De persvrijheidslezing van Step Vaessen: ‘Not at war’
Villamedia
In Den Haag sprak Step Vaessen op het jaarlijkse EFJ-congres de persvrijheidslezing uit, met de titel 'Not at war'. Vaessen is internationaal correspondent voor Al Jazeera. Ze werkt sinds drie jaar vanuit Europa, daarvoor vanuit Rusland en Azië. Dit is de tekst van de hele toespraak van Vaessen. (...)
Van de ene dag op de andere veranderden vredelievende politici in oorlogszuchtige mensen, die in Brussel, Londen of Berlijn om het hardst ferme taal uitsloegen. Nieuwsbulletins werden plotseling gedomineerd door militaire experts die propageerden dat we allen samen Oekraïne moeten steunen en wapens moeten sturen.
Zij die dit verhaal openlijk in twijfel trokken, of zich afvroegen wat de gevolgen zouden kunnen zijn, werden vaak afgeschilderd als pro-Russisch of beticht van het leveren aan de vijand van nuttige propaganda over een verdeeld westen of een zwakke NAVO.
Ik wil deze gelegenheid gebruiken om te betogen dat niet alleen politici of burgers in Europa de gelederen hebben gesloten - een natuurlijke reactie in tijden van crisis - maar ook sommige media. En ik wil nadenken over hoe deze vorm van zelfcensuur onze persvrijheid ondermijnt. (...)
(Tekst loopt door onder de foto.)
Step Vaessen
Dit is volgens mij precies het tegenovergestelde van wat journalisten zouden moeten doen. Onze rol is niet om de eenheid te bewaken, maar om meerdere gezichtspunten te laten zien. Vooral in tijden van oorlog en conflict is het cruciaal dat het publiek kan vertrouwen op professionals als het gaat om onafhankelijke, feitelijke en evenwichtige informatie. (...)
Maar we hadden onze ogen niet altijd open en soms hielden we onze mond als er belangrijke vragen gesteld moesten worden. Wat is het einddoel van deze oorlog?
Wat gebeurt er met alle wapens nadat er een vredesakkoord is getekend? Wat zijn de risico’s als ze in gevaarlijke handen vallen? Waarom reageert het Westen anders toen Rusland Oekraïne binnenviel dan toen de VS Irak binnenvielen? Waarom worden de smeekbedes van landen die economisch lijden onder deze oorlog genegeerd? Waar blijft de westerse hulp voor Soedan? Wie blies de Nord Stream-pijpleidingen op en waarom duurt het zo lang voordat we meer details krijgen? (...)
Toen ik later voor mijn werk buiten Europa reisde, werd het me nog duidelijker dat sommige westerse media zijn meegezogen in dit ene verhaal en als gevolg daarvan hun onafhankelijkheid hebben opgeofferd terwijl die zo hard nodig is. (...)
France 24 werd onlangs overgehaald om een reportage te verwijderen over de training van Russische soldaten voor de frontlinie in Oekraïne. (...)
Russische soldaten zie of hoor je sporadisch op westerse zenders en hoewel je kunt twisten over de kwaliteit van de reportage kun je je afvragen wat de rechtvaardiging is om deze te verbieden? (...)
Vorig jaar verbood de Europese Raad de door het Kremlin gesteunde media Russia Today en Sputnik als instrumenten van de desinformatiecampagne van Rusland. Beide kanalen verspreiden duidelijk propaganda en kunnen daarom worden beschouwd als potentieel gevaarlijk voor de veiligheid.
Maar ook een Europese instelling die een mediaverbod oplegt, kan een gevaarlijk precedent scheppen en de persvrijheid op een hellend vlak brengen. De NVJ heeft formeel een klacht ingediend. (...)
Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zijn er volgens het Committee to Protect Journalists minstens 14 journalisten tijdens hun werk omgekomen. (...)
De Oekraïense geheime dienst hield ons nauwlettend in de gaten en we moesten voortdurend verslag uitbrengen aan de commandanten over onze verblijfplaats en plannen.
Het tonen van de naweeën van zinloze bombardementen op woonwijken, scholen, ziekenhuizen was geen probleem, het interviewen van slachtoffers of overlevenden die een emotioneel pleidooi hielden voor een no-fly-zone was gemakkelijk. Al het andere: zeer moeilijk of onmogelijk.
Als journalist weet je dat je onderdeel bent van de oorlogspropaganda. De strenge controle van Oekraïne op zowel de nationale als de internationale media wordt beschouwd als een zaak van nationale veiligheid en journalisten stellen nauwelijks vragen. We beseffen allen dat elk stukje informatie dat we uitzenden mogelijk mensenlevens in gevaar brengt. Maar de omvang van deze controle zou een punt van discussie moeten zijn. (...)
Rusland is een van de ergste landen ter wereld als het gaat om persvrijheid. Het simpelweg melden van feiten kan je in de gevangenis doen belanden. (...)
We moeten blijven strijden voor gerechtigheid voor journalisten die ten onrechte worden vastgehouden, zoals Evan Gershkovich, die voor de Wall Street Journal in Moskou werkt, en Han Thar, een journalist met wie ik in Myanmar heb samengewerkt en die op grond van dezelfde valse beschuldigingen tot zeven jaar gevangenisstraf en dwangarbeid is veroordeeld. Dit zijn slechts twee namen. (...)
Zoals ik al eerder zei zijn wij niet in oorlog met iemand en onze grootste nederlaag zou zijn dat we zoveel vertrouwen van het publiek verliezen dat we er niet meer toe doen. Dat zou niet alleen een nederlaag zijn voor de pers en de persvrijheid, maar vooral voor onze democratische systemen.
Tags: #nederlands #journalist #journalistiek #nieuws #media #nieuwsmedia #oekraine #rusland #oorlog #wapenleveranties #navo #nato #covid-19 #pandemie #censuur #russia_today #sputnik #nvj #Shireen_Abu_Akleh #Committee_to_Protect_Journalists #han_thar #Evan_Gershkovich #Gershkovich
