Luís de Camões

Lissabon (Portugal) 2023

Een standbeeld van de Portugese schrijver Luís Vaz de Camões (1524 – 1580). In De Lusiaden (Os Lusíadas in het Portugees) bezingt Camões op rijm de roem van de Portugezen, met name van de ontdekkingsreiziger Vasco da Gama.

August Willemsen vertaalde een paar sonnetten uit het omvangrijke werk.

Het beeld staat op de Praça Luís de Camões in Lissabon:<br clear="all"></br>

Lissabon (Portugal) 2023

#art #beeldende-kunst #camoes #foto #fotografie #kunst #lisboa #lisbon #lissabon #literature #literatuur #music #photo #photography #portugal #standbeeld #statue #visual-art

Originally posted at: https://blog.ernste.net/2024/02/05/luis-de-camoes/

‘Mannen in de zon’: meeslepende klassieker van de Palestijnse literatuur

NRC

Roman - Ghassan Kanafani vertelt in Mannen in de zon een klein verhaal waarin grote thema’s van de Palestijnse literatuur naar voren komen: ballingschap, verlies en verzet. Met meer dan honderd miljoen ontheemden op aarde nu des te prangender.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Expositie in Gaza-Stad July 16 2017, opgedragen aan de nagedachtenis van Ghassan Kanafani. Foto ANP / Zuma Press.

Wat te doen als je niet terug kan naar de plek waar je vandaan komt? Het is de vraag waar de Palestijnse schrijver Ghassan Kanafani (1936-1972), pionier van de Palestijnse verzetsliteratuur, zijn leven lang mee worstelde. (...)

Mannen in de zon is het verhaal van drie Palestijnse vluchtelingen die eind jaren vijftig proberen de grens tussen Irak en Koeweit over te steken. Het is ongeveer tien jaar na de Nakba van 1948 (Arabisch voor ‘catastrofe’), waarin meer dan 700 duizend Palestijnen moesten vluchten voor wat de Israëliërs hun Onafhankelijkheidsoorlog noemen. De drie vluchtelingen besluiten ieder op hun beurt mee te gaan met Aboe al-Khaizoeraan, een Palestijn die voor de Nakba chauffeur was in het Britse leger maar nu dienst doet als chauffeur van een rijke zakenman. Met mensensmokkel als bijverdienste probeert hij zijn inkomsten te verhogen.

De drie Palestijnse vluchtelingen komen ieder uit een andere generatie. Er is de oude Abu Kais, die verdwaalt in zijn nostalgische herinneringen aan Palestina onder Brits bestuur. Hij kan zijn gedwongen ontheemding nauwelijks verteren, en maalt jarenlang over de ‘tien bomen met knoestige stammen, die je elk voorjaar weer olijven en andere goede gaven schonken. In Koeweit zijn geen bomen.’

Dan hebben we As’ad, een volwassen man, wantrouwig en strijdbaar. In een ander leven was hij misschien een intimiderende zakenman geweest, maar als vluchteling slaagt hij er niet in een sterke positie in te nemen. (...)

Tenslotte is er de jonge Marwaan, geboren na de Nakba in een vluchtelingenkamp. Omstandigheden dwingen hem ertoe al veel te vroeg verantwoordelijkheid te nemen. (...)

De zon schijnt onvermoeibaar door en gunt de reizigers geen moment rust. Het doet denken aan Camus’ klassieker De vreemdeling. (...)

Mannen in de zon kun je gemakkelijk lezen als een symbolisch verhaal van Palestijnen na de Nakba. Het is niet moeilijk om in het werk een kritiek te lezen op de wijze waarop omringende Arabische landen, ondanks de vele solidariteitsverklaringen, de Palestijnse vluchtelingen nauwelijks hebben geholpen. (...)

Maar de roman ontstijgt tegelijkertijd de specifieke Palestijnse situatie van de jaren vijftig. Het verhaal roept ook algemene vragen op over migratie, het vluchtelingenvraagstuk en gastvrijheid. Met dit jaar voor het eerst meer dan honderd miljoen ontheemden op aarde, lijken deze vragen nu des te prangender. (...)

Kanafani houdt de vaart er goed in. Voor je het weet bevind je je als lezer al aan de andere kant van de grens. Mannen in de zon verveelt geen moment, wat toch knap is voor een verhaal dat zich voornamelijk afspeelt in een vrachtwagen tegen een leeg woestijnlandschap.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #palestina #palestijnen #israel #nakba #vluchtelingen #mensensmokkelaars #kanafani

Vervang nieuws eens door literatuur en je krijgt meer begrip van politieke conflicten

De Volkskrant

Veel meer dan het nieuws dat we dagelijks lezen, maken boeken de veelzijdigheid van de mensen in het Israëlisch-Palestijns conflict duidelijk − en je krijgt meer empathie voor mens en drijfveren.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Eigenaar Jogchum de Vries in Antiquariaat Colette in de Haagse Reinkenstraat.Beeld Martijn Beekman / de Volkskrant.

Is het niet vreemd als je bedenkt dat tekentjes die steunen op pootjes, gedrukt op papier van enkele millimeters dik zich in je brein omvormen tot driedimensionale beelden? En dat die weer leiden tot inkijkjes in de psyche van mensen, in gebeurtenissen van vroeger, nu, maar ook in de toekomst. Wie schrijft die blijft, maar wie leest die voelt.

