Vuur, roet en daarna kou – op een vernietigende kernoorlog volgt een nucleaire winter

NRC

Atoomwapens - Nu de spanningen internationaal oplopen, neemt ook de angst voor een kernoorlog toe. Wat zouden daarvan de gevolgen zijn? (...)

> Zie ook: ‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’

(Tekst loopt door onder de foto.)

De rook van deze natuurbranden in Canada (mozaïekbeeld uit 2017) geeft een idee van de gevolgen van een kernoorlog. Beeld NASA.

De dreiging van een kernoorlog is lang niet zo groot geweest. Bijna wekelijks uit Ruslands ex-president Dmitri Medvedev dreigementen met kernaanvallen, al verwijst president Vladimir Poetin liever indirect naar Ruslands bijna zesduizend atoombommen. China bouwt raketsilo’s in woestijngebieden, Noord-Korea werkt gestaag aan zijn arsenaal, inmiddels geschat op enkele tientallen. In april 2022, kort na de Oekraïne-invasie, testte Rusland met veel mediavertoon zijn nieuwe Sarmat-langeafstandsraket, met ruimte voor tien kernkoppen. Ook de VS besteden nog altijd miljarden aan hun ‘nucleaire afschrikking’. (...)

Eén kernexplosie boven een stad richt extreme verwoesting aan door een vuurbal van miljoenen graden, door schokgolven, door straling, door branden en door radioactieve fall-out, waarbij honderdduizenden mensen meteen omkomen of later sterven. Meer dan een ramp.

Maar na een kernoorlog waarin honderden steden dit lot ondergaan, volgt een wereldomspannende, langdurige catastrofe. Gigantische branden in de gebombardeerde steden worden zichzelf-aanjagende vuurstormen: hout, plastic, mensen, asfalt, alles wat brandbaar is, gaat in de fik. Er ontstaan gigantische opstijgende rookwolken, pyrocumulonimbus genaamd, die ook optreden bij grote bosbranden. Ze brengen megatonnen zwarte roet hoog in de stratosfeer, de luchtlaag boven tien kilometer hoogte. Dat blokkeert het zonlicht, eerst alleen plaatselijk, maar als het roet zich verspreidt over het hele noordelijk halfrond. De hemel wordt maar iets minder helder, maar de gevolgen zijn rampzalig. (...)

Zelfs een ‘kleine’ kernoorlog, bijvoorbeeld tussen kernmachten India en Pakistan, waarbij een paar honderd steden in de as gelegd worden, leidt tot catastrofale afkoeling, bleek uit een simulatie van Michael Mills van de Universiteit van Boulder in Colorado in 2014. (...)

In een artikel in Nature Food in 2022 becijferen Robock en collega’s, gebruikmakend van computermodellen van landbouwopbrengsten, dat bij een ‘beperkte’ kernoorlog zo’n twee miljard mensen zouden sterven van de honger, en bij een volledige oorlog vijf miljard. Alleen Australië zou de dans kunnen ontspringen. (...)

Kernwapens zijn niet alleen een dreiging voor de mensheid, maar ook een verdienmodel voor defensiebedrijven en kernwapenlaboratoria. In 2021 zijn de VS met een moderniseringsprogramma van het arsenaal begonnen. (...)

Zelfs duidelijk verouderde elementen van de kernwapeninfrastructuur worden niet ontmanteld, zoals de honderden raketsilo’s in dunbevolkte staten als Wyoming en Montana, die binnen minuten kunnen lanceren bij een kernaanval.

Deze raketten op land vormen één poot van de nucleaire triade, de drie-eenheid waarvan nucleaire bommenwerpers en onderzeeërs de andere leden zijn. Mede dankzij GPS zijn kernraketten aan boord van onderzeeërs of vliegtuigen inmiddels net zo accuraat als die uit de silo’s, die bovendien inmiddels op satellietbeelden gemakkelijk te vinden zijn. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #kernwapens #kernoorlog #nucleaire_wapens #atoombom #vs #rusland #oekraine #poetin #india #pakistan #doomsday_clock #ellsberg #daniel_ellsberg #pentagon_papers #cuba_crisis #truthtelling_project #klokkenluiders #icbm

‘Oppenheimer’ is actueel: we moeten met kernwapens leren leven

NRC

Atoombom - Wij leven nog steeds in de wereld van Oppenheimer, Hiroshima, en Nagasaki: we moeten opnieuw leren hoe we het gevaar van kernwapens beheersbaar kunnen maken, schrijft Paul van Hooft.

