Multatuli’s geboortehuis hoort óók op de Werelderfgoedlijst

NRC

Gelijkheid - Net als het Planetarium van Eise Eisinga heeft het gelijkheidsideaal van Multatuli tijdloze relevantie tot ver buiten de landsgrenzen. Zijn geboortehuis moet daarom ook op de Werelderfgoedlijst, betoogt Elsbeth Etty. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

De Korsjespoortsteeg in Amsterdam waar (rechts) het Multatuli Museum is gevestigd in het geboortehuis van de schrijver. Foto Nick den Engelsman.

Koning Willem-Alexander bestempelde bij het aanbieden van zijn excuses kolonialisme en slavernij als „misdaad tegen de menselijkheid waartegen de stadhouders en de koningen van het Huis van Oranje niets hebben ondernomen.” Staatsrechtdeskundige Peter Rehwinkel merkte daarover op in de Volkskrant dat de koning hierbij de naam Multatuli had moeten noemen. Hij schreef: „Multatuli droeg zijn boek Max Havelaar op aan koning Willem III met de vraag of het diens wil was dat ‘daarginds Uwe meer dan dertig millioenen onderdanen worden mishandeld en uitgezogen in Uwen naam?’ Multatuli krijgt alsnog antwoord van het staatshoofd.”

Kolonialisme en slavernij waren gebaseerd op institutioneel racisme, waarvan de gevolgen – discriminatie van en geweld tegen mensen van kleur – nog steeds doorwerken in de samenleving. (...)

Multatuli behoorde tot de eerste Nederlanders die tegen ongelijkheid op alle terreinen in opstand kwam en dat verzet in zijn omvangrijke oeuvre briljant heeft verwoord. Behalve tegen de mishandeling van de Javaan – die stond voor de onderdrukking van alle gekleurde volkeren – ageerde Multatuli ook tegen de ontmenselijking van vrouwen. Hij benoemde de structurele onderdrukking van vrouwen op alle gebieden van het leven en analyseerde de oorzaken daarvan.

Wegens zijn baanbrekende ideeën over vrouwenkiesrecht en seksuele bevrijding werd hij de held van negentiende- en twintigste-eeuwse feministen en dus ook van mij. (...)

Een andere bekende uitspraak van Multatuli luidt: „Er is maar ééne slechtheid, één misdaad, ééne zonde: gebrek aan hart.” (...)

Multatuli attendeert ons nog steeds op onrecht dat bestreden moet worden en daarom is het van belang zijn gedachtengoed en literaire betekenis levend te houden. (...)

Luzette Kroon, voorzitter van de Stichting Werelderfgoed Nederland, noemde het Eise Eisinga Planetarium dinsdag „het kroonjuweel van menselijke creativiteit en doorzettingsvermogen, dat ons niet alleen de wetten van de kosmos toont, maar ook de tijdloze schoonheid van kennis, verbeelding en de drang om te begrijpen”.

Hetzelfde kan gezegd worden van Multatuli die ruim anderhalve eeuw geleden in een taal van tijdloze schoonheid toonde waar religieus of anderszins gelegitimeerd racisme en seksisme toe leiden: te weten koloniale uitbuiting, slavernij, ontmenselijking. Het daarom niet meer dan logisch om het monument waarin de bedenker van deze ideeën werd geboren evenens te nomineren voor die Werelderfgoedlijst. Al was het maar om de verbeelding te prikkelen van generaties scholieren, studenten en belangstellenden.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #literatuur #multatuli #max_havelaar #werelderfgoed #unesco #kolonialisme #racisme #ongelijkheid #feminisme #slavernij

Louis Couperus: wat een schrijver!

NRC

100ste sterfdag Couperus - De status van Louis Couperus als groot Nederlands schrijver hoeft niet langer te worden bevochten. Zijn beste werk is verbluffend modern en direct, schrijft Bas Heijne.

De stille kracht van Louis Couperus, wat mij betreft de beste roman ooit in Nederland geschreven, las ik voor het eerst ergens in de jaren tachtig, in een ziekenhuisbed na een uit de hand gelopen blindedarmoperatie. Ik was twintiger, gedebuteerd als schrijver, en had al een aantal andere romans van Couperus gelezen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Louis Couperus in 1899 in Indonesië. Rechts zijn vrouw, hijzelf, zijn schoonmoeder, de broer van zijn vrouw, een zuster van zijn vrouw en de man van zijn schoonzuster. Fotocollectie Rijksvoorlichtingsdienst.

Maar er is niets gerieflijks of nostalgisch aan De stille kracht. Onverbiddelijk worden in de roman de drie symbolen van westerse hegemonie, van Hollandse koloniale overheersing, neergehaald – de residentie van Otto van Oudijck in Laboewangi, die nadat hij de plaatselijke bevolking tegen zich in het harnas heeft gejaagd, plotseling wordt bestookt door occulte krachten, het huis van de goedbedoelende Eva Eldersma, vrouw van de secretaris, die haar kunstzinnige objecten waarmee ze haar Indische woning heeft aangekleed aangetast en vernietigd ziet worden door vocht en hitte. En last but not least is er het naakte lichaam van Léonie van Oudijck, de chronisch overspelige vrouw van de resident, dat in de Indische badkamer door rode fluimen uit onzichtbare monden bespuwd wordt. In alle drie de Hollandse personages knakt er iets, alle drie zien hun principes, idealen en hartstochten bezoedeld en – in het geval van Léonie letterlijk – bespuwd en besmeurd. Alle drie blijken ze op een fatale manier blind te zijn geweest voor hun ongrijpbare omgeving, opgesloten als ze waren in hun eigen beperkte blik. (...)

Alles wat wij beschaving en cultuur noemen zijn pogingen de werkelijkheid te beheersen en te overheersen – en er hoeft maar dít te gebeuren of het bouwwerk begint te wankelen. We raken de greep op de wereld om ons heen kwijt en, belangrijker, ook op ons innerlijk, onze eigen geest. Otto van Oudijck en Eva Eldersma zijn mensen die zich niet alleen hardhandig bewust worden van de beperktheid van hun blik op het Indië waarover zij dachten te heersen, maar worden gedwongen tot het besef dat ieder houvast dat gezocht wordt in deze wereld altijd tijdelijk is, bezwering. (...)

Want iedere tijd schept een andere Couperus; zijn werk is er rijk genoeg voor. De nostalgische gezapigheid