Veel wat geschreven wordt bestaat naast letters ook uit cijfers. En die creëren juist afstand tot wat een mens is en maakt. 21 duizend Palestijnse en 1.200 Israëlische burgerslachtoffers. 8 duizend gedode Palestijnse kinderen. 30 duizend Hamasstrijders. 350 duizend Israëlische reservisten. 250 gijzelaars. 3 door het Israëlische leger gedode gijzelaars. 0 bevrijde. De individuele mens wordt hier platgeslagen op het aambeeld tussen letter en papier (of scherm). (...)

Ik wilde af van de zwart-witbeelden van vijand tegenover vijand zoals we die in die cijfers zien, en door naar de vraag: wat maakt dat individuen in politieke fata morgana’s geloven die ten koste gaan van hun individuele empathische gevoelens voor een ander mens?

Ik zocht de persoonlijke stem in het conflict en kwam uit bij de literatuur. Twee van mijn lievelingsschrijvers zijn de Israëlische Amos Oz en de Palestijnse Hassan Kanafani. Die laatste maakte, vijftig jaar nadat hij door de Israëlische geheime dienst werd opgeblazen in zijn auto, furore met een zeer actuele roman: Mannen in de zon.

Van Oz las ik eerder zijn verpletterende roman Een verhaal van Liefde en Duisternis, over zijn jeugd in het Jeruzalem onder de Engelsen en de zelfmoord van zijn moeder. Nu liet ik me meeslepen door zijn boek Judas, dat zich gedeeltelijk afspeelt tijdens het mandaat Palestina. (...)

Deze boeken dragen de thema’s van de actualiteit uit het Midden-Oosten: geweld, onderdrukking, verzet, angst en vernedering. Natuurlijk kennen we de traumatische achtergronden die de volkeren troffen: een onleefbare bezetting waarin overheersers Palestijnen reduceren tot armoe zaaiende mensen zonder waardigheid, en een Europese holocaust die Joden bijna uitroeide waardoor zij naar veiligheid hunkeren.

Maar veel meer dan het nieuws dat we dagelijks lezen, maken boeken de veelzijdigheid van de mensen duidelijk. Ze zijn niet eendimensionaal goed of fout, bloeddorstig of vredelievend, aardig of verachtelijk. Nee, het zijn allemaal aarzelaars, ze denken lang na over hun handelingen. Door hun trauma’s en groepsdruk worden ze tot zaken gedwongen die ze eigenlijk niet willen. Maar allemaal wensen ze vooral vrijheid − vrij zijn van alle beslommeringen, ellende, oorlog, vervolging en minderwaardigheid. Het maakte dat ik hen zag als gekwelde personages, die worstelen met universele problemen in een maatschappij van gemankeerde personen die, meestal tevergeefs, proberen hun juk af te werpen in hun zoektocht naar geluk − en vragen om compassie. In hun positie zou je hetzelfde doen. (...)

Hele artikel

> Zie ook: ‘Je moet strategisch zijn, niet per se je gelijk willen halen’

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #israel #palestina #palestiijnen #bezette_gebieden #gaza #westoever #mensenrechten #nederzettingen #illegale_nederzettingen #kolonisten #terrorisme #hamas #hypocrisie #oorlogsrecht #oorlogsmisdaden #kanafani #amos_oz

Multatuli’s geboortehuis hoort óók op de Werelderfgoedlijst

NRC

Gelijkheid - Net als het Planetarium van Eise Eisinga heeft het gelijkheidsideaal van Multatuli tijdloze relevantie tot ver buiten de landsgrenzen. Zijn geboortehuis moet daarom ook op de Werelderfgoedlijst, betoogt Elsbeth Etty. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

De Korsjespoortsteeg in Amsterdam waar (rechts) het Multatuli Museum is gevestigd in het geboortehuis van de schrijver. Foto Nick den Engelsman.

Koning Willem-Alexander bestempelde bij het aanbieden van zijn excuses kolonialisme en slavernij als „misdaad tegen de menselijkheid waartegen de stadhouders en de koningen van het Huis van Oranje niets hebben ondernomen.” Staatsrechtdeskundige Peter Rehwinkel merkte daarover op in de Volkskrant dat de koning hierbij de naam Multatuli had moeten noemen. Hij schreef: „Multatuli droeg zijn boek Max Havelaar op aan koning Willem III met de vraag of het diens wil was dat ‘daarginds Uwe meer dan dertig millioenen onderdanen worden mishandeld en uitgezogen in Uwen naam?’ Multatuli krijgt alsnog antwoord van het staatshoofd.”

Kolonialisme en slavernij waren gebaseerd op institutioneel racisme, waarvan de gevolgen – discriminatie van en geweld tegen mensen van kleur – nog steeds doorwerken in de samenleving. (...)

Multatuli behoorde tot de eerste Nederlanders die tegen ongelijkheid op alle terreinen in opstand kwam en dat verzet in zijn omvangrijke oeuvre briljant heeft verwoord. Behalve tegen de mishandeling van de Javaan – die stond voor de onderdrukking van alle gekleurde volkeren – ageerde Multatuli ook tegen de ontmenselijking van vrouwen. Hij benoemde de structurele onderdrukking van vrouwen op alle gebieden van het leven en analyseerde de oorzaken daarvan.

Wegens zijn baanbrekende ideeën over vrouwenkiesrecht en seksuele bevrijding werd hij de held van negentiende- en twintigste-eeuwse feministen en dus ook van mij. (...)

Een andere bekende uitspraak van Multatuli luidt: „Er is maar ééne slechtheid, één misdaad, ééne zonde: gebrek aan hart.” (...)

Multatuli attendeert ons nog steeds op onrecht dat bestreden moet worden en daarom is het van belang zijn gedachtengoed en literaire betekenis levend te houden. (...)