Dit weekend herdenken we de bombardementen op Hiroshima (6 augustus) en Nagasaki, 78 jaar geleden. (...)

We leven opnieuw in een tijdperk van grote nucleaire onzekerheden. De huidige problemen met kernwapens zijn zelfs complexer dan tijdens de Koude Oorlog. Dat heeft een aantal oorzaken.

(Tekst loopt door onder de foto.)

De eerste atoombomtest ten zuiden van Los Alamos in New Mexico. Foto Corbis / Getty Images.

Allereerst zijn de overeenkomsten om kernwapens te beheersen die tijdens en vlak na de Koude Oorlog werden gemaakt bijna allemaal uit elkaar gevallen. (...)

De nog onduidelijke effecten van nieuwe technologieën dragen verder bij aan de complexiteit van de huidige problemen. Kunstmatige intelligentie is waarschijnlijk de gevaarlijkste ontwikkeling, omdat het de snelheid van handelen opvoert, data snel bij elkaar brengt, en onbedoeld besluiten zou kunnen nemen zonder betrokkenheid van mensen.

Bovendien verschuift het machtsevenwicht in de wereld. Tijdens de Koude Oorlog was het al moeilijk genoeg om escalatie te voorkomen, zoals bleek tijdens de Cubacrisis in 1962. Maar toen ging het eigenlijk vooral nog om de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, omdat de Britse, Franse en Chinese wapenarsenalen kleiner en irrelevanter waren. Dat is veranderd. China is bezig met een inhaalslag, en India, Pakistan en Noord-Korea beschikken inmiddels ook over kernwapens (en Israël al langer onofficieel ook). (...)

Wat kan Europa in deze alarmerende context doen? Ten eerste kunnen Europeanen geavanceerde conventionele wapenarsenalen opbouwen om zelf Rusland beter af te schrikken. (...)

Ten tweede kan Europa er bij de Verenigde Staten op aandringen om met zowel Rusland als China afspraken te maken over het beperken van nucleaire risico’s. Het zal daarentegen moeilijk zijn om nieuwe wapenbeheersingsverdragen door het Congres te krijgen. (...) Ten derde kunnen de Europeanen zelf gesprekken aangaan met China, vooral om concrete afspraken te maken over de beheersing van nieuwe technologieën. (...)

De ogenschijnlijk plotselinge terugkeer van kernwapens op het wereldtoneel vorig jaar verraste veel Europeanen, maar dat was onterecht. We zijn dertig jaar gemakzuchtig geweest. We zullen de weggezonken kennis daarom opnieuw moeten opbouwen, en opnieuw met kernwapens moeten leren leven.

Hele artikel

> Zie ook: ‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’

Tags: #nederlands #kernwapens #kernoorlog #nucleaire_wapens #atoombom #vs #rusland #oekraine #poetin #doomsday_clock #pentagon_papers #cuba_crisis #truthtelling_project #klokkenluiders #icbm #oppenheimer

‘Onze kernwapens zijn niet defensief bedoeld’

De Groene Amsterdammer

Teruglezen - 16 juni 2023 – Daniel Ellsberg, de klokkenluider die de Pentagon Papers naar buiten bracht, is op 92-jarige leeftijd overleden. Frank Mulder sprak met Ellsberg over de nucleaire dreigementen van Poetin. (...)

[A]ls specialist op het gebied van militaire besluitvorming had hij een vraag. Hij wilde weten hoever de generaals wilden gaan met kernwapens als de Russen niet zouden buigen voor Amerikaanse dreigingen. Uit hoofde van president John F. Kennedy stelde hij een officiële vraag aan de legerleiding: hoeveel mensen gaan we doden als we ons nucleaire draaiboek uitvoeren? Het antwoord, bedoeld for the president’s eyes only: driehonderd miljoen Russen, én Chinezen, plus driehonderd miljoen anderen, de indirecte doden niet meegerekend. Het leger had niet de logistieke capaciteit voor twee draaiboeken en beschouwde daarom China en de Sovjet-Unie voor het gemak als één vijand.

Ellsberg was diep geschokt over deze ‘geïnstitutionaliseerde dwaasheid’, schreef hij zes jaar geleden in zijn boek The Doomsday Machine: Confessions of a Nuclear War Planner.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Daniel Ellsberg na zijn overgave aan de federale autoriteiten, Boston, 26 juni 1971 © Bettmann / Getty Images

‘Mensen beseffen niet waarom hij de Pentagon Papers ooit heeft gelekt. En ook niet waarom president Nixon hem zo gevaarlijk vond. Dat heeft alles te maken met het geheime dreigement van Nixon om kernwapens in te zetten in Vietnam, in 1961.’ (...)

Hij kwam dieper in de morele problemen toen hij meeschreef aan een ministerieel onderzoek en zo ontdekte dat vier presidenten achter elkaar de sovjets in het geheim hadden gedreigd met escalatie in Vietnam. Inclusief een kernaanval. (...)

Vanaf dat moment ging Ellsberg zich volledig wijden aan het onderzoeken van overheidsleugens en het steunen van klokkenluiders. In 2004 nog richtte hij het TruthTelling Project op om mensen te steunen die leugens van hogerhand aan de kaak willen stellen. (...)

‘De oorlog in Oekraïne is pure winst voor de mensen die de Navo nieuw leven wilden inblazen’, begint Ellsberg somber. ‘De Russische vijand is namelijk onmisbaar voor de Navo. De mooie woorden van Gorbatsjov, “vriendschap van Lissabon tot Vladivostok”, zijn door Amerikaanse leiders al twintig, dertig jaar getorpedeerd. Ze hebben Poetin gedemoniseerd, en Poetin heeft op zijn beurt dat beeld waargemaakt. Er is nu zo veel bitterheid in Oekraïne, het is moeilijk in te zien hoe dat nog kan verdwijnen. De wapenhandelaren spinnen er garen bij. Voor hen maakt het niet eens uit wie er wint.’ En dit staat nog los van het probleem dat we met de huidige vijandschap wel kunnen fluiten naar internationaal klimaatbeleid. ‘Het is echt een illusie dat we nog tot vermindering van broeikasgassen kunnen komen.’ (...)

Het is duidelijk dat Poetin hier de agressor is, zegt Ellsberg. Hij heeft geen behoefte om te doen alsof het allemaal aan het Westen ligt wat er in Oekraïne gebeurt. ‘Maar het Amerikaanse track record is echt niet beter. De VS hebben in Irak één tot anderhalf miljoen mensen gedood, alleen nog de directe doden. Dat is vijf keer meer dan in Oekraïne tot nu toe. Het aantal vluchtelingen is vergelijkbaar. Mensen zeggen dat Rusland een ongekende agressie laat zien. Agressie is het zeker, maar ongekend? Poetin zou voor het Internationaal Strafhof gesleept moeten worden, als dat kon, maar Bush ook. Ik zie geen verschil.’ (...)

Als Oekraïne met westerse hulp de Krim zou heroveren, is er volgens Daniel Ellsberg een grote kans dat Poetin zijn tactische kernwapens daadwerkelijk gaat inzetten. ‘Misschien twee of drie. In de ogen van veel Russen is dan namelijk Russisch grondgebied in gevaar. Poetin zal onze reactie willen testen. (...)

‘Als blijkt dat een “beperkte” nucleaire oorlog mogelijk is, wordt dat een heel aantrekkelijke strategie voor de dertig, veertig landen die dat ook wel zouden willen kunnen.’

Het andere scenario is nog veel dramatischer. ‘Het kan leiden tot een totale oorlog van het Westen tegen Rusland, en dat kan een kernoorlog worden.’ Het is een apocalyptisch beeld. Een kernoorlog, zegt Ellsberg, leidt namelijk niet alleen tot directe doden in Rusland en het Westen. (...)

‘We moeten opstaan en zeggen dat dit ontoelaatbaar is. Het is ontoelaatbaar dat Poetin dreigt met kernwapens. Maar het is ook ontoelaatbaar dat wij ditzelfde doen!’ (...)

Ik kan tientallen voorbeelden noemen waarin we op deze manier onze kernwapens hebben ingezet, vaak met succes. Tegen de Russen, in de Berlijncrisis, de Koreacrisis, de Suezcrisis. Tegen Iran, tegen Noord-Korea. Maar denk ook aan de Amerikaanse nucleaire paraplu boven Europa, een vriendelijkheid die de VS economisch en politiek veel winst oplevert. Het recht op first use geeft ons macht in de wereld. Maar mensen beseffen niet welke dreiging daarachter ligt. (...)

Als het waar was dat we alleen kernwapens nodig hebben voor de afschrikking, om een Russische first strike te voorkomen, dan zouden we genoeg hebben aan een paar onderzeeërs. Die kunnen bijna niet uitgeschakeld worden. (...)

In zijn boek beschrijft Ellsberg veiligheidsrisico’s, technische en menselijke fouten die in zijn tijd voorkwamen en die nog altijd kunnen voorkomen. Totale kernoorlog is een accident waiting to happen. Maar er is niemand die er iets aan verandert. (...)

Ellsberg pleit overigens niet voor een volledige eenzijdige ontwapening. Een beperkte afschrikkingsmacht, zegt hij, zou je in de huidige omstandigheden enigszins legitiem kunnen noemen. ‘Maar we moeten de grootste stress eraf halen. En daar is een heel eenvoudige manier voor, zonder aan afschrikking in te boeten. (...) En we zouden het defensiebudget in één klap halveren.’ (...)

Er zijn zelfs presidenten die no first use erdoor wilden krijgen. Zonder resultaat. ‘Het wordt altijd tegengehouden. Sterker nog: de ICBM’s worden op dit moment allemaal vernieuwd en gemoderniseerd. (...)

De Oekraïense president Zelensky smeekt het Westen al heel lang om een no fly zone en om hulp met het terugveroveren van de Donbas en de Krim. ‘Ik acht de kans zeer waarschijnlijk dat Poetin zijn dreigement dan waarmaakt en tactische kernwapens inzet’, zegt Ellsberg. ‘We moeten niet doen wat Hillary Clinton en Lindsey Graham en veel anderen willen dat we doen. We moeten ons niet laten verleiden om direct betrokken te raken.’ Niet dat Poetin enig recht heeft om dit te doen.’ (...)

Dat komt dus neer op toegeven aan een dictator? ‘Ja. We geven toe dat de ander te machtig is. Zoals Poetin dat ook doet door Polen niet aan te vallen. Supermachten hebben de macht om de wereld te bedreigen met vernietiging.’ (...)

Als we het first use-beleid van de Navo zouden afvallen, creëren we namelijk een geheel nieuwe situatie. ‘Dan krijgen we voor het eerst de vrijheid om onze mensen en de wereld te vertellen wat kernoorlog werkelijk betekent. Waar die wapens werkelijk voor zijn gemaakt.’

En wat er van de stratosfeer, onze akkers en onze eigen families zal overblijven als die wapens op een dag werkelijk worden gelanceerd, doordat we te ver zijn gegaan met onze eigen ‘dwaze, immorele, roekeloze’ bluf.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #kernwapens #kernoorlog #nucleaire_wapens #atoombom #vs #rusland #oekraine #poetin #doomsday_clock #ellsberg #daniel_ellsberg #pentagon_papers #cuba_crisis #truthtelling_project #klokkenluiders #icbm