'Gaat Nederland nog verder op slot?' en zes andere vragen over de omstreden Europese natuurherstelwet

NRC

Natuurherstelwet - Er zitten veel haken en ogen aan de veelbesproken plannen van Brussel om verdere achteruitgang van de natuur te voorkomen. Zeven vragen over een wetsvoorstel dat, in de woorden van een deskundige, in Nederland dertig jaar te weinig doen moet corrigeren. (...)

(Teskt loopt door nder de foto.)

De Deurnse Peel, hier in juli vorig jaar, is een van de gebieden waar veel discussie is over de mogelijkheden voor natuurherstel en beter waterbeheer.

Waar Nederland de afgelopen jaren voortrekker was van Europese klimaatwetgeving, is het op dit moment juist een van de aanvoerders van het verzet tegen de natuurwet. (...)

1 De Green Deal ging toch over klimaatverandering, waarom richt Brussel zich nu dan op natuur?
Omdat deze twee zaken met elkaar samenhangen. Talloze rapporten tonen aan dat het verlies aan biodiversiteit en de achteruitgang van ecosystemen in Europa minstens zo alarmerend zijn als klimaatverandering – met grote impact op bestuiving en daarmee voedselvoorziening en ook gezondheid. Bovendien komen de gevolgen van klimaatverandering harder aan als de natuur in slechte staat verkeert. (...)

2 Maar Europa had toch al wetgeving die natuur beschermt?
Inderdaad: met de Vogel- en Habitatrichtlijnen uit begin jaren negentig werd Europees al serieus werk gemaakt van natuurbescherming. (...)

Probleem: heel succesvol is dat niet geweest. Bij de recentste meting, in 2019, was in heel de EU 81 procent van de habitats [het leefgebied van een organisme] in slechte staat. In Nederland was dat met 90 procent nog iets slechter. (...)

3 Wat stelt Brussel precies voor?
De Commissie wil dat in 2030 op 20 procent van het Europese land- en zeegebied herstelmaatregelen plaatsvinden. Dat kan de aanplant van bomen of heggen betekenen, maar ook het wegnemen van vervuiling. (...)

4 Betekent dat dat Nederland nog veel meer natuur moet gaan beschermen en nog meer problemen met stikstofuitstoot kan verwachten?
Ja en nee. Op dit moment zijn er in Nederland 162 Natura 2000-gebieden die niet alleen beschermd zijn, maar officieel ook in goede staat moeten worden gebracht – dus ‘hersteld’. Daarin slaagde Nederland de afgelopen decennia ronduit belabberd, vooral door overmatige stikstofuitstoot. Komt de nieuwe wet er, dan moet men ook buiten de beschermde Natura 2000-gebieden aan de bak. (...)

nieuw is de eis niet. „Ook nu zijn er al flink wat verplichtingen die buiten de Natura 2000 gelden. (...)

Zonder de precieze uitwerking van de wet te kennen, kun je daarmee al wel zeggen: meer natuurherstel betekent voor Nederland nog meer urgentie de landbouw te hervormen.

„Deze wet operationaliseert voor het grootste deel bestaande verplichtingen.” (...)

5 Hoe zit het met het verbod op verslechtering en gaat Nederland daarmee verder ‘op slot’?
Dat is het meest omstreden onderdeel uit het wetsvoorstel: de verplichting erop toe te zien „dat gebieden waar habitattypen voorkomen, niet verslechteren”. Zo’n verslechteringsverbod is er nu al voor Natura 2000-gebieden; dat wordt dus uitgebreid naar méér natuur. Uit de analyse van Arcadis blijkt dat de consequenties hiervan voor Nederland groot zijn: het zal, „belemmerend [werken] op de mogelijkheid om ruimtelijke ingrepen te doen” en leiden tot een „forse toename in de uitvoeringslasten voor vergunningverlening”. (...)

Het is, zegt Backes, „typisch Nederlands” – altijd uitgaan van de strengste interpretatie. Ook volgens milieujurist Niels Hoek interpreteert Nederland de wettekst scherper dan nodig. Hij wijst erop dat het verslechteringsverbod buiten de beschermde gebieden uitzonderingen toestaat, bijvoorbeeld bij projecten van „hoger algemeen belang”. (...)

6 Weten we eigenlijk wel wat de consequenties kunnen zijn en dreigen er door deze wet niet nog veel meer rechtszaken?
Dat is een van de belangrijkste kritiekpunten van tegenstanders. Hun argument: ook bij de bestaande natuurwetgeving werd pas in de loop der tijd duidelijk hoe die in de praktijk uitpakte en tot rechtszaken leidde. Nu is de onzekerheid volgens hen nog groter. (...)

De vrees voor nieuwe rechtszaken, zegt Hoek, „impliceert dat de Nederlandse overheid weer van plan is om dertig jaar geitenpaadjes op te zoeken. Die vrees lijkt me geen inhoudelijk bezwaar, maar eerder een vroegtijdige bekentenis.”

Dat zegt ook Verschuuren: „Alles hangt af van hoe je het uitvoert. Als je het, zoals Nederland eerder deed, gewoon laat zitten, dan krijg je grote problemen. Maar als je een robuust herstelplan maakt en daaraan uitvoering geeft, dan zal de rechter zeggen: de overheid doet alles wat in haar vermogen ligt.” (...)

7 Is deze wet niet gewoon slecht en kunnen we biodiversiteitsverlies niet beter op een andere manier aanpakken?
Dat zeggen critici inderdaad. Vrijwel iedereen die zich de afgelopen periode tegen de wet heeft gekeerd, zegt tegelijk de doelen en ambities wél te steunen. Het gaat hen louter om het ‘hoe’ – hoewel een alternatief nog niet is aangedragen.

Ook binnen de Europese Commissie wordt inmiddels erkend dat het wetsvoorstel soms te vaag is en in de huidige vorm tot onrust leidt. (...)

Desondanks concludeert Cliquet: „Met wat kleine aanpassingen kan deze wet echt schitterend worden: juist door de combinatie van bindende normen met flexibiliteit per land. Dat is ook hoe een internationale juridische werkgroep ecologisch herstel ernaar kijkt.” (...)

De opgave wordt voor Nederland niettemin „waanzinnig”, zegt Backes. En toch benadrukt hij: „Dit moet gebeuren. Er is dertig jaar te weinig gedaan en we kunnen het ons niet veroorloven nog langer zo door te gaan. Ik zie geen andere weg dan deze wet.” (...)

Hele artikel

Zie ook: De Europese Natuurherstelwet verdient warme steun

Tags: #nederlands #nederland #vvd #natuur #natuurherstelwet #eu #europese_unie #europese_commissie #Natuurbescherming #natuurherstel #ipbes #nederland_natuurpositief #programma_natuur #agenda_natuurinclusief #systeemdegradatie #nationaal_programma_landelijk_gebied #van_der_wal #tweede_kamer #biodiversiteitsverlies #biodiversiteit