‘Mannen in de zon’: meeslepende klassieker van de Palestijnse literatuur

NRC

Roman - Ghassan Kanafani vertelt in Mannen in de zon een klein verhaal waarin grote thema’s van de Palestijnse literatuur naar voren komen: ballingschap, verlies en verzet. Met meer dan honderd miljoen ontheemden op aarde nu des te prangender.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Expositie in Gaza-Stad July 16 2017, opgedragen aan de nagedachtenis van Ghassan Kanafani. Foto ANP / Zuma Press.

Wat te doen als je niet terug kan naar de plek waar je vandaan komt? Het is de vraag waar de Palestijnse schrijver Ghassan Kanafani (1936-1972), pionier van de Palestijnse verzetsliteratuur, zijn leven lang mee worstelde. (...)

Mannen in de zon is het verhaal van drie Palestijnse vluchtelingen die eind jaren vijftig proberen de grens tussen Irak en Koeweit over te steken. Het is ongeveer tien jaar na de Nakba van 1948 (Arabisch voor ‘catastrofe’), waarin meer dan 700 duizend Palestijnen moesten vluchten voor wat de Israëliërs hun Onafhankelijkheidsoorlog noemen. De drie vluchtelingen besluiten ieder op hun beurt mee te gaan met Aboe al-Khaizoeraan, een Palestijn die voor de Nakba chauffeur was in het Britse leger maar nu dienst doet als chauffeur van een rijke zakenman. Met mensensmokkel als bijverdienste probeert hij zijn inkomsten te verhogen.

De drie Palestijnse vluchtelingen komen ieder uit een andere generatie. Er is de oude Abu Kais, die verdwaalt in zijn nostalgische herinneringen aan Palestina onder Brits bestuur. Hij kan zijn gedwongen ontheemding nauwelijks verteren, en maalt jarenlang over de ‘tien bomen met knoestige stammen, die je elk voorjaar weer olijven en andere goede gaven schonken. In Koeweit zijn geen bomen.’

Dan hebben we As’ad, een volwassen man, wantrouwig en strijdbaar. In een ander leven was hij misschien een intimiderende zakenman geweest, maar als vluchteling slaagt hij er niet in een sterke positie in te nemen. (...)

Tenslotte is er de jonge Marwaan, geboren na de Nakba in een vluchtelingenkamp. Omstandigheden dwingen hem ertoe al veel te vroeg verantwoordelijkheid te nemen. (...)

De zon schijnt onvermoeibaar door en gunt de reizigers geen moment rust. Het doet denken aan Camus’ klassieker De vreemdeling. (...)

Mannen in de zon kun je gemakkelijk lezen als een symbolisch verhaal van Palestijnen na de Nakba. Het is niet moeilijk om in het werk een kritiek te lezen op de wijze waarop omringende Arabische landen, ondanks de vele solidariteitsverklaringen, de Palestijnse vluchtelingen nauwelijks hebben geholpen. (...)

Maar de roman ontstijgt tegelijkertijd de specifieke Palestijnse situatie van de jaren vijftig. Het verhaal roept ook algemene vragen op over migratie, het vluchtelingenvraagstuk en gastvrijheid. Met dit jaar voor het eerst meer dan honderd miljoen ontheemden op aarde, lijken deze vragen nu des te prangender. (...)

Kanafani houdt de vaart er goed in. Voor je het weet bevind je je als lezer al aan de andere kant van de grens. Mannen in de zon verveelt geen moment, wat toch knap is voor een verhaal dat zich voornamelijk afspeelt in een vrachtwagen tegen een leeg woestijnlandschap.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #palestina #palestijnen #israel #nakba #vluchtelingen #mensensmokkelaars #kanafani

“I wish children didn’t die. I wish they would be temporarily elevated to the skies until the war ends. Then they would return home safe, and when their parents would ask them, where were you? They would say, we were playing in the clouds.”
- Ghassan Kanafani

#politics #art #literature #video #banksy #kanafani #gaza

Banksy video art resurfaces amidst Gaza children’s crisis, paired with author Kanafani’s words

Vervang nieuws eens door literatuur en je krijgt meer begrip van politieke conflicten

De Volkskrant

Veel meer dan het nieuws dat we dagelijks lezen, maken boeken de veelzijdigheid van de mensen in het Israëlisch-Palestijns conflict duidelijk − en je krijgt meer empathie voor mens en drijfveren.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Eigenaar Jogchum de Vries in Antiquariaat Colette in de Haagse Reinkenstraat.Beeld Martijn Beekman / de Volkskrant.

Is het niet vreemd als je bedenkt dat tekentjes die steunen op pootjes, gedrukt op papier van enkele millimeters dik zich in je brein omvormen tot driedimensionale beelden? En dat die weer leiden tot inkijkjes in de psyche van mensen, in gebeurtenissen van vroeger, nu, maar ook in de toekomst. Wie schrijft die blijft, maar wie leest die voelt.

Veel wat geschreven wordt bestaat naast letters ook uit cijfers. En die creëren juist afstand tot wat een mens is en maakt. 21 duizend Palestijnse en 1.200 Israëlische burgerslachtoffers. 8 duizend gedode Palestijnse kinderen. 30 duizend Hamasstrijders. 350 duizend Israëlische reservisten. 250 gijzelaars. 3 door het Israëlische leger gedode gijzelaars. 0 bevrijde. De individuele mens wordt hier platgeslagen op het aambeeld tussen letter en papier (of scherm). (...)

Ik wilde af van de zwart-witbeelden van vijand tegenover vijand zoals we die in die cijfers zien, en door naar de vraag: wat maakt dat individuen in politieke fata morgana’s geloven die ten koste gaan van hun individuele empathische gevoelens voor een ander mens?

Ik zocht de persoonlijke stem in het conflict en kwam uit bij de literatuur. Twee van mijn lievelingsschrijvers zijn de Israëlische Amos Oz en de Palestijnse Hassan Kanafani. Die laatste maakte, vijftig jaar nadat hij door de Israëlische geheime dienst werd opgeblazen in zijn auto, furore met een zeer actuele roman: Mannen in de zon.

Van Oz las ik eerder zijn verpletterende roman Een verhaal van Liefde en Duisternis, over zijn jeugd in het Jeruzalem onder de Engelsen en de zelfmoord van zijn moeder. Nu liet ik me meeslepen door zijn boek Judas, dat zich gedeeltelijk afspeelt tijdens het mandaat Palestina. (...)

Deze boeken dragen de thema’s van de actualiteit uit het Midden-Oosten: geweld, onderdrukking, verzet, angst en vernedering. Natuurlijk kennen we de traumatische achtergronden die de volkeren troffen: een onleefbare bezetting waarin overheersers Palestijnen reduceren tot armoe zaaiende mensen zonder waardigheid, en een Europese holocaust die Joden bijna uitroeide waardoor zij naar veiligheid hunkeren.

Maar veel meer dan het nieuws dat we dagelijks lezen, maken boeken de veelzijdigheid van de mensen duidelijk. Ze zijn niet eendimensionaal goed of fout, bloeddorstig of vredelievend, aardig of verachtelijk. Nee, het zijn allemaal aarzelaars, ze denken lang na over hun handelingen. Door hun trauma’s en groepsdruk worden ze tot zaken gedwongen die ze eigenlijk niet willen. Maar allemaal wensen ze vooral vrijheid − vrij zijn van alle beslommeringen, ellende, oorlog, vervolging en minderwaardigheid. Het maakte dat ik hen zag als gekwelde personages, die worstelen met universele problemen in een maatschappij van gemankeerde personen die, meestal tevergeefs, proberen hun juk af te werpen in hun zoektocht naar geluk − en vragen om compassie. In hun positie zou je hetzelfde doen. (...)

Hele artikel

> Zie ook: ‘Je moet strategisch zijn, niet per se je gelijk willen halen’

Tags: #nederlands #boeken #literatuur #israel #palestina #palestiijnen #bezette_gebieden #gaza #westoever #mensenrechten #nederzettingen #illegale_nederzettingen #kolonisten #terrorisme #hamas #hypocrisie #oorlogsrecht #oorlogsmisdaden #kanafani #amos_oz