Hoe een schaduwteam van Yesilgöz een omstreden asielaanpak doorvoerde

NRC

Asielbeleid - Demissionair minister van justitie Dilan Yesilgöz (VVD) heeft vorig jaar een controversiële aanpak van asielzoekers doorgevoerd via een vertrouweling – buiten haar ministerie om. Hierdoor worden asielzoekers nu op onduidelijke gronden in een soort gevangenis geplaatst.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Hoge stalen hekken omgeven de speciale ‘procesbeschikbaarheidslocatie’ op het terrein van het aanmeldcentrum in Ter Apel. Hier moeten ‘overlastgevende asielzoekers’ 22 uur per dag verblijven. Foto Kees van de Veen

Wat is het nieuws?

Een vertrouweling van minister Yesilgöz zette ambtenaren onder druk mee te werken aan een aanpak voor overlastgevers. Daarin werd bewust vaag gelaten wat overlast is, zodat zoveel mogelijk asielzoekers kunnen worden aangepakt. De politietop weigerde medewerking vanwege risico’s op ‘etnisch profileren’, blijkt uit onderzoek van NRC.

Officieren van justitie beklagen zich ook over politieke druk bij de aanpak van overlastgevers. Officieren zijn vorig jaar geïnstrueerd asielzoekers zoveel mogelijk te vervolgen bij lichte vergrijpen. Volgens deskundigen komt de aanpak neer op discriminatie.

---

(...) Asielzoekers kunnen nu naar een omheinde opvanglocatie worden gestuurd die volgens onderzoekers neerkomt op detentie. Criteria om daarin te belanden zijn met opzet niet precies gedefinieerd, blijkt uit interne documenten, opdat zo veel mogelijk asielzoekers kunnen worden aangepakt. Het Openbaar Ministerie kreeg instructies om asielzoekers – anders dan bij Nederlandse burgers – voor ieder gering misdrijf te vervolgen, waardoor hun asielverzoek gemakkelijker is af te wijzen. (...)

Het plan beschrijft hoe potentiële overlastgevers meteen bij aankomst in Nederland naar een sobere opvang moeten worden gestuurd, met slechts ‘bed, bad, brood’. Waar andere asielzoekers vaak meer dan een jaar op een inwilliging van een asielverzoek wachten, moet deze groep binnen een paar dagen worden afgewezen. Als ze daartegen in beroep gaan, moeten ze naar een nóg strengere locatie, zo staat in het document dat in bezit is van NRC.

De vreemdelingenpolitie, die de asielzoekers volgens dit plan aan de poort zou moeten gaan selecteren, reageert woedend. „Hoe bepaal je de criteria van een overlastgevende vreemdeling aan de voorkant?”, schrijft de politiedienst in een intern document uit de herfst van 2022. „Is dat op afkomst of uiterlijk? Ligt etnisch profileren hier niet op de loer?” Een politiemedewerker noemt het „gewoon discriminatie”. In het document staat: „Je kunt niet iemand vastzetten omdat hij uit Tunesië komt.” De baas van de vreemdelingenpolitie weigert aan het plan mee te werken. (...)

Waar in het eerste plan ‘potentiële overlastgevers’ al aan de poort zouden worden geselecteerd, richt het nieuwe plan zich op asielzoekers met ‘kansarme’ aanvragen die al daadwerkelijk voor overlast hebben gezorgd. (...)

Intussen wordt in opdracht van het ministerie een metershoog hek gebouwd om een woonblok op het asielzoekerscentrum van Ter Apel. Het woonblok krijgt een nieuwe naam: ‘procesbeschikbaarheidslocatie’ – kortweg ‘PBL’. Daar worden de asielzoekers uit de pilot naartoe gestuurd, bevestigt de IND. (...)

Mag je asielzoekers die niets strafbaars hebben gedaan, vastzetten op een locatie onder de dreiging van het intrekken van hun asielaanvraag? Nee, zegt hoogleraar migratierecht aan de Vrije Universiteit Lieneke Slingenberg. „Dit komt de facto neer op detentie. Daar moet een heldere grondslag voor zijn. Die ontbreekt hier.”

Daar heeft het ministerie een omweg voor gezocht. De asielzoekers in de PBL krijgen een ‘beschikbaarheidsverplichting’ opgelegd. Ze moeten zich meerdere malen per dag melden bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) en de politie. En ze moeten verplicht deelnemen aan dagvullende programma’s, zoals lessen over terugkeer naar het land van herkomst. (...)

Maar hoe komen asielzoekers nu eigenlijk in deze aanpak terecht?

„Op basis van overlast”, zegt de coördinator van de IND. Wat ‘overlast’ inhoudt, kan ze niet precies zeggen. (...)

