Stikstof en vier andere plagen voor de boeren
Vervuilde vennen en boerende koeien
De Groene Amsterdammer
De stikstofcrisis is een symptoom van een dieperliggende disbalans. De Nederlandse landbouw wordt door meer ‘milieuplagen’ geteisterd. De tijd dringt.
Laat er geen misverstand over bestaan: het inkrimpen van de veestapel is géén doel op zich. Vlijtig wordt er gezocht naar alternatieve manieren om uit de stikstofcrisis te komen. (...)
Sinds de Raad van State drie jaar geleden een streep zette door de boekhoudkundige schijnoplossingen van het Programma Aanpak Stikstof, domineert stikstof het landbouwdebat. (...) Wat in de verhitte discussies over depositiewaarden en reductiedoelen onderbelicht blijft, is dat deze stikstofcrisis slechts een symptoom is van een dieperliggende disbalans. Het model van intensieve veehouderij botst op allerlei manieren tegen ecologische grenzen op. De 11,4 miljoen varkens, 3,8 miljoen koeien en bijna honderd miljoen kippen in Nederland verstikken niet alleen de kwetsbare natuur, ze zorgen ook voor de uitstoot van broeikasgassen, de verontreiniging van het grondwater en voor een hoop overtollige mest. Zelfs als er morgen een briljante uitvinding bedacht wordt om de stikstofuitstoot te verminderen, dan nog wordt de Nederlandse landbouw geteisterd door allerlei andere ‘milieuplagen’.
Plaag 1: vervuilde vennetjes
In het najaar komt het kabinet met een brief over de waterkwaliteit en deskundigen vrezen een scenario dat vergelijkbaar is met de stikstofproblematiek. (...)
In Europa is al in 2000 afgesproken dat de lidstaten uiterlijk in 2027 voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Hierin zijn duidelijke grenzen vastgelegd op het gebied van chemicaliën, ecologie en de beschikbaarheid van geschikt drinkwater. (...)
Maar deskundigen zijn het er ook over eens dat de emissies van fosfaat, nitraat en chemische bestrijdingsmiddelen sterk omlaag moeten om over vijf jaar in de buurt van de afgesproken waarden te komen. (...)
Plaag 2: overtollige uitwerpselen
Mestoverschotten, een potentiële bron van milieuverontreiniging. Het is de titel van een rapport uit 1970. Meer dan vijftig jaar geleden zagen onderzoekers en ambtenaren op het ministerie van Landbouw de problemen al opdoemen. Dankzij de import van voer kon de veestapel bijna onbelemmerd groeien. (...)
Doordat de gedroomde technologische doorbraak voorlopig uitblijft, exporteren Nederlandse veehouders elk jaar meer dan drie miljoen ton dierlijke mest, vooral naar akkerbouwers in Duitsland, België en Frankrijk. Aangezien het aanbod steevast groter is dan de vraag, moeten de boeren betalen om de overtollige uitwerpselen kwijt te kunnen. (...)
Het lijkt erop dat de Europese Commissie haar geduld begint te verliezen. Telkens weer probeert de Nederlandse landbouwlobby creatieve uitvluchten te verzinnen, en ondertussen blijven de natuur- en milieudoelen buiten bereik. (...)
Plaag 3: boerende koeien
Het was vorig jaar een van de weinige grote successen op de milieuconferentie in Glasgow: honderd landen spraken af om voor 2030 de uitstoot van methaan met dertig procent te verminderen ten opzichte van 2020. Ook Nederland tekende, enigszins schoorvoetend, het verdrag dat op korte termijn grote consequenties heeft.
Methaan is als broeikasgas meer dan 27 keer sterker dan CO2 en is voor ongeveer twintig procent verantwoordelijk voor het broeikaseffect. (...)
Notoire uitstoters zijn olie- en gasbedrijven, staalverwerking, afvalbedrijven, rioolzuiveringsinstallaties en… veeboeren. In Nederland zorgen koeien en varkens voor twee derde van de methaanuitstoot. Alleen al de vier grootste veehouderijen stoten méér methaan uit dan alle Nederlandse industriereuzen gezamenlijk. (...)
Niet alle boeren dragen echter evenveel bij aan de klimaatcrisis. Een handjevol bedrijven (zeven procent van het totaal) is verantwoordelijk voor dertig procent van de methaanemissies, zo bleek uit het onderzoek van De Groene. (...)
Plaag 4: zieke dieren (en mensen)
Nog nooit greep de vogelgriep in Europa zo erg om zich heen als dit jaar. De duinen lagen bezaaid met dode meeuwen en sinds afgelopen oktober zijn er alleen al in Nederland meer dan vier miljoen kuikens, kippen, eenden, kalkoenen en siervogels geruimd. (...)
Met aangescherpte hygiëneprotocollen, vaccinaties en strenge monitoring proberen veehouders hun dieren te beschermen tegen de verschillende virussen, maar hoe dichter het land bevolkt is met mensen en dieren, hoe groter het risico op grootschalige uitbraken. Megastallen kunnen fungeren als broedplaatsen voor ziektekiemen. Dat maakt de intensieve veehouderij volgens sommige virologen tot een gevaar voor de volksgezondheid.
Dat dit gevaar niet denkbeeldig is, bleek wel tijdens de Q-koortsepidemie, waarbij een bacterie die was overgesprongen van geiten op mensen minstens vijftigduizend Nederlanders besmette. (...)
Ook de veehouderijen in de buurt van de natuurgebieden verdienen volgens experts extra aandacht. Daar is de kans op interacties tussen wilde en gehouden dieren namelijk groter, wat de kwetsbaarheid voor virusmutaties vergroot. (...)
Wie de milieuplagen in samenhang bekijkt, ziet dat de Nederlandse landbouw op allerlei ecologische grenzen botst. Met de enorme uitstoot van broeikasgassen en stikstof, de lozing van nitraat, fosfaat en chemische bestrijdingsmiddelen en de toegenomen kans op zoönosen die op mensen overslaan, is de huidige manier van produceren niet meer te handhaven.
We importeren nu miljoenen tonnen aan veevoer om vervolgens zestig procent van het vlees te exporteren. Ons land blijft met de schadelijke gevolgen achter. De akkerbouw produceert veevoer op plekken waar mensenvoedsel verbouwd kan worden en vernietigt de grond met zware machines en chemische bestrijdingsmiddelen. Het platteland is op veel plekken een groene woestijn geworden met nauwelijks insecten en steeds minder vogels. (...)
Over de hele linie is een systeemverandering nodig, waarbij onder meer de intensieve, niet grondgebonden veehouderij grotendeels verdwijnt, voedsel voor mensen daar verbouwd wordt waar de bodem van nature geschikt is en veel grond aan de natuur wordt teruggegeven. (...)
Maar de tijd dringt. Zowel de klimaatdoelen van de Nederlandse staat als de Europese milieurichtlijnen vragen om snelle actie. Het is te hopen dat het komende rapport van Johan Remkes een aanzet geeft voor zo’n integrale aanpak.
Mest wordt geïnjecteerd in een grasland, Anjum, Friesland, 22 juni © Sijmen Hendriks / ANP.
Tags: #nederlands #nederland #boeren #landbouw #milieu #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #waterkwaliteit #mest #mestoverschot #veeteelt #veestapel #zoonosen #q-koorts #co2 #methaan #broeikasgas #natuur #natuurbescherming #eu #europese_unie #europese_regels #akkerbouw #pesticiden #veevoer