Luzette Kroon, voorzitter van de Stichting Werelderfgoed Nederland, noemde het Eise Eisinga Planetarium dinsdag „het kroonjuweel van menselijke creativiteit en doorzettingsvermogen, dat ons niet alleen de wetten van de kosmos toont, maar ook de tijdloze schoonheid van kennis, verbeelding en de drang om te begrijpen”.

Hetzelfde kan gezegd worden van Multatuli die ruim anderhalve eeuw geleden in een taal van tijdloze schoonheid toonde waar religieus of anderszins gelegitimeerd racisme en seksisme toe leiden: te weten koloniale uitbuiting, slavernij, ontmenselijking. Het daarom niet meer dan logisch om het monument waarin de bedenker van deze ideeën werd geboren evenens te nomineren voor die Werelderfgoedlijst. Al was het maar om de verbeelding te prikkelen van generaties scholieren, studenten en belangstellenden.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #literatuur #multatuli #max_havelaar #werelderfgoed #unesco #kolonialisme #racisme #ongelijkheid #feminisme #slavernij

De omgebrachte familie van Marga Minco kon voortbestaan in haar verhalen

NRC

Marga Minco (1920-2023) - Overleven was haar lot, haar literaire opdracht werd het getuigen daarvan in een bescheiden, maar indringend oeuvre.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Marga Minco’s oeuvre was geserreerd van toon en bescheiden van omvang. Foto Vincent Mentzel.

Toen Het bittere kruid verscheen, in 1957, leek het alsof er „iets openbrak”, zei de deze week overleden schrijfster Marga Minco vier jaar geleden, in een van de laatste interviews die ze gaf. Er brak dankzij dat literaire werk iets open in Joodse kringen, zei ze erbij, háár kringen. En „hoe het daarbuiten was, weet ik niet, maar de recensies uit die tijd zijn duidelijk: ik had iets losgemaakt, ze een spiegel voorgehouden.” Haar kleine oorlogskroniek confronteerde Nederland met het lot van de Joden, dat na de Tweede Wereldoorlog veronachtzaamd werd.

Want Minco was „kwaad” toen ze haar debuut schreef, om de onverschilligheid waarmee veel Nederlanders in de jaren vijftig doorleefden. De oorlog werd bij voorkeur vergeten, uit schaamte, of juist met de blik gericht op de toekomst. (...)

Beroemd werd Minco’s verhaal ‘Het adres’, over de zogenoemde ‘bewariërs’, die de bezittingen van ondergedoken of weggevoerde Joodse buren overnamen, om die na de oorlog, Oost-Indisch doof, niet meer terug te geven. (...)

Het bittere kruid wordt inmiddels tot de klassiekers van de Europese oorlogsliteratuur gerekend, en behaalde een miljoenenpubliek. (...)

Minco gebruikt geen woord te veel, en dat gebrek aan opsmuk veroorzaakt een grote dramatische spanning. (...)

Die helderheid was welbewust, Minco wist dat ze zich „als een objectieve waarnemer moest opstellen, om erover te kunnen schrijven. Het onderwerp was al geladen genoeg”, zoals ze eens zei. Daardoor behielden haar woorden inderdaad hun zeggingskracht. Maar ook doordat de geschiedenis nu eenmaal nooit echt afgerond is, zoals duidelijk werd bij de toekenning van de P.C. Hooft-prijs in 2019. De schrijfster herkende toen tot haar schrik de naam van de bestuursvoorzitter van de prijs, Gillis Dorleijn. Hij was de kleinzoon van de mensen die zich na de oorlog de bezittingen van Minco’s vermoorde ouders hadden toegeëigend. Het beroemde verhaal ‘Het adres’ ging over de familie ‘Dorling’.

„Hij kan er niets aan doen”, reageerde Minco. Maar het was ook een voorval van absurd toeval dat pijnlijk perfect in Minco’s oeuvre paste.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #marga_minco #minco #bittere_kruid #oorlog #jodenvervolging #holocaust #bewariers

Louis Couperus: wat een schrijver!

NRC

100ste sterfdag Couperus - De status van Louis Couperus als groot Nederlands schrijver hoeft niet langer te worden bevochten. Zijn beste werk is verbluffend modern en direct, schrijft Bas Heijne.

De stille kracht van Louis Couperus, wat mij betreft de beste roman ooit in Nederland geschreven, las ik voor het eerst ergens in de jaren tachtig, in een ziekenhuisbed na een uit de hand gelopen blindedarmoperatie. Ik was twintiger, gedebuteerd als schrijver, en had al een aantal andere romans van Couperus gelezen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Louis Couperus in 1899 in Indonesië. Rechts zijn vrouw, hijzelf, zijn schoonmoeder, de broer van zijn vrouw, een zuster van zijn vrouw en de man van zijn schoonzuster. Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst.

Maar er is niets gerieflijks of nostalgisch aan De stille kracht. Onverbiddelijk worden in de roman de drie symbolen van westerse hegemonie, van Hollandse koloniale overheersing, neergehaald – de residentie van Otto van Oudijck in Laboewangi, die nadat hij de plaatselijke bevolking tegen zich in het harnas heeft gejaagd, plotseling wordt bestookt door occulte krachten, het huis van de goedbedoelende Eva Eldersma, vrouw van de secretaris, die haar kunstzinnige objecten waarmee ze haar Indische woning heeft aangekleed aangetast en vernietigd ziet worden door vocht en hitte. En last but not least is er het naakte lichaam van Léonie van Oudijck, de chronisch overspelige vrouw van de resident, dat in de Indische badkamer door rode fluimen uit onzichtbare monden bespuwd wordt. In alle drie de Hollandse personages knakt er iets, alle drie zien hun principes, idealen en hartstochten bezoedeld en – in het geval van Léonie letterlijk – bespuwd en besmeurd. Alle drie blijken ze op een fatale manier blind te zijn geweest voor hun ongrijpbare omgeving, opgesloten als ze waren in hun eigen beperkte blik. (...)

