Leidse hoogleraar: ‘Er is geen enkel vaccin tegen de verspreiding van fascistische neigingen’

Trouw

Geen land is immuun voor fascisten met hun verleidelijke taal, stelt de Leidse hoogleraar Nidesh Lawtoo in zijn boek [Nieuw] fascisme. Hij wijst Wilders aan als zo’n nieuwe fascist. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Nidesh Lawtoo

[Lawtoo] zag overeenkomsten tussen Trumps optreden en de manier waarop fascistische leiders in het verleden volksmassa’s opzweepten. Lawtoo schreef een reeks essays om te waarschuwen voor wat hij zag als neofascistische aanvallen op de democratie.

“Een waarschuwing die nog steeds nodig is, en niet alleen in de VS helaas”, concludeert hij mismoedig. Ook in Europa winnen extreemrechtse bewegingen aan populariteit: Rassemblement National (Frankrijk), Lega (Italië), de AfD, en de PVV in eigen land. In [Nieuw] fascisme ontrafelt Lawtoo de ‘verleiding en besmettelijkheid’ van deze politieke stroming. (...)

“Het ‘nieuwe’ slaat vooral op de nieuwe media. Hadden fascistische leiders alleen traditionele nieuwsbronnen als kranten, radio en televisie om hun gewelddadige retoriek te verspreiden, nu vormen internet, sociale media (Facebook, X) en AI een onuitputtelijke bron voor massamanipulatie.” (...)

Plato schreef al over de menselijke neiging om gedrag na te bootsen. Zo vormen we onze gedachten, gedrag en verlangens. De mens is een Homo mimeticus. Deze eeuwenoude intuïtie wordt ondersteund door de ontdekking van spiegelneuronen – de hersencellen die ervoor zorgen dat je mensen in je omgeving imiteert. Het gevolg is dat we als mensen, en zeker als menigte, fundamenteel kneedbaar en vatbaar zijn voor irrationele psychische besmetting.” (...)

“Fascistische leiders zijn bijzonder bedreven in het bespelen van ons mimetisch gemoed. Dat doen ze met retorische strategieën zoals herhalingen, gebruik van beelden, van agressieve emoties en spectaculaire leugens. (...)

“Daar komt bij dat in tijden van crisis en onzekerheid – denk aan de klimaatcrisis, de economische en de woningcrisis – mensen gemakkelijk ten prooi vallen aan de betovering van schadelijke mimetische emoties. (...)

Dat zie je ook in Nederland. De overlast, de woningnood, ineens krijgen migranten de schuld van veel ellende waar mensen onder lijden. Dat zijn gevaarlijke mythes.” (...)

“Gewelddadige en ontmenselijkende taal is ongelooflijk gevaarlijk, omdat het gemakkelijk leidt tot gewelddadige acties. Dat had het historisch fascisme ons moeten leren.” (...)

“Ik wil niet beweren dat onze kritische vermogens helemaal in slaap gesust zijn. Maar nu is wel de tijd om alert te zijn. Extreemrechts wint aan macht in heel Europa. Daar komt bij dat de milieucrisis zal verslechteren met destabiliserende effecten tot gevolg.” (...)

“Er is geen enkel vaccin tegen de verspreiding van fascistische neigingen. Zodra mensen lijden, het moeilijk hebben, is onze rationaliteit simpelweg niet opgewassen tegen de besmettelijkheid van de mythe. Of we het nu willen of niet: we praten elkaar na.

“Toch is er hoop, mits we ons bewust worden van ons nabootsingsgedrag.” (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #fascisme #democratie #Rassemblement_National #Frankrijk #Lega #Italië #AfD #duitsland #nederland #PVV #wilders #le_pen #orban #hongarije #europa #racisme #discriminatie

De macht van de dictator is óók de macht van de straat

Caroline de Gruyter (NRC)

(...) „Autoritaire regimes zijn onverslaanbaar, totdat ze dat ineens niet meer zijn. De geschiedenis is bezaaid met afgezette keizers en tsaren”, schreef oud-Financial Times-commentator Philip Stephens deze week in een blog onder de hoopvolle titel ‘Een slecht jaar voor autocraten. Xi en Poetin zijn de grote verliezers van 2022’.

Stephens heeft gelijk: we moeten de kop niet laten hangen. Toch moeten we ons evenmin illusies maken over volksprotesten en wat die anno 2022 kunnen uitrichten. Moderne autocraten laten zich minder makkelijk uit het pluche jagen dan de generaties voor hen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Caroline de Gruyter

De dictators van nu zijn gelikter. Ze proberen populair te blijven onder de bevolking. Ze doen amper nog aan massamoorden en maaien demonstranten niet meer voor CNN-camera’s neer, maar lichten hen achteraf stilletjes van het bed of produceren ‘bewijs’ van een zedendelict. En ze houden referenda en opiniepeilingen, en chatten met burgers. Door die democratische façade rennen buitenlandse investeerders niet weg, waardoor de economie blijft draaien en burgers brood op de plank houden. (...)

