Iedereen is gevoelig voor beelden. Maar het zou treurig zijn, als we niet meer in staat zijn mededogen te voelen bij rampen en conflicten die minder zichtbaar zijn. Of is onze afhankelijkheid van sociale media (lees: overvloed aan beeld) ook hier te groot??!!

Als er geen beeld van is, valt de ramp niet te vatten

NRC

Zonder beelden geen nieuws - Het duurde lang voordat er beelden kwamen uit de Libische stad Derna en duidelijk werd welke ramp zich hier twee weken geleden voltrok. Wat betekent dit voor de huidige conflicten in Soedan en Ethiopië? (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Derna, de nacht na de orkaan

Op menige nieuwsredactie eerder deze maand overheerst ongeloof, ontgoocheling misschien, als er onduidelijke berichten binnenkomen over gigantische vernietigingen in Derna; 24 uur later is de Libische stad nog steeds onbereikbaar. Een groot verschil met die andere ramp die zich een paar dagen daarvoor in dezelfde regio voltrok. Van de aardbeving in Marokko was de omvang meteen duidelijk. Want van Marokko waren beelden, van Libië niet. We zijn consumenten van beelden geworden. Als het niet op ons netvlies staat, kunnen we de ramp niet vatten. (...)

Rwanda 1994. Mijn wereldontvanger meldt in de ochtenduren iets over een vliegramp bij Kigali waarbij de presidenten van Burundi en Rwanda zijn omgekomen. (...)

het gaat om een interne Rwandese zaak, het neerhalen van het vliegtuig is een startsein voor een volkerenmoord in Rwanda, waarbij in drie maanden ongeveer 800.000 mensen gaan sterven. (...)

Misschien, heel misschien, zou de furie niet als een bosbrand ongehinderd van de ene heuvel naar de andere zijn overgeslagen als er toen mobiele telefonie had bestaan. Als er onmiddellijk beelden naar buiten waren gekomen, had een genocide kunnen worden gestopt. Maar de kracht van het beeld ontbrak. (...)

De eerste grote oorlog van Afrika na de onafhankelijkheid was in Nigeria, waarbij meer dan een miljoen doden vielen toen de Ibo, een van Nigeria’s drie grootste bevolkingsgroepen, in 1967 probeerden een onafhankelijk Biafra te stichten. Dat werd de eerste oorlog op televisie: beelden van bloed, ingewanden en afgerukte ledematen stroomden iedere avond over de hele wereld de huiskamers binnen. Het luidde het begin in van de liefdadigheidsindustrie. (...)

De relatie tussen beeld en respons liet zich treffend zien in Ethiopië. (...) De Ethiopische marxistische dictator Mengistu wilde de hongerramp verborgen houden en daarom mochten journalisten maandenlang het getroffen gebied niet in. Tot de Keniaanse cameraman Mohamed Amin toch met beelden kwam, die de wereld schokten en aanzetten tot actie. (...)

Daar kwamen musici tegen in actie. Bob Geldof zong in 1985 in Londen tijdens het benefietconcert Live Aid in Londen. (...)

Moderne massamedia als de televisie en de muziekindustrie wonnen het van de hypocrisie in de cynische koudeoorlogsjaren en zorgden ervoor dat er alsnog een grootschalige hulpcampagne op gang kwam. Het toonde de kracht van het volksgevoel. (...)

En nu Soedan. Het staat nauwelijks op de kaart. Een ramp van epische omvang, waarschuwen de Verenigde Naties, maar het is een calamiteit achter gesloten deuren. Er zijn geen beelden van de etnische zuiveringen in Darfur, alleen de naar Tsjaad uitgeweken slachtoffers met hun gruwelverhalen. Geen beelden van radeloze inwoners van Khartoem die al vijf maanden leven met tekorten aan water, voedsel en veiligheid. Het is te gevaarlijk voor verslaggevers.

Het conflict in Soedan volgt op een nog veel bloediger strijd in Tigray, in het noorden van Ethiopië, waar de regering het gebied hermetisch afsluit om ongehinderd door camera’s op grote schaal oorlogsmisdaden te kunnen begaan. Steeds effectiever passen regimes die mediapolitiek toe. In Kameroen woedt al jaren een strijd in het Engelssprekende gedeelte, maar president Biya weet de pers buiten de deur te houden en dus bereikte het conflict nooit de internationale agenda. Want onze compassie lijkt te moeten worden opgewekt door hevige beelden.