Alles wat wij beschaving en cultuur noemen zijn pogingen de werkelijkheid te beheersen en te overheersen – en er hoeft maar dít te gebeuren of het bouwwerk begint te wankelen. We raken de greep op de wereld om ons heen kwijt en, belangrijker, ook op ons innerlijk, onze eigen geest. Otto van Oudijck en Eva Eldersma zijn mensen die zich niet alleen hardhandig bewust worden van de beperktheid van hun blik op het Indië waarover zij dachten te heersen, maar worden gedwongen tot het besef dat ieder houvast dat gezocht wordt in deze wereld altijd tijdelijk is, bezwering. (...)

Want iedere tijd schept een andere Couperus; zijn werk is er rijk genoeg voor. De nostalgische gezapigheid waarmee de Haagse dandy Couperus omkleed was geraakt, is nagenoeg verdwenen. Afgestoft toont Couperus zich opnieuw een modern schrijver, die zonder dat je hem geweld hoeft aan te doen, rechtstreeks tot je spreekt. Niets menselijks is hem vreemd, in de kern was de man allesbehalve estheet of onthechte dandy. Dat was buitenkant, een schild wellicht tegen de hem vaak zo vijandig gezinde buitenwereld. In zijn beste werk is Couperus nog steeds verbluffend direct. We herkennen alles, het gaat over ons.

Hele artikel

> Zie ook: Waar te beginnen met Couperus? (NRC)

Tags: #nederlands #nederland #boeken #literatuur #ontlezing #couperus #indie #nederlands_indie #stille_kracht #kolonie #kolonialisme

Tijl Uilenspiegel

Utrecht 2022

Tijl Uilenspiegel (Duits: Till Eulenspiegel) is een personage uit onder meer de Duits-Nederlandse folklore. Volgens de Duitse sage van rond 1500 was Uilenspiegel een schelm die vrij als een vogel in de veertiende eeuw door Duitsland trok en iedereen voor de gek hield met zijn streken. De Belgische schrijver Charles De Coster herschiep Tijl Uilenspiegel in 1867 in de roman La légende et les aventures héroiques, joyeuses et glorieuses d’Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs (De Legende van Uilenspiegel). In dat verhaal is hij een zestiende eeuwse Vlaamse vrijheidsstrijder, mogelijk een nazaat van de vorige Uilenspiegel, die aan de zijde van de geuzen tegen de Spaanse overheersing vecht.

Dit citaat komt van Wikipedia, waar nog veel meer valt te lezen over deze figuur.

#folklore #foto #fotografie #literature #literatuur #netherlands #photo #photography #tegels #tijl-uilenspiegel #tiles #utrecht

Originally posted at: https://blog.ernste.net/2023/05/31/tijl-uilenspiegel/

Nog één keer Roald Dahl, omdat het allemaal nét iets anders zit dan werd voorgespiegeld

De Volkskrant

Er werden grote woorden gebruikt in de discussie rond de aanpassingen in het werk van Roald Dahl. Maar is er werkelijk sprake van ‘castratie’, of heeft niemand de nieuwe edities goed gelezen? Loes Reijmer ontrafelt de mediadynamiek en komt tot een opzienbarende ontdekking.

Ugh nee, niet weer over Roald Dahl. We weten het nu wel. De Britse uitgeverij Puffin heeft het oeuvre van de kinderboekenschrijver deels herschreven. (...) Wat valt er nog meer over te zeggen?

Nou, dit bijvoorbeeld: er klopt weinig van het beeld dat in de media is ontstaan. De alarmerende krantenkoppen, het gejammer in talkshows, de verhitte tweetjes van niet-de-minsten: allemaal erg overdreven.

Inmiddels denk ik dat de mediadynamiek die dit onderwerp heeft gekregen meer zegt over de tijd waarin we leven dan het genderneutraliseren van de Oempa Loempa’s. De drang om grote woorden te gebruiken was opzienbarend, het gebrek aan nieuwsgierigheid en zorgvuldigheid óók. (...)

(Tekst loopt door onder de illustratie.)

Lastig is dat niemand de volledige lijst met wijzigingen heeft. (...)

De wereld van Dahl was getransformeerd tot rubberentegelparadijs, zoveel was duidelijk. In de boeken zou voortaan tergend naïef idealisme de toon zetten, niet meer het misantropische, soms wrede realisme dat ze zo bijzonder en aantrekkelijk maakt. (...)

In de Nederlandse reacties bleef onderbelicht dat The Daily Telegraph een conservatieve, rechtse krant is. De site heeft zelfs een apart kopje ‘Woke’, waaronder afgelopen week onder meer een opiniestuk van Jordan Peterson werd gepubliceerd (‘Justin Trudeau, Canada’s clown prince, is the future of the woke-West’). Ook verscheen er een enthousiast artikel over zuivelboeren die op sociale media ‘vegan-mythes’ te lijf gaan. Ook het nieuws over de aanpassingen in het werk van Dahl en de onthutste reacties erop werden bij dit kopje ondergebracht. (...)

Toch zijn veel van de wijzigingen begrijpelijk of niet zo erg, zeker als je de verleiding weerstaat ze in het overzichtelijke, versimpelde frame van ‘woke-censuur’ te zien.