Omdat dictators de meeste media dankzij moderne technologie compleet in hun zak hebben, bepalen ze goeddeels wat mensen lezen of zien. (...)

Volgens onderzoekers aan Harvard is de kans van slagen van straatopstanden onder dit nieuwe type machthebber zesmaal kleiner dan in 2000. Ook werd volksprotest vroeger langzaam, vanaf de grond, opgebouwd. Dat bevorderde cohesie en solidariteit. Nu worden demonstranten via sociale media gemobiliseerd. De clubgeest is zwakker. Straatprotest verpietert sneller. Bovendien gebruiken de autoriteiten tegenwoordig óók geavanceerde technologie voor propaganda, infiltratie en intimidatie. Niet alleen Polen en Hongarije bespioneren opponenten met Pegasus-software, maar zelfs Griekenland en Spanje – al zeggen ze stug dat ze van niets weten. We leven in een tijd van „digitaal autoritarisme”, aldus het Harvard-onderzoek. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #protest #straatprotest #opstand #revolutie #dictator #staat #staatsmacht #sociale_media #social_media #media #propaganda #censuur #volksopstand #hongarije #orban #iran #china #polen #referendum #opiniepeiling #democratie #investeringen #buitenlandse_investeringen #electorale_autocratie #digitaal_autoritarisme #brazilie #bolsonaro #vs #verenigds_staten #trump #griekenland #spanje #pegasus #pegasus_software #spionagesoftware #repressie

Politicoloog Tommaso Pavone hekelt verwaarlozing van de rechtsstaat in Europa: ‘De Commissie is te vaak een passieve toeschouwer’

Follow the Money

Hongarije is niet langer een democratie, oordeelde het Europees Parlement onlangs, en de Europese Commissie wil 7,5 miljard euro weghouden bij Boedapest. Maar tegelijkertijd onderhandelt diezelfde Commissie met de regering-Orbán over een compromis. Volgens politicoloog Tommaso Pavone is het tekenend voor de Brusselse omgang met de Europese rechtsstaat: liever gekonkel in achterkamertjes dan een gerechtelijke confrontatie. ‘De hoedster van de Europese verdragen heeft het schip verlaten.’ (...)

Volgens Pavone vindt er een zorgwekkende ontwikkeling plaats in Europa waardoor de rechtsstaat, het fundament onder de democratie, in gevaar is. Bijvoorbeeld in Hongarije en Polen, waar onder het beleid van Viktor Orbán en Jarosław Kaczyński de rechterlijke macht de mond is gesnoerd en corruptie welig tiert.

Na de recente verkiezingswinsten van de nationalistische partijen Fratelli d’Italia in Italië en de Sverigedemokraterna in Zweden leeft de vraag in Brussel weer op of ook andere landen een afslag zullen nemen die ze verder afbrengt van de Europese waarden en het Europese recht. (...)

In hun publicatie Waar zijn de bewakers gebleven? stellen ze dat de belangrijkste taak die de Commissie heeft – het handhaven van de rechtsstaat – grotendeels wordt verwaarloosd. Steeds minder vaak tikt de Commissie lidstaten juridisch op de vingers als zij zich niet houden aan het Europees recht. Wat zijn de mogelijke gevolgen? (...)

In 2010 won Fidesz in Hongarije de verkiezingen en kreeg de partij een supermeerderheid in het Hongaarse parlement. Stap voor stap werd de grondwet herschreven, de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de media werd ondermijnd, en steeds vaker werd de aanval geopend op het maatschappelijk middenveld. (...)

Hongarije is het eerste competitief autoritaire regime in de Europese Unie.

Toen de partij Recht en Rechtvaardigheid [PiS, red.] de verkiezingen in Polen won met de belofte om “Boedapest naar Warschau te brengen”, paste de Poolse regering de Fidesz-blauwdruk voor autocratisering toe, waardoor de rechtsstaatcrisis zich uitbreidde tot buiten Hongarije.’

Twee weken geleden stelde de Europese Commissie voor om 7,5 miljard euro Europese financiering aan Hongarije te onthouden. Is dat een belangrijke koerswijziging?(...)

‘Ten eerste had de Commissie de conditionaliteitsverordening onmiddellijk in werking kunnen stellen, maar uit eerbied voor Hongarije en Polen – en hun bondgenoten in de Europese Raad – heeft zij daar twee jaar mee gewacht. Ten tweede zijn er solide juridische argumenten om 100 procent van de EU-middelen voor Hongarije te schrappen, maar de Commissie koos voor een veel beperktere aanpak. Ten derde heeft de Commissie de deur naar bemiddeling opengezet op voorwaarde dat de Hongaarse regering belooft een aantal hervormingen tegen corruptie door te voeren.

