Politicoloog Tommaso Pavone hekelt verwaarlozing van de rechtsstaat in Europa: ‘De Commissie is te vaak een passieve toeschouwer’
Follow the Money
Hongarije is niet langer een democratie, oordeelde het Europees Parlement onlangs, en de Europese Commissie wil 7,5 miljard euro weghouden bij Boedapest. Maar tegelijkertijd onderhandelt diezelfde Commissie met de regering-Orbán over een compromis. Volgens politicoloog Tommaso Pavone is het tekenend voor de Brusselse omgang met de Europese rechtsstaat: liever gekonkel in achterkamertjes dan een gerechtelijke confrontatie. ‘De hoedster van de Europese verdragen heeft het schip verlaten.’ (...)
Volgens Pavone vindt er een zorgwekkende ontwikkeling plaats in Europa waardoor de rechtsstaat, het fundament onder de democratie, in gevaar is. Bijvoorbeeld in Hongarije en Polen, waar onder het beleid van Viktor Orbán en Jarosław Kaczyński de rechterlijke macht de mond is gesnoerd en corruptie welig tiert.
Na de recente verkiezingswinsten van de nationalistische partijen Fratelli d’Italia in Italië en de Sverigedemokraterna in Zweden leeft de vraag in Brussel weer op of ook andere landen een afslag zullen nemen die ze verder afbrengt van de Europese waarden en het Europese recht. (...)
In hun publicatie Waar zijn de bewakers gebleven? stellen ze dat de belangrijkste taak die de Commissie heeft – het handhaven van de rechtsstaat – grotendeels wordt verwaarloosd. Steeds minder vaak tikt de Commissie lidstaten juridisch op de vingers als zij zich niet houden aan het Europees recht. Wat zijn de mogelijke gevolgen? (...)
In 2010 won Fidesz in Hongarije de verkiezingen en kreeg de partij een supermeerderheid in het Hongaarse parlement. Stap voor stap werd de grondwet herschreven, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de media werd ondermijnd, en steeds vaker werd de aanval geopend op het maatschappelijk middenveld. (...)
Hongarije is het eerste competitief autoritaire regime in de Europese Unie.
Toen de partij Recht en Rechtvaardigheid [PiS, red.] de verkiezingen in Polen won met de belofte om “Boedapest naar Warschau te brengen”, paste de Poolse regering de Fidesz-blauwdruk voor autocratisering toe, waardoor de rechtsstaatcrisis zich uitbreidde tot buiten Hongarije.’
Twee weken geleden stelde de Europese Commissie voor om 7,5 miljard euro Europese financiering aan Hongarije te onthouden. Is dat een belangrijke koerswijziging?(...)
‘Ten eerste had de Commissie de conditionaliteitsverordening onmiddellijk in werking kunnen stellen, maar uit eerbied voor Hongarije en Polen – en hun bondgenoten in de Europese Raad – heeft zij daar twee jaar mee gewacht. Ten tweede zijn er solide juridische argumenten om 100 procent van de EU-middelen voor Hongarije te schrappen, maar de Commissie koos voor een veel beperktere aanpak. Ten derde heeft de Commissie de deur naar bemiddeling opengezet op voorwaarde dat de Hongaarse regering belooft een aantal hervormingen tegen corruptie door te voeren.
Ik denk dus niet dat dit een belangrijke koerswijziging is ten opzichte van de verzoenende aanpak die de Commissie tot nu toe hanteerde in het debat rondom de rechtsstaat.’ (...)
‘R. Daniel Kelemen en ik laten in ons onderzoek zien dat de Commissie er gedurende de afgelopen twintig jaar voor heeft gekozen om een nieuwe koers te varen die wij “onthouding” noemen. De kern van die benadering is dat de instantie die verantwoordelijk is voor het handhaven van de wet, ervoor kiest om dit opzettelijk niet te doen.’ (...)
Dus de Europese Commissie sluit liever achter gesloten deuren dealtjes met landen die de wet overtreden dan ze voor de rechter te slepen?
‘Absoluut. En dat komt omdat de Commissie binnen het oude systeem geregeld in verlegenheid werd gebracht. Tijdens de vergaderingen van de Europese Raad werd de Commissievoorzitter Barroso voortdurend aangesproken door ontevreden regeringsleiders. Gerhard Schröder [Duitse bondskanselier, red.] en Nicolas Sarkozy [Franse president, red.] namen hem regelmatig apart tijdens Europese toppen en zeiden: “Wat is dat toch met al die inbreukprocedures die je tegen ons land bent gestart?”
Om dit soort confrontaties, die zijn gezag ondermijnden en daarmee de beleidsagenda van de Commissie frustreerden, uit de weg te gaan, was Barroso op zoek naar een manier om geschillen tussen Brussel en lidstaten minder en public uit te vechten.’ (...)
‘Sinds de invoering van de EU Pilot-procedure worden ambtenaren in de Commissie geregeld informeel aangespoord om de regeringen van de lidstaten op hun woord te geloven wanneer ze zeggen dat ze geen regels overtreden.’ (...)
‘De “hoedster van de Verdragen” heeft het schip verlaten. En wanneer de hoeder stopt met hoeden, denk ik dat er nog maar twee routes zijn om druk uit te oefenen op de Commissie. De politieke route is het vinden van creatieve manieren voor het Europees Parlement om meer druk op de Commissie uit te oefenen. (...)
De tweede weg is via de rechtbank. De afgelopen weken hebben vier verenigingen van rechters bij het Hof een beroep tot nietigverklaring gedaan tegen de goedkeuring van Poolse coronaherstelfondsen door de Commissie en de Raad.’ (...)
‘De Commissie kan er niet van worden beschuldigd de ondermijning van de rechtsstaat te steunen – die verantwoordelijkheid ligt volledig bij de Hongaarse en Poolse regeringen. Maar de Commissie is te vaak een toeschouwer geweest, en heeft zich niet gerealiseerd dat zij daarmee burgers en maatschappelijke organisaties in de steek laat.’
Tommaso Pavone
Tags: #nederlands #europa #europese_unie #europese_commissie #eu #europees_parlement #ep #rechtsstaat #hongarije #orban #europese_verdragen #polen #Kaczyński #italie #zweden #rechterlijke_macht #inbreukprocedure