Contextloos en kort na elkaar opgesomd leken ze absoluut potsierlijk. De heksen die niet meer werkzaam zijn als caissière ‘of brieven tikken op een kantoor’, maar die wetenschapper of zakenvrouw zijn. Het kamermeisje dat veranderd is in schoonmaker. Matilda die geen Rudyard Kipling leest, maar Jane Austen. Graafmachines die niet eens meer zwart van kleur mogen zijn, hoe overspannen wil je het hebben?

Maar sommige elementen in de tijdloos geachte verhalen zijn ook gewoon gedateerd. (...)

Is daarmee het hele boek ‘gereduceerd’, ‘tandeloos gemaakt’, ja zelfs ‘gecastreerd’?

Eerder waren er ook al dingen aangepast, vertelde de Nederlandse uitgever. Eigenlijk gebeurde dat bij elke nieuwe editie. In een vorige herziening, hij wist niet meer precies om welk boek het ging, sprak een Chinees personage niet langer de ‘r’ als ‘l’ uit. Een stereotiep grapje van het niveau Gordon, dat kunnen we missen. Niemand zei er iets over. (...)

‘de boeken lagen al acht maanden in de winkel, maar niemand had de aanpassingen opgemerkt.’

Kennelijk waren de wijzigingen zo subtiel dat niemand er acht op sloeg, maandenlang. Tot een krant ze bij elkaar veegde, en ze in grote chocoladeletters in de etalage zette.

Hele artikel

Tags: #nederlands #literatuur #jeugdliteratuur #boeken #kinderboeken #roald_dahl #sensitivity_reader #sensitiviteitslezer #uitgever #verbeelding #censuur #pim_lammers #woke #anti-woke #dekolonisatie #diversiteit #markt #marktdenken #censuur #media #hype #mediahype

Hét boek over het wezen van oorlog en dictatuur blijft Vasili Grossmans ‘Leven en lot’

NRC

Vasili Grossman - In zijn magnum opus Leven en lot komt alles samen wat met oorlog, dictatuur, repressie, genocide en volgzaamheid te maken heeft.

(Tekst loopt door onder de foto.)

De Slag om Stalingrad. Foto Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images.

Als één roman uit de wereldliteratuur iets zegt over oorlog, onderdrukking en het dagelijkse leven in een totalitaire staat, dan is het Leven en lot van de Russische schrijver Vasili Grossman (1905-1964). Behalve een aangrijpend relaas over de Sovjet-Unie tijdens de Tweede Wereldoorlog, met als hoogtepunt de Slag om Stalingrad, is het ook een filosofisch traktaat over goed en kwaad, over de angsten van de mens in tijden van crisis, over de overeenkomsten tussen totalitaire ideologieën van links en rechts, over verraad in alle soorten en maten. Daarbij spelen ook moed en fatsoen, eigenschappen die voor maar weinigen zijn weggelegd, een grote rol. (...)

Dat Grossman met zijn roman het wezen van de communistische dictatuur had geraakt, bleek toen hij zijn manuscript ter publicatie inleverde en het meteen door de KGB in beslag werd genomen. Zelfs zijn aantekeningen en het lint van zijn typemachine werden in beslag genomen. Want als dit boek in de Sovjet-Unie zou verschijnen, zou het volgens Stalins ideoloog Soeslov een atoombom onder het regime leggen. Grossman kwijnde nadien weg van teleurstelling. Gelukkig had hij nog een kopie van zijn manuscript bij een vriend in bewaring gegeven. Met hulp van de dissidente natuurkundige Andrej Sacharov en de schrijver Vladimir Vojnovitsj werd het in de jaren zeventig naar het Westen gesmokkeld, waar het in 1974 verscheen. Als Grossman toen nog had geleefd, zou hij er vrijwel zeker de Nobelprijs voor hebben gekregen.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #oorlog #rode_leger #dictatuur #repressie #genocide #meelopers #Vasili_Grossman #Grossman #leven_en_lot #sovjet-unie #tweede_wereldoorlog #stalin #leningrad

Stefan Zweig en Michel de Montaigne zochten in afzondering naar individuele vrijheid in beestachtige tijden

Michel Krielaars (NRC)

Op 22 februari 1942 maakten de 60-jarige Oostenrijks-Joodse schrijver Stefan Zweig en zijn veel jongere, tweede vrouw Charlotte Altmann een einde aan hun leven. (...)

[I]n de nieuwe wereld kon Zweig niet wennen. Hij hoorde thuis in het oude Europa, dat, zoals hij beschrijft in zijn postuum verschenen autobiografie Die Welt von Gestern (1942), in de Eerste Wereldoorlog ten onder was gegaan en nu opnieuw in bestialiteit werd gedrenkt.

Opmerkelijk is dat Zweig in Zuid-Amerika zijn beste boeken heeft geschreven. (...) En nu is er ineens een ander werk uit die tijd in vertaling verschenen: Montaigne. (...)

Tekst loopt door onder de foto.)

Michel Krielaars

In Montaigne (1533-1592) had Zweig een zielsverwant gevonden. Zo zocht de Franse filosoof in zijn essays net als hij individuele vrijheid. (...)

Waar Zweig op de vlucht was voor Hitler en zijn oorlog, wendde Montaigne zich op zijn 38ste af van de bloedige godsdienststrijd tussen katholieken en hugenoten, die Zweig ‘het pandemonium van woede en haat dat de mensheid onteert en vernietigt’ noemt. De ‘terugval van het humanisme in beestachtigheid’ was hun beider tragedie. Dat gold ook voor hun afkeer van, zoals Zweig schrijft, ‘het fanatisme van de dictators van de geest, die met onbeschaamde arrogantie de wereld hun nouveautés als enige en onomstotelijke waarheid willen opdringen en die niet geven om het bloed van honderdduizenden, zolang ze maar gelijk krijgen.’ (...)

