Sophie in ’t Veld: ‘Europa is een soort eldorado voor de spyware-industrie’

NRC

Spyware - Natúúrlijk maken regeringen misbruik van wat er allemaal kan met spyware, zegt Europarlementariër Sophie in ’t Veld. „Het is zó verleidelijk.” (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Sophie in ’t Veld

Politici en journalisten in meerdere Europese landen en ook een Europarlementariër bleken de afgelopen jaren doelwit van spionagecampagnes. Daarbij werd software gebruikt waarmee een telefoon geheel kan worden overgenomen, zonder dat de gebruiker het merkt. Ook de inhoud van versleutelde communicatie en wachtwoorden zijn niet veilig. Microfoon en camera kunnen op afstand worden bediend.

De opdrachtgevers waren naar alle waarschijnlijkheid Europese autoriteiten, zoals inlichtingendiensten of regeringen (in Hongarije, Polen en Griekenland). Dat zijn wereldwijd de belangrijkste afnemers van dit soort geavanceerde en kostbare ‘spyware’, binnendringingssoftware, die wordt gemaakt door commerciële bedrijven. (...)

In ’t Veld was prominent lid van de commissie van het Europees Parlement die onderzoek deed naar de handel in en inzet van spionagesoftware. Dat ging uiterst moeizaam. Op veel vragen van het parlement aan Europese regeringen kwam geen antwoord. (...)

Op tal van manieren en via meerdere landen worden Europese restricties op de export omzeild. (...)

De onderzoekscommissie van het Europees parlement pleitte voor de zomer bij de presentatie van haar eindrapport voor een moratorium op het gebruik van spyware, totdat strikte Europese regels zijn gemaakt.

En sindsdien is het stil, oorverdovend stil. Een omerta, noemt In ’t Veld het bij herhaling. „Het is een maffiazwijgen.” (...)

„Verantwoordelijkheid voor de handhaving van de Europese regulering op de export van dual use goederen – die zowel ten goede als ten kwade kunnen worden gebruikt – ligt bij nationale lidstaten. Die interpreteren de regels verschillend, waardoor bedrijven regels kunnen omzeilen.

„Het klinkt altijd leuk, nationaal handhaven, maar er komt geen biet van terecht. Of het nu gaat over privacyregels, diesel-emissie, begrotingsdiscipline. Het wordt gewoon niet gehandhaafd.” (...)

„Europa is een soort eldorado voor de spyware-industrie. De Amerikaanse regering heeft de grote spywareproducenten op een zwarte lijst gezet. Amerikaanse bedrijven en overheden mogen geen zaken met hen doen. Daar hebben die bedrijven last van. Onder Amerikaanse druk heeft Israël het aantal landen waarnaar deze cyberwapens mogen worden geëxporteerd drastisch ingeperkt. Maar hier in Europa wordt de rode loper uitgerold. Dit spionage-instrument is zó verleidelijk voor regeringen. En ze hebben absolute macht zodra ze zeggen dat het om ‘nationale veiligheid’ gaat.” (...)

Wat is de rol van Nederland bij de koop en verkoop van spyware?

„We weten niet alles”, zegt In ’t Veld. Ze somt op wat de afgelopen jaren naar buiten is gekomen: Nederland is klant van de grote Israëlische spywaremaker NSO, bekend van de ‘Pegasus-software’. Die is ook in Nederland gebruikt, onthulde de Volkskrant. (...)

Tappen EU-overheden ook routinematig mensen af, omdat dit zo gemakkelijk kan?
„Aftappen is op dit moment nog vrij prijzig en wordt vrij gericht ingezet. Maar behalve om de privacy van een burger gaat het om het afbreken van de democratie. Op het moment dat je critici en opponenten in de tang kunt houden is er geen rem meer op de macht en is de democratie dood. De situatie wordt weleens vergeleken met Watergate, een voorbeeld van politici die elkaar afluisteren. Maar het is beter te vergelijken met de film Das Leben der Anderen, waar iemand die ervan wordt verdacht kritisch te zijn over het regime in Oost-Duitsland wordt bespioneerd. Daarmee dringen ze heel diep door in het privéleven van mensen. In de DDR gebeurde dat ook. Daar moet je het mee vergelijken.”

Zeker sinds corona is de surveillancestaat een thema binnen de anti-autoritaire beweging.
„Het gekke is dat mensen in dat onbehagen voortdurend stemmen op partijen die surveillance geweldig vinden.”

Hoe komt dat?
„Mensen worden bang gemaakt. Iedere keer als er iets gebeurt, creëren we instrumenten om mensen in de gaten te houden. Zie de Toeslagenaffaire.” (...)

„Maar waar het om draait is de impact op de democratie, het chilling effect dat het bespioneren van burgers heeft. Ook mensen die geen doelwit waren, gaan denken: ‘nou…’. Die durven niet meer met journalisten te praten.” (...)

Hele artikel

> Zie ook: De geruisloze groei van inlichtingenorganen

Tags: #nederlands #media #journalist #journalistiek #pers #geheime_dienst #overheid #hack #spionagesoftware #oppositie #nso_group #surveillancestaat #spyware

Tags: #nederlands #data #gegevens #persoonlijke_gegevens #surveillance #massa_surveillance #sleepnet #algoritme #inlichtingendiensten #spionagesoftware #spyware #pegasus #eu #europese_unie #europa #democratie