademen opnieuw de jaren zestig en zeventig, de vrouwen zijn secretaresses, de mannen roken pijp. Guust is slechts op vakantie geweest, verkondigt hij. Het belangrijkste: ook de grappen zijn geënt op de humor van Franquin. (...)

Delaf knipoogt wel naar het heden. Guust vindt een elektrische fiets en de mobiele telefoon uit, de G-phone. Hij doet dat op de hem kenmerkende omslachtige en hilarisch nutteloze wijze: de fietsaccu zit in een kar achter de fiets en voor de klassieke telefoon met hoorn aan een draad heeft hij een rail langs alle muren bevestigd. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #strip #guust #franquin #delaf #kantoor #werk #luiheid #ledigheid