Op zoek naar persoonlijke vrijheid maakten beiden zich tot op zekere hoogte los van de ellende om hen heen. In feite kozen ze voor de Innere Emigration. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #montaigne #zweig #stefan_zweig #oorlog #godsdienststrijd #hitler #dictator #waarheid #propaganda #vrijheid #individuele_vrijheid

Roald Dahl postuum gecastreerd

Frits Abrahams (NRC)

Roald Dahl gecensureerd? Het lijkt er eerder op dat hij postuum gecastreerd is – door zijn Britse uitgever Puffin en zijn erfgenamen. Er zijn om commerciële redenen honderden passages uit zijn kinderboeken aangepast of geschrapt door een team van sensitivity readers van de Britse organisatie Inclusive Minds. (...)

Als we deze trend in Nederland volgen, staat ook tegendraadse Annie M.G. Schmidt nog het een en ander te wachten. Zij dichtte in ‘Leeszaal’: ‘Ik lever geestrijk voedsel aan mevrouwen/ die binnenkomen en alleen maar van/ de allernieuwste liefdesboeken houen.’ Mag je nog wel zo schamper over vrouwen schrijven, of zullen we maar ‘mensen’ van die vele ‘mevrouwen’ bij Schmidt maken? – dan zijn we van alle problemen af.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Frits Abrahams

En wat te denken van E. du Perron die in Het land van herkomst schreef: „Een inlandse vrouw kan afstotend zijn om twee redenen: haar sirihmond en de klapperolie in haar haar; het eerste viel te verbieden of te vermijden, maar het tweede scheen onontbeerlijk en het terugvinden van die lucht op een hoofdkussen kon een Europeaan doen beseffen hoe diep hij was gezonken.”

Een kwalijke passage, jawel, maar er zijn wel meer meesterwerken met kwalijke passages. Toch maar verbieden omdat er genoeg meesterwerken zijn zonder kwalijke passages?

Zo komen we vanzelf bij Gerard Reve terecht en het beruchte citaat uit een brief aan Simon Carmiggelt: „Ik ben er erg voor, dat die prachtvolken zo gauw mogelijk geheel onafhankelijk worden, en ons niks meer kosten, zodat we ze allemaal met een zak vol spiegeltjes en kralen op de tjoekie tjoekie stoomboot kunnen zetten, enkele reis Takki Takki Oerwoud, mijnheer!” (...)

Wat al die ingrepen, zoals bij Dahl, gemeen hebben, is een volstrekt gebrek aan respect voor het werk van de schrijver. Die mag alleen maar kreukvrije, risicoloze teksten schrijven. (...)

Hele artikel

> Zie ook: Bewerking van Roald Dahls werk is onderdeel van slappe tijdgeest (NRC)

Tags: #nederlands #literatuur #jeugdliteratuur #boeken #kinderboeken #roald_dahl #sensitivity_reader #sensitiviteitslezer #uitgever #verbeelding #censuur #pim_lammers #woke #anti-woke #dekolonisatie #diversiteit #markt #marktdenken #censuur #reve #gerard_reve #du_perron #annie_mg_schmidt #becket

> Zie ook: Bewerking van Roald Dahls werk is onderdeel van slappe tijdgeest (NRC)

Tags: #nederlands #literatuur #jeugdliteratuur #boeken #kinderboeken #roald_dahl #sensitivity_reader #sensitiviteitslezer #uitgever #verbeelding #censuur #pim_lammers #woke #anti-woke #dekolonisatie #diversiteit #markt #marktdenken #censuur

Bewerking van Roald Dahls werk is onderdeel van slappe tijdgeest

NRC

Censuur - Dat de boeken van Roald Dahl herschreven worden is geen verrassing te noemen, schrijft Daniela Hooghiemstra. Marketeers draaien de verbeelding de nek om.

‘Sensitiviteitslezers’ van de Britse uitgeverij Puffin hebben de boeken van Roald Dahl herschreven. In de plaats van bijvoeglijke naamwoorden die beledigend kunnen zijn, hebben ze zachtere termen verzonnen en ook hebben ze uitleg toegevoegd, zoals dat een vrouw geen heks hoeft te zijn om een kaal hoofd te hebben. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Dahl nam kinderen over een glibberig paadje mee naar een wereld die, hoe vreemd en genadeloos ook, behaaglijk was. Immoraliteit vormt de essentie van zijn werk, en opent voor kinderen die van volwassenen gewend zijn te horen wat wel of niet juist is, luikjes. Het verzachten van zijn taal is dan ook wel de meest belachelijke interventie die strijders voor inclusie tot nu toe gepleegd hebben, en het is jammer dat Dahl zelf niet meer in leven is om de daders met een bevroren lamsbout literair de hersens in te slaan en die, eenmaal ontdooid, op te eten met de politiemannen die komen om de moord op te lossen.

Kort hiervoor woei de wind in Nederland nog uit andere hoek: Pim Lammers, uitgekozen om het Kinderboekenweekgedicht te schrijven, werd ‘gecanceld’ door reactionairen, die op hun manier ‘ontwaakt’ reageerden op het feit dat hij in 2016 een erotisch verhaal schreef over de relatie tussen een voetbaltrainer en zijn minderjarige pupil. (...)