Ik denk dus niet dat dit een belangrijke koerswijziging is ten opzichte van de verzoenende aanpak die de Commissie tot nu toe hanteerde in het debat rondom de rechtsstaat.’ (...)

‘R. Daniel Kelemen en ik laten in ons onderzoek zien dat de Commissie er gedurende de afgelopen twintig jaar voor heeft gekozen om een nieuwe koers te varen die wij “onthouding” noemen. De kern van die benadering is dat de instantie die verantwoordelijk is voor het handhaven van de wet, ervoor kiest om dit opzettelijk niet te doen.’ (...)

Dus de Europese Commissie sluit liever achter gesloten deuren dealtjes met landen die de wet overtreden dan ze voor de rechter te slepen?
‘Absoluut. En dat komt omdat de Commissie binnen het oude systeem geregeld in verlegenheid werd gebracht. Tijdens de vergaderingen van de Europese Raad werd de Commissievoorzitter Barroso voortdurend aangesproken door ontevreden regeringsleiders. Gerhard Schröder [Duitse bondskanselier, red.] en Nicolas Sarkozy [Franse president, red.] namen hem regelmatig apart tijdens Europese toppen en zeiden: “Wat is dat toch met al die inbreukprocedures die je tegen ons land bent gestart?”

Om dit soort confrontaties, die zijn gezag ondermijnden en daarmee de beleidsagenda van de Commissie frustreerden, uit de weg te gaan, was Barroso op zoek naar een manier om geschillen tussen Brussel en lidstaten minder en public uit te vechten.’ (...)

‘Sinds de invoering van de EU Pilot-procedure worden ambtenaren in de Commissie geregeld informeel aangespoord om de regeringen van de lidstaten op hun woord te geloven wanneer ze zeggen dat ze geen regels overtreden.’ (...)

‘De “hoedster van de Verdragen” heeft het schip verlaten. En wanneer de hoeder stopt met hoeden, denk ik dat er nog maar twee routes zijn om druk uit te oefenen op de Commissie. De politieke route is het vinden van creatieve manieren voor het Europees Parlement om meer druk op de Commissie uit te oefenen. (...)

De tweede weg is via de rechtbank. De afgelopen weken hebben vier verenigingen van rechters bij het Hof een beroep tot nietigverklaring gedaan tegen de goedkeuring van Poolse coronaherstelfondsen door de Commissie en de Raad.’ (...)

‘De Commissie kan er niet van worden beschuldigd de ondermijning van de rechtsstaat te steunen – die verantwoordelijkheid ligt volledig bij de Hongaarse en Poolse regeringen. Maar de Commissie is te vaak een toeschouwer geweest, en heeft zich niet gerealiseerd dat zij daarmee burgers en maatschappelijke organisaties in de steek laat.’

Hele artikel

Tommaso Pavone

Tags: #nederlands #europa #europese_unie #europese_commissie #eu #europees_parlement #ep #rechtsstaat #hongarije #orban #europese_verdragen #polen #Kaczyński #italie #zweden #rechterlijke_macht #inbreukprocedure

‘Rusland vormt een militair gevaar, maar de echte bedreiging voor democratie en mensenrechten komt uit China’

De Volkskrant

Mede-oprichter Kenneth Roth vertrekt na 30 jaar bij Human Rights Watch. Hij ziet lichtpuntjes, maar waarschuwt voor de dreiging uit China en de erosie van mensenrechten in de EU. ‘Er is sprake van selectieve verontwaardiging als het gaat om democratische principes.’

‘We zijn zo geobsedeerd met het idee dat Rusland de grootste bedreiging in de wereld is, dat we ervoor moeten waken dat we onze democratische principes niet overboord gooien. Om president Poetin dwars te zitten, doen we nu immers wél zaken met andere autocraten die mensenrechten aan hun laars lappen, zoals in Saoedi-Arabië en Egypte. Blijkbaar vinden we goedkope olie en gas belangrijker dan onze eigen waarden.’ (...)

‘De Russische invasie in Oekraïne is natuurlijk verschrikkelijk. (...) Maar het is een louter militaire dreiging, geen ideologische bedreiging. Rusland is feitelijk niet meer dan een groot pompstation met een leger.’ (...)

Poetins regering pretendeert niet dat het zijn kleptocratische autocratische systeem aan andere landen wil opleggen, zoals China dat doet. Daarom zeg ik: de ideologische bedreiging van democratie en mensenrechten komt van China.’

Roth betwijfelt of de westerse wereld zich wel voldoende bewust is van wat er op het spel staat. ‘Er is een hevige competitie gaande tussen democratie en autocratie in de wereld.’ (...)