Wat blijkt: in de aanpak is bewust niet gedefinieerd op basis van welk gedrag een asielzoeker in de pilot terechtkomt. In een intern pilot-document in handen van NRC staat dat dit vaag is gelaten, zodat er zo veel mogelijk ‘kansarme’ asielzoekers in de aanpak kunnen worden geplaatst. (...)

Ook het Openbaar Ministerie moet meer doen tegen overlastgevende asielzoekers, rapporteert Loef begin 2023 aan Yesilgöz en Van der Burg. Officieren van justitie laten asielzoekers volgens Loef te vaak wegkomen met kleine strafbare feiten. (...)

In de instructie, in handen van NRC, staat dat asielzoekers voor alle kleine strafbare feiten een ‘strafbeschikking’ moeten krijgen: een OM-boete. Omdat asielzoekers vaak amper geld hebben, is een nieuwe constructie bedacht: ze betalen de boete met de tijd die ze vastzitten. Wie bijvoorbeeld na een winkeldiefstal één dag in de cel zit, ‘verdient’ als het ware 50 euro, die weer van de boete wordt afgetrokken. Zo blijft er geen geldbedrag meer over en kan de beschikking direct worden afgevinkt. Daarmee krijgt de asielzoeker een strafblad, waarmee hij in Loefs overlastaanpak kan worden gestopt. (...)

Een dergelijke instructie is er niet voor winkeldieven met de Nederlandse nationaliteit. Die krijgen juist mínder prioriteit. (...)

Ook Joep Lindeman, universitair hoofddocent strafrecht aan de Universiteit Utrecht, is kritisch. „Het OM mag sommige vormen van diefstal prioriteren. Maar deze aanpak is niet gericht op een delict, maar op een groep: mensen die niet uit Nederland komen. Dan komt discriminatie snel dichtbij.” De richtlijn is ook „rechtsstatelijk dubieus”, zegt Lindeman. „Je zou de strafrechtpleging niet moeten gebruiken om de migratie-agenda van de regering te faciliteren.” (...)

Als het aan staatssecretaris Eric van der Burg ligt, is dit pas het begin. Hij wil „zo snel mogelijk, zo veel mogelijk” PBL-locaties in Nederland hebben. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #asielzoekers #vluchtelingen #ind #procesbeschikbaarheidslocatie #pbl #Yesilgöz #etnisch_profileren #overlastgevers #COA #justitie #discriminatie #migratie

Aan banken als gedachtenpolitie is geen behoefte

NRC

Terreurbestrijding (...) Een recent NRC-onderzoek schetst een onthutsend portret. Banken als poortwachter annex toezichthouder op het uitgavenpatroon van individuele burgers en rechtspersonen met een moslimidentieit. Er blijkt een eenzijdige verdenking te bestaan met als gevolg dat moskeeën en religieuze organisaties door hun banken vrij consequent op de korrel worden genomen. Op basis van boterzachte aannames worden dan bankrekeningen geblokkeerd en indringende vragen gesteld. Die werken stigmatiserend en intimiderend – giften overmaken wordt zo een persoonlijk risico, waar achteraf uitleg over moet worden gegeven. Als je tenminste moslim bent.

Terwijl de AIVD in z’n meest recente jaarverslag nog noteerde: „Een aanslag van rechts terroristische eenlingen of groepjes is voorstelbaar.” Maar daar hebben de algoritmen van de bank kennelijk geen ruimte voor.

Discrimineren is zo staande praktijk geworden, onder de dekmantel van terreurbestrijding. (...)

Het is een uitvloeisel van het verplichte ‘KYC’-beleid ofwel ‘know your customer’, vooral bedoeld om het zwartgeld- en witwascircuit mee te bedwingen. Maar ook ingezet om dubieuze geldstromen naar terroristische organisaties tijdig te onderkennen en tegen te gaan. Een mooi doel, maar inmiddels staat ook vast dat aanslagplegers helemaal niet herkend kunnen worden op basis van hun bancaire gedrag. Onderzoek laat zien dat deze methode inefficiënt en ineffectief is. (...)

De standaard praktijk is dus etnisch en religieus profileren: algoritmen die Arabisch klinkende achternamen en specifiek reisgedrag combineren. Het opsporingsrendement is laag, de schade is groot. Deze praktijk is uiteraard onacceptabel. Meest schrijnend is dat dit allemaal al een paar jaar bekend is. (...)

Heele artikel

Tags: #nederlands #nederland #banken #bankrekening #gedachtenpolitie #terreurbestrijding #toezzichthouder #uitgavenpatroon #moskee #religieuze_organisaties #moslims #aivd #know_your_customer #kyc #kyc-beleid #etnisch_profileren #religieus_profileren