Hele artikel

Tags: #nederlands #media #massamedia #sociale_media #journalist #journalistiek #redactie #correspondent #buitenlandcorrepsondent #rampen #conflicten #libie #derna #soedan #tigray #kameroen #ethiopie #marokko #rwanda #burundi #nigeria #biafra #live_aid

Hoe ‘de media’ van toen rond 1600 bijdroegen aan de volkenmoord in zuidelijk Afrika

De Volkskrant

Nederlandse kolonisten troffen rond 1600 in zuidelijk Afrika de oudste bevolkingsgroepen ter wereld, de San en de Khoi. Deze Kaapbewoners werden door de Nederlanders afgebeeld als domme, dierlijke en zielloze holbewoners. Het was de opmaat voor een door de VOC gepleegde volkenmoord. (...)

Het is 4 augustus 1595 als Nederlandse kolonisten onder leiding van Cornelis Houtman hun anker laten zakken in de Mosselbaai. Daar, tijdens hun prille verkenningen van de Kaap, ontmoeten zij de San en de aan hen verwante Khoi. De Nederlanders noemen de San ‘Bosjesmannen’ en de Khoi ‘Hottentotten’, namen die door beide groepen inmiddels als zeer denigrerend worden ervaren.

Zowel de Khoi, een volk van herders, als de San dragen bontmantels, zoals de hier afgebeelde San-mantel van jakhalspelzen. (...)

In de eerste tekeningen die Nederlanders van de Kaapbewoners maken, tonen zij de Khoi en de San gewikkeld in verse schapendarmen. Dat vindt men in Nederland weerzinwekkend en barbaars. Ook het feit dat zij zich insmeren met dierenvet wordt als iets walgelijks gezien. De Nederlanders begrijpen niets van de Khoi en de San. Hoe kun je leven zonder centrale overheid? Ze zien ook geen religie in de levensstijl van de Afrikaanse gemeenschappen. Ingewanden etende, domme, dierlijke en zielloze holbewoners, zo typeren de kolonisten de kaapbewoners. En als kannibalen – dat zij dat waren, is nooit bewezen. (...)

(Tekst gaat door onder de tekening)

Carel Allard, ‘Binnelandse Africanen’, uit: Orbis Habitabilis Oppida et Vestitus, Amsterdam ca. 1692. Beeld: Rijksmuseum.

[I]n werkelijkheid wikkelden de Khoi en San droge repen huid om enkels en scheenbenen ter voorkoming van slangenbeten. En wat dat vet betreft: dat diende ter bescherming tegen de winterkou, iets dat veel Hollanders zelf ook deden.

Naast dit door de Nederlanders gecreëerde beeld van zuidelijk Afrika als hel vol barbaarse bewoners, positioneren de kolonisten zich als verlosser. (...)

Want de San zijn niet van plan hun jachtgronden en waterbronnen zonder verzet aan de nieuwkomers af te staan. Hun in slangengif gedoopte pijlen doden oprukkende koloniale boeren. Hoe groter het koloniale territorium, hoe meer de San hun gebied beschermen. De Khoi stelen vee van de boeren. Jullie ons land, wij jullie vee, zal de gedachte zijn geweest.

Rond 1770 houden San-groepen op zo’n 700 kilometer van de Kaap honderden huifkarren van trekboeren tegen. Als represaille organiseert het VOC-bestuur een klopjacht. (...)

Militair cartograaf Robert Jacob Gordon schrijft in 1778 dat de San, inclusief hun kinderen, door boeren worden gedood en dat hij wil bemiddelen tussen de partijen, om de ‘dagelijkse massacre onder de arme schepsels te doen ophouden’. Gordon noemt ‘onse boeren’ slechte mensen en zegt dat deze moordpartijen voor hen niets voorstellen. In een latere brief voorspelt hij dat de ‘overheerschende Europeanen’ de ‘naturelyke inwoonders der landen’ op verschillende manieren zullen doen verdwijnen.

In 1792 neemt de Politieke Raad een resolutie aan die het doden van de San moet beëindigen. (...)

Toch is het vermoorden van de San daarmee niet ten einde. Er zijn genoeg bronnen uit de laatste vier eeuwen, tot een aantal decennia geleden, die getuigen van een gewoonterecht om de San naar believen te doden. Door de boeren, en in hun kielzog ook door andere groepen. Niet alleen in gewapende conflicten, maar ook zomaar. Voor de jacht of voor de lol, als tijdverdrijf.

Hele artikel

Tags: #nederlands #afrika #kolonialisme #imperialisme #kolonie #koloniale_geschiedenis #cartografie #boeren #zuid-afrika #kaap #kaapkolonie #zuidelijk_afrika #khoi #san #bosjesmannen #hottentotten #beeldvorming #media #massamedia #stereotype #racisme #discriminatie #moorden #uitmoorden #voc