‘De westerse democratie heeft het moeilijk. Niet alle burgers worden even goed bediend, sommigen voelen zich in de steek gelaten. Dat zijn vaak de mensen die zich aangetrokken voelen tot populistische, extreem-rechtse of autocratische leiders.’ (...)

‘De westerse democratie is zeker niet perfect, er is nog genoeg te doen om het te verbeteren, maar het is het minst slechte systeem. (...) Dat brengt mij terug op China, want dat land presenteert echt een concurrerend model. Daar zeggen de autoriteiten tegen burgers: ‘Kijk, wij zijn rijker dan al die andere landen. Doe gewoon zoals wij zeggen, dan komt alles goed. Wij weten wat goed voor je is.’ (...)

‘En wat veel ernstiger is: Xi Jinping probeert zijn systeem van groei aan de wereld op te leggen. Dat doen ze via het Belt & Road Initiative (een miljarden kostend mondiaal infrastructuurplan, red.) en goedkope leningen. Het gaat China niet zozeer om de macht maar om het kopen van bondgenoten zodat in VN-instituties iedereen met China meestemt.’ (...)

In de laatste weken voor zijn vertrek stoort Roth zich aan de westerse leiders die weer bij ‘foute’ regimes op de stoep staan om om extra olie en gas te bedelen. Eerst was het de Franse president Macron die op bezoek ging bij de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman – ‘dezelfde man die verantwoordelijk is voor het vermoorden en in stukjes hakken van journalist Khashoggi en de onderdrukking van de vrouwelijke helft van zijn bevolking’. En medio juli vloog ook de Amerikaanse president Biden naar Ryad, terwijl Ursula von der Leyen namens Europa op bezoek ging bij de Egyptische president Abdul Fatah al-Sisi. Roth: ‘De onderdrukking in Egypte onder Sisi is groter dan hij ooit was onder dictator Mubarak. Wat wil de EU hiermee zeggen? ‘We hebben geen morele principes, geef ons gewoon goedkope olie.’’

‘Er is sprake van selectieve verontwaardiging als het gaat om democratische principes. Daarmee is de steun voor Oekraïne louter geopolitiek en militair van aard, en dus geen verdediging van de democratie zoals wordt gepretendeerd. Want op andere vlakken worden democratische principes overboord gegooid. Neem Polen en Hongarije. De Europese Commissie was bijna zover dat de geldkraan dicht ging voor die landen als ze zouden doorgaan met het ondermijnen van de rechtsstaat, maar nu ineens zegt de Hongaarse premier Orbán: ‘Willen jullie dat ik instem met het opleggen van sancties aan Rusland? Laat de subsidies maar komen.’ En Polen zegt: ‘Willen jullie dat wij Oekraïense vluchtelingen blijven opvangen? Laat de subsidies maar komen.’ De EU moet zich afvragen waar ze voor staat. Is ze nog bereid om democratische principes te verdedigen of wil ze zichzelf reduceren tot een handelsblok pur sang?’ (...)

‘De EU heeft laten zien dat ze miljoenen vluchtelingen kan opvangen. Het is echt niet zo dat Europa vol is, dat blijkt wel nu witte christelijke Oekraïense vluchtelingen in groten getale welkom zijn. Maar ondertussen duwt Polen aan een andere grens, namelijk die met Belarus, mensen terug omdat zij de ‘verkeerde soort’ vluchtelingen zijn. Griekenland doet hetzelfde aan de grens met Turkije. En Italië betaalt de Libische kustwacht om migranten naar die nachtmerrie-achtige detentiecentra terug te sturen.’ (...)

‘Daarom is het ook niet slim om de Russische bevolking te straffen voor de oorlogsmisdaden van hun leider. Met sancties moet je het Kremlin, de macht en het militaire systeem treffen, niet de burgers. Je moet de Russische bevolking niet demoniseren. Waarom zouden gewone burgers moeten worden uitgesloten van culturele of sportieve evenementen? Dat is echt fout. De Russische bevolking heeft niet gekozen voor oorlog. Je kunt de Russische bevolking beter tot bondgenoot maken, want uiteindelijk is Poetin wel bang voor zijn volk.’

Hele artikel

> Zie ook: ‘Frontex keek weg bij pushbacks van migranten door Griekse kustwacht’

Kenneth Roth

Tags: #nederlands #human_rights_watch #mensenrechten #china #rusland #oekraine #europa #europese_unie #vs #verenigds_staten #saoedi-arabie #kashoggi #energie #goedkope_energie #selectieve_verontwaardiging #egypte #poetin #democratie #populisme #autocratie #neoliberalisme #ongelijkheid #sociaal_vangnet #sociale_voorzieningen #sociale_media #desinformatie #nepnieuws #fake_news #sisi #bin_salman #polen #hongarije #vluchtelingen #griekenland #sancties #boycot