Leidse hoogleraar: ‘Er is geen enkel vaccin tegen de verspreiding van fascistische neigingen’

Trouw

Geen land is immuun voor fascisten met hun verleidelijke taal, stelt de Leidse hoogleraar Nidesh Lawtoo in zijn boek [Nieuw] fascisme. Hij wijst Wilders aan als zo’n nieuwe fascist. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Nidesh Lawtoo

[Lawtoo] zag overeenkomsten tussen Trumps optreden en de manier waarop fascistische leiders in het verleden volksmassa’s opzweepten. Lawtoo schreef een reeks essays om te waarschuwen voor wat hij zag als neofascistische aanvallen op de democratie.

“Een waarschuwing die nog steeds nodig is, en niet alleen in de VS helaas”, concludeert hij mismoedig. Ook in Europa winnen extreemrechtse bewegingen aan populariteit: Rassemblement National (Frankrijk), Lega (Italië), de AfD, en de PVV in eigen land. In [Nieuw] fascisme ontrafelt Lawtoo de ‘verleiding en besmettelijkheid’ van deze politieke stroming. (...)

“Het ‘nieuwe’ slaat vooral op de nieuwe media. Hadden fascistische leiders alleen traditionele nieuwsbronnen als kranten, radio en televisie om hun gewelddadige retoriek te verspreiden, nu vormen internet, sociale media (Facebook, X) en AI een onuitputtelijke bron voor massamanipulatie.” (...)

Plato schreef al over de menselijke neiging om gedrag na te bootsen. Zo vormen we onze gedachten, gedrag en verlangens. De mens is een Homo mimeticus. Deze eeuwenoude intuïtie wordt ondersteund door de ontdekking van spiegelneuronen – de hersencellen die ervoor zorgen dat je mensen in je omgeving imiteert. Het gevolg is dat we als mensen, en zeker als menigte, fundamenteel kneedbaar en vatbaar zijn voor irrationele psychische besmetting.” (...)

“Fascistische leiders zijn bijzonder bedreven in het bespelen van ons mimetisch gemoed. Dat doen ze met retorische strategieën zoals herhalingen, gebruik van beelden, van agressieve emoties en spectaculaire leugens. (...)

“Daar komt bij dat in tijden van crisis en onzekerheid – denk aan de klimaatcrisis, de economische en de woningcrisis – mensen gemakkelijk ten prooi vallen aan de betovering van schadelijke mimetische emoties. (...)

Dat zie je ook in Nederland. De overlast, de woningnood, ineens krijgen migranten de schuld van veel ellende waar mensen onder lijden. Dat zijn gevaarlijke mythes.” (...)

“Gewelddadige en ontmenselijkende taal is ongelooflijk gevaarlijk, omdat het gemakkelijk leidt tot gewelddadige acties. Dat had het historisch fascisme ons moeten leren.” (...)

“Ik wil niet beweren dat onze kritische vermogens helemaal in slaap gesust zijn. Maar nu is wel de tijd om alert te zijn. Extreemrechts wint aan macht in heel Europa. Daar komt bij dat de milieucrisis zal verslechteren met destabiliserende effecten tot gevolg.” (...)

“Er is geen enkel vaccin tegen de verspreiding van fascistische neigingen. Zodra mensen lijden, het moeilijk hebben, is onze rationaliteit simpelweg niet opgewassen tegen de besmettelijkheid van de mythe. Of we het nu willen of niet: we praten elkaar na.

“Toch is er hoop, mits we ons bewust worden van ons nabootsingsgedrag.” (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #fascisme #democratie #Rassemblement_National #Frankrijk #Lega #Italië #AfD #duitsland #nederland #PVV #wilders #le_pen #orban #hongarije #europa #racisme #discriminatie

Franse Nederlandkenner Christophe de Voogd: ‘Wilders is radicaler dan Le Pen’

NRC

Geert Wilders heeft lessen getrokken uit de presidentscampagne van Marine Le Pen, zegt historicus en Nederlandkenner Christophe de Voogd.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto Martin Divisek/EPA

(...) Hoe denkt u dat Wilders’ Franse evenknie Marine Le Pen naar de uitslag kijkt?
„Zij is dolblij. De PVV en Rassemblement National (RN) van Le Pen lijken erg op elkaar, vooral als het gaat om hun belangrijkste thema: immigratie. Het frappante is dat het programma van Wilders nog radicaler is dan dat van Le Pen: hij wil [anders dan Marine Le Pen] een volledige asielstop, islamitische scholen sluiten en uit de EU stappen. Zijn programma doet me meer denken aan dat van het Front National (FN)” – de door Le Pens vader opgerichte voorloper van het RN die onder meer wél voor ‘Frexit’ pleitte.” (...)

„Het is duidelijk dat Baudet en Zemmour het imago van Wilders en Le Pen hebben verzacht: ze verplaatsten automatisch meer naar het midden en daarmee konden ze een nieuw electoraat aanboren. Voor zowel Wilders als Le Pen zijn dat vooral inwoners van het platteland.

„Maar het speelt ook mee dat het de traditionele centrum- en linkse partijen niet lukt om een politiek narratief te vinden op het gebied van immigratie. (...)

In andere landen zie je ook dat radicaal-rechts pas instort, als traditionele partijen het thema immigratie durven op te pakken. Kijk maar naar de sociaal-democratische premier Mette Frederiksen van Denemarken [die al jaren een zeer streng immigratiebeleid voert red.]. In Frankrijk gebeurde hetzelfde toen oud-president Nicolas Sarkozy zich [begin deze eeuw] hard ging opstellen op het thema immigratie.” (...)

Stel dat Wilders premier wordt, wat betekent dat voor radicaal-rechts in Frankrijk?
„Het zou een enorm signaal van aanmoediging zijn voor Le Pen. Nederland is geen klein land, economisch en diplomatiek gezien, het is een van de oprichters van de Europese Unie – het land heeft een hele andere positie dan bijvoorbeeld Hongarije. (...)

Hele artikel

Zie ook: ‘Doe niet alsof het in Nederland niet zo’n vaart zal lopen of dat Wilders zoveel milder is geworden’

Tags: #nederlands #nederland #frankrijk #le_pen #extreem_rechts #wilders #pvv #verkiezingen #parlement #rechtsstaat #democratie #Rassemblement_National #RN #immigratie #islam