In het moraliserende vuur dat van twee kanten komt, sterft de verbeelding en het intellectuele debat daarover valt tegen. Alleen Salman Rushdie, een half leven bedreigd en na een aanslag nog maar met één oog, verdedigde tot nu toe het werk van collega Dahl. (...) Maar des te sterker is Rushdie’s argument dat niet de moraliteit, maar de verbeelding bescherming verdient. Het individu dat zichzelf altijd en overal centraal stelt, lijkt dat intussen niet meer te begrijpen. Dat fictie nu juist niet gaat over wie je zelf bent of denkt te moeten zijn, gaat er in een tijdperk waarin copywriters de bestsellerslijsten aanvoeren, nog moeilijk in, net zo min als het idee dat één waarheid een teken van intellectuele armoede is. (...)

Vroeger was het de kerkelijke moraal die aan de verbeelding grenzen stelde, tegenwoordig is het de grillige werking van de markt, die geen ander belang kent dan ‘koop dit nu’. (...)

Hele artikel

> Roald Dahl werd al eerder aangepast aan de tijdsgeest, waarom wringt het nu? (NRC)

Tags: #nederlands #literatuur #jeugdliteratuur #boeken #kinderboeken #roald_dahl #sensitivity_reader #sensitiviteitslezer #uitgever #verbeelding #censuur #pim_lammers #woke #anti-woke #dekolonisatie #diversiteit #markt #marktdenken #censuur

Multatuli is goed, maar Haafner is beter

NRC

Literatuur - En weer wordt Multatuli’s ‘Max Havelaar’ tot meest relevante werk gekozen. Maar wie een echt antikoloniale schrijver wil lezen, kiest voor Jacob Haafner, schrijft Marijke Vos. (...)

Op zoek naar het werk van iemand van kleur, bij voorkeur een vrouw.

Ik ben tegen iemand aangelopen, maar ik moet bekennen dat het een man is. Een man, wit, van Europese afkomst en ook nog eens ruim tweehonderd jaar geleden overleden. Het gaat om Jacob Haafner (1754-1809); lange tijd reiziger, handelaar en avonturier, met name in de Oost, voor hij zich sinds 1805 als schrijver op de kaart zette. Als eerste antikolonialist sprak hij zich fel uit tegen de Europese overheersing in landen overzee. (...)

Na deze prijsvraag volgden literaire reisverhalen. Eerst Lotgevallen op eene reize van Madras over Tranquebaar naar het eiland Ceilon (1806), toen Reize in eenen palanquin (1808) en tenslotte vlak na zijn overlijden Reize te voet door het eiland Ceilon (1810). Postuum volgden nog enkele tekstbundels, maar vooral de eerste drie reisverhalen waren tot halverwege de negentiende eeuw succesvol, met vertalingen in het Duits, Frans, Engels en Deens.

In deze reisverhalen vertelt Haafner over zijn rondreizen in India, Ceylon en Zuid-Afrika en zijn hekel aan de „onverzadelijke gouddorst en veroveringszucht” van de westerlingen. (...)

Volgens hem hadden de inlanders absoluut geen Europese denkbeelden of ‘beschaving’ nodig, eerder was het andersom; de Europeanen zouden iets van hen kunnen leren. Hij toonde zich faliekant tegen de Europese dominantie, voor emancipatie, voor vrijheid, voor gelijkheid en de uniciteit en waarde van elke cultuur op zich. (...)

Hele artikel

Tekening, gemaakt door de schrijver Jacob Haafner.

Tags: #nederlands #literatuur #boeken #haafner #jacob_haafner #multatuli #max_havelaar #kolonie #kolonialisme #uitbuiting #slavernij #schrijver #antikolonialisme

In de vooravond van W.O.2 schreef Roger Marin du Gard deel 7 van zijn epos "Les Thibaults", vertaald als "De Thibaults". Dit deel speelt in 1914, voor en tijdens de eerste Wereldoorlog.
Confronterende literatuur op dit moment.
#literature #literatuur #w.o.1 #geschiedenis #europa #rogermartindugard

Hier woonde Nicolaas Beets

Utrecht 2021

Hierboven een plaquette op het huis in Utrecht waar Nicolaas Beets heeft gewoond van 1854 tot 1903. Zijn bekendste werk is Camera Obscura, dat voor het eerst verscheen in 1839.

Het schilderij van Beets en de afbeelding van Camera Obscura zijn van Wikipedia.

(Foto van het graf groter door erop te klikken.)<br clear="all"></br>

<br clear="all"></br>

#beets #boeken #camera-obscura #foto #fotografie #literatuur #netherlands #photo #photography #utrecht

Originally posted at: https://blog.ernste.net/2022/11/02/hier-woonde-nicolaas-beets/

Chaos is de normale toestand van de wereld

Michel Krielaars (NRC)

(...) „We weten niets van de wereld om ons heen”, zei hij vaak. En dan citeerde hij een dichtregel van P.A. de Genestet:

‘In raadselen wandelt de mensch op aard.’

Chaos was volgens [historicus Wim] Roobol dan ook de normale toestand van de wereld. De mens kon er hoogstens met veel moeite enige orde in aanbrengen. ‘Wat wij in de geschiedwetenschap (en de andere wetenschappen) bestuderen zijn de gedaantewisselingen van de chaos’, schreef hij in 1981 in het door hem opgerichte tijdschrift Theoretische geschiedenis. (...)

In zijn colleges spoorde Roobol je aan om behalve geschiedenisboeken ook romans te lezen. In zijn college ‘Internationale betrekkingen in het interbellum’ kwamen bijvoorbeeld Tsjechov, W. Somerset Maugham, Virginia Woolf, Thomas Mann, George Orwell, Evelyn Waugh en Kurt Tucholsky voorbij. (...)

Na de bekendmaking van de zoveelste literaire canon besefte ik dan ook des te meer dat het niet gaat om een verplichte leeslijst, maar om bevlogen docenten als Wim Roobol, die hun leeservaringen met je delen. Alleen zo kun je misschien nog enig vat krijgen op de chaos in de wereld.

Hele artikelen

Michel Krielaars

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #geschiedenis #roobol #de_genestet #poezie #Tsjechov #Somerset_Maugham #Virginia_Woolf #Thomas_Mann #George_Orwell #orwell #Evelyn_Waugh #waugh #Kurt_Tucholsky #tucholsky #proust #marcel_proust #Jacques_Presser #presser #Bezemer #Karel_van_het_Reve #poetin #rusland #oekraine #oorlog #chaos #geschiedwetenschap

Miguel de Cervantes Saavedra

Madrid (Spanje) 2021

Een standbeeld van Miguel de Cervantes Saavedra, de schrijver van Vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha. Op de sokkel een plaquette met Don Quichot en zijn trouwe knecht Sancho Panza (hieronder). Tevens een foto van een oude Spaanse jeugduitgave van het beroemde boek.

(Kleine foto’s groter door erop te klikken.)

<br clear="all"></br>

#boeken #books #cervantes #foto #fotografie #literature #literatuur #madrid #photo #photography #spain #spanje #standbeeld #statue

Originally posted at: https://blog.ernste.net/2022/10/05/miguel-de-cervantes-saavedra/

Virtuele boekverbranding

NRC

Tot Joyce Roodnats stomme verbazing hebben de uitgevers de Winnetou-boeken uit de schappen gehaald. Nu Salman Rushdie moet herstellen van een aanslag op zijn leven, is slappe knieën hebben het laatste wat boekuitgevers moeten doen. (...)

De romanserie over hem en zijn medeheld Old Shatterhand is uit de handel genomen door de Duitse uitgever, de Nederlandse uitgever Meulenhoff volgde ijlings. En ik ben het spoor bijster. Hoe kunnen uitgevers dat doen in de maand dat het boekenvak zich sterk maakt voor Salman Rushdie, zwaar verwond door een hater van zijn Duivelsverzen?

Het argument is: die boeken zijn niet meer van deze tijd. Dat klopt. Deel 1 is van 1893. (...)

En nu is de hele serie veroordeeld tot virtuele boekverbranding. De reden? Het borrelt in de onderbuik van ondernemers en deze maatregel is de scheet die ze laten vliegen. (...)

Ik denk dat die gevoeligheden niet zijn geraakt door die boeken, maar door sauerkraut westerns en Wild-West-rommel à la John Wayne. In die films loopt het racisme tegen Native Americans de spuigaten uit. De Winnetou-reeks kun je zulke verwijten niet maken. Afgelopen zaterdag analyseerde filosoof Ger Groot in NRC al dat juist deze romans gebaseerd zijn op een strikte gelijkheidsgedachte. De nazi’s hadden dat door. Zij wilden de boeken verbieden omdat auteur Karl May etaleerde dat hij niets ophad met het onderscheid tussen ‘hogere’ en ‘lagere’ rassen. De nazi’s durfden een verbod niet aan, Winnetou was te populair. (...)

Als uitgevers niet voor hun fonds opkomen maar zwichten bij een zuchtje tegenwind, dan zijn schrijvers vogelvrij. Wanted, dead or alive.

Hele artikel

Illustratie uit Karl Mays ‘Winnetou. Het opperhoofd der Apachen’. Illustratie Hans Kresse.

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #karl_may #may #winnetou #ravensburger_verlag #meulenhoff #meulenhoff_boekerij #diversiteit #culturele_toe-eigening #old_shatterhand #cancelcultuur #censuur #boekverbranding #uitgever

Het probleem van de vermarketing van literatuur

NRC

CPNB - De roman is al vaak doodverklaard. (...)

Ooit werd de Boekenweek bedacht om literatuur breder te verspreiden. Aan de waarde van het goede boek werd niet getwijfeld, en evenmin aan de belangstelling van lezers. Inmiddels neemt ontlezing hand over hand toe, en zo veranderde de rol van de CPNB. Het ging niet meer om de promotie van literatuur, maar om die van het boek in het algemeen. Inmiddels is ‘propaganda’ vervangen voor marketing.

Er wordt gekeken welke activiteiten het meest opleverden en welke ‘merken’ het nog goed doen. (...) [E]r verdwijnt ook iets wanneer er steeds meer reclame wordt gemaakt voor populaire genres, en de promotie van getalsmatig marginale genres wordt teruggeschroefd. Namelijk het besef dat literaire teksten een bijzondere waarde kunnen hebben, dat verbeelding in boekvorm iets teweeg kan brengen en dat romans onderdeel zijn van je cultuur. (...)

Op dit moment mikt het CPNB met de moed der wanhoop vooral op wat al populair is. Ze mikt op het algemene boek, zonder te kijken wat voor boek. En zo is het mogelijk dat leesbevordering nu mede bestaat uit het afraden van bepaalde boeken, omdat die te moeilijk zouden zijn. Lezen moet leuk zijn.

In een tijd waarin het voor Nederlanders zo moeilijk lijkt om met elkaar te leven, kan lezen nog zoveel meer doen. Je laten meeleven met een werkelijkheid die je niet kent, je verplaatsen in een andere identiteit. (...) Dat is de waarde van verbeelding, van lezen. Het CPNB zou er goed aan doen de marketing te laten voor wat het is en zich te bezinnen op de beginselen – om hopelijk tot de conclusie te komen dat het de moeite waard is om te promoten wat kwetsbaar en van waarde is.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #literatuur #cpnb #leesvaardigheid #ontlezing #boekenweek #marketing #taal #taalgebied #nederlandse_taalgebied