Hoogleraar Tanja Bueltmann: ‘Gary Lineker heeft gelijk met zijn jarendertigvergelijking’

NRC

BBC-rel - De Britse omroep BBC verkeert in crisis, nadat ze tv-presentator Gary Lineker op non-actief zette omdat hij een asielplan van de regering vergeleek met Duitsland in de jaren 30. Zo raar is die vergelijking niet, zegt historica Tanja Bueltmann. „Het nazisme begon niet met massamoord.” (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Gary Lineker

Lineker schreef deze week op Twitter dat het plan van de Britse regering om bootmigranten na aankomst direct terug te sturen „onmetelijk wreed beleid” is, „gericht op de meest kwetsbare mensen in een taal die niet veel verschilt van die van Duitsland in de jaren dertig”. Aanvankelijk leverde hem dit veel kritiek op, maar behalve van zijn collega’s kreeg Lineker ook bijval op Twitter van hoogleraar geschiedenis Tanja Bueltmann van de Universiteit van Strathclyde, in Glasgow. „Als we onze historische kennis niet kunnen gebruiken om overeenkomsten te identificeren, waar dient de geschiedenis dan voor?” (...)

„Een directe vergelijking tussen het Verenigd Koninkrijk en nazi-Duitsland zou in mijn ogen onjuist zijn, maar dat deed hij niet. Het gaat om het herkennen van overeenkomsten in de populistische gereedschapskist. Ik vind dit vooral belangrijk omdat het nazisme niet begon met massamoord, het begon op veel geleidelijker manieren en taal speelde daarin een sleutelrol.”

Welke overeenkomsten ziet u tussen het huidige discours over vluchtelingen en de jaren dertig?

„Het tot ‘de ander’ maken en ontmenselijken van groepen mensen. Vluchtelingen en asielzoekers in dit geval, maar er zijn ook andere kwetsbare groepen die op dezelfde manier worden aangevallen. De ontmenselijking geschiedt bijvoorbeeld door te suggereren dat massa’s mensen ons binnenvallen – dus het gaat niet om de individuele vluchtelingen en hun verhalen over het ontvluchten van oorlog, het gaat plotseling om een anonieme massa die het VK bedreigt. (...)

Mijn collega-hoogleraar Timothy Snyder, van de Yale-universiteit, noemde het ‘overduidelijk dat sommige mensen die betrokken zijn bij de huidige politiek een deel van de tactieken van de jaren 1920 en 1930 overnemen’. Sommige hedendaagse politici hebben volgens Snyder propagandatechnieken geleerd van twintigste-eeuwse fascisten.” (...)

„Zelfs de eigen juristen van de regering waarschuwden de regering dat die hatelijke taal extreem-rechts zou kunnen inspireren. We zien dit nu letterlijk gebeuren.” (...)

U schreef ook dat populistische politici ‘dit niet meer in de hand hebben’. Wat bedoelt u hiermee?

„Ze hebben geen controle over de extreem-rechtse groepen die hier nu op inspelen. De rellen buiten een hotel waar asielzoekers verblijven in Knowsley, bij Liverpool, tonen dit aan.” (...)

„Voor mij is het misschien wel het meest verontrustend hoe degenen die hiertegen zijn nog steeds toegeven aan een deel van de onderliggende retoriek. In het Verenigd Koninkrijk heb je het ‘vijandige omgeving’-beleid: maatregelen die zijn ontworpen om het verblijf in het land zo moeilijk mogelijk te maken voor mensen zonder verblijfsvergunning, in de hoop dat ze vrijwillig vertrekken. De Labour-partij steunt de principes van dit beleid net zo goed als de Tories.”

Hele artikel

Tags: #nederlands #bbc #gary_lineker #migratie #taal #asiel #asielzoekers #vluchtelingen #populisme #extreem-rechts #propaganda #mensenrechten #verenigd_koninkrijk #uk #vk #conservatieven #labour

Hoe de yogamoeders naar rechts opschoven

NRC

‘Welness-rechts’ - Een messcherp pamflet en een klassiek essay brengen het hedendaagse egoïsme in kaart. Onder het mom van wellness worden extreem-rechtse ideeën genormaliseerd. (...)

De nieuwe asocialen wijzen een vaccinatie tegen Covid-19 af omdat hun lichaam de kwaal wel aankan. En ze kijken stomverbaasd naar mensen in armoede, er zijn immers zoveel kansen om geld te verdienen? En als het even kan plaatsen de nieuwe asocialen zichzelf buiten de samenleving, op een autarkisch boerderijtje in Portugal.

In Eigen welzijn eerst zet schrijfster Roxane van Iperen zeer effectief de kettingzaag in het gedrag van yogamoeders en andere spirituele kruidenheksen die Facebook en omstreken opstoken met deskundologische wijsheden over opvoeding of huidverzorging. (...) Wat we moeten zien is ‘wellness-rechts’, een agressieve marketingmachine die extreem-rechts gedachtengoed normaliseert. Men schakelt in die contreien nu in één moeite van anti-vaccinatie naar pro-Poetin. Tussen ‘eigen lijf eerst’ en ‘eigen volk eerst’ zit weinig licht. (...)

[V]an Iperen (...) laat zien hoe de pseudowetenschap over het ‘zelfreinigend vermogen van het lichaam’ op twee manieren raakt aan hedendaagse onverdraagzaamheid. Door het ‘terug naar de natuur’-thema van al die websites, waarvan de kern is dat mannen werken en vrouwen het gezin onderhouden. En door het wantrouwen in overheid en onderzoek dat ‘wellness-rechts’ koestert. (...)

Een van de verklaringen die Van Iperen geeft voor het ontstaan van wellness-rechts is de statusangst van de middenklasse. De afgelopen decennia heeft de overheid burgers met meer eigen verantwoordelijkheid opgezadeld. Veel mensen zijn er sindsdien ook in geslaagd iets van hun leven te maken – mooie banen, mooie huizen, leuke kinderen. Maar daarmee kwam ook angst. Dat mensen die niet hard werken toch geld krijgen, maar dan van de staat. Of nog erger, dat ook vreemdelingen een plek in de middenklasse krijgen. En dat dus de eigen status daalt, of anders wel die van de kinderen. (...)

Dat solidariteit lijdt onder het idee dat je eigen verdienste de enige maatstaf voor succes is, is scherp verwoord door de Engelse socioloog Michael Young (1915-2002). Diens satirisch-futurologische klassieker De opkomst van de meritocratie uit 1958 is opnieuw uitgebracht. (...)

In 2034 is zowel de Britse aristocratie als de moderne democratie vervangen door een ‘meritocratie’: de verdienstelijken besturen het land. Dat klinkt eerlijk, want het luie en domme kind van een rijk man kan dus geen aanspraak meer maken op een mooi baantje en het slimme hardwerkende kind van een gewone werknemer wel. Maar Young beschrijft ook de nadelen van deze gedachtegang, namelijk dat de nieuwe elite zich ontheven voelt van verantwoordelijkheid ten opzichte van mensen zonder succes. Arme mensen kunnen immers niet beter? (...)

[D]e overspannen focus op de economische kanten van het onderwijs; het dwangmatig testen van kinderen op intelligentie en het negeren van moed, charme of creativiteit, de verlatenheid onder de groep mensen die al vroeg uit het schoolsysteem zijn geduwd, bleek vrij nauwkeurig te voorspellen. (...)

Ook in het egoïsme van wellness-rechts klinkt de dystopische kant van de meritocratie sterk door, zoals van Iperen laat zien. ‘Van noblesse oblige, een zekere mildheid jegens mensen die het zwaar hebben, of een gevoel van verantwoordelijkheid om zich in de wereld om hen heen te verdiepen is nauwelijks sprake.’ Of dat indruk maakt op Facebook-moms is de vraag. Het pamflet lijkt vooral bedoeld als wake-upcall voor het midden. Dat het tijd wordt woorden als ‘tolerant’ of ‘verlicht’ eens af te stoffen, voor we allemaal nieuwe asocialen zijn.

> Roxane van Iperen: Eigen welzijn eerst. Hoe de middenklasse haar liberale waarden verloor. Thomas Rap, 144 blz. € 18,99

> Michael Young: De opkomst van de meritocratie. Vert. Huub Stegeman. Paradigma-reeks van Athenaeum, 192 blz. € 21,99

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #middenklasse #meritocratie #wellness #wellness-rechts #yoga #egoisme #extreem-rechts #racisme #terug_naar_de_natuur #pseudowetenschap #vreemdelingenhaat #armoede #asocialen #verzorgingsstaat #hoekstra #buma #blair #groot-brittannie #solidariteit #tolerantie