De omgebrachte familie van Marga Minco kon voortbestaan in haar verhalen

NRC

Marga Minco (1920-2023) - Overleven was haar lot, haar literaire opdracht werd het getuigen daarvan in een bescheiden, maar indringend oeuvre.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Marga Minco’s oeuvre was geserreerd van toon en bescheiden van omvang. Foto Vincent Mentzel.

Toen Het bittere kruid verscheen, in 1957, leek het alsof er „iets openbrak”, zei de deze week overleden schrijfster Marga Minco vier jaar geleden, in een van de laatste interviews die ze gaf. Er brak dankzij dat literaire werk iets open in Joodse kringen, zei ze erbij, háár kringen. En „hoe het daarbuiten was, weet ik niet, maar de recensies uit die tijd zijn duidelijk: ik had iets losgemaakt, ze een spiegel voorgehouden.” Haar kleine oorlogskroniek confronteerde Nederland met het lot van de Joden, dat na de Tweede Wereldoorlog veronachtzaamd werd.

Want Minco was „kwaad” toen ze haar debuut schreef, om de onverschilligheid waarmee veel Nederlanders in de jaren vijftig doorleefden. De oorlog werd bij voorkeur vergeten, uit schaamte, of juist met de blik gericht op de toekomst. (...)

Beroemd werd Minco’s verhaal ‘Het adres’, over de zogenoemde ‘bewariërs’, die de bezittingen van ondergedoken of weggevoerde Joodse buren overnamen, om die na de oorlog, Oost-Indisch doof, niet meer terug te geven. (...)

Het bittere kruid wordt inmiddels tot de klassiekers van de Europese oorlogsliteratuur gerekend, en behaalde een miljoenenpubliek. (...)

Minco gebruikt geen woord te veel, en dat gebrek aan opsmuk veroorzaakt een grote dramatische spanning. (...)

Die helderheid was welbewust, Minco wist dat ze zich „als een objectieve waarnemer moest opstellen, om erover te kunnen schrijven. Het onderwerp was al geladen genoeg”, zoals ze eens zei. Daardoor behielden haar woorden inderdaad hun zeggingskracht. Maar ook doordat de geschiedenis nu eenmaal nooit echt afgerond is, zoals duidelijk werd bij de toekenning van de P.C. Hooft-prijs in 2019. De schrijfster herkende toen tot haar schrik de naam van de bestuursvoorzitter van de prijs, Gillis Dorleijn. Hij was de kleinzoon van de mensen die zich na de oorlog de bezittingen van Minco’s vermoorde ouders hadden toegeëigend. Het beroemde verhaal ‘Het adres’ ging over de familie ‘Dorling’.

„Hij kan er niets aan doen”, reageerde Minco. Maar het was ook een voorval van absurd toeval dat pijnlijk perfect in Minco’s oeuvre paste.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #marga_minco #minco #bittere_kruid #oorlog #jodenvervolging #holocaust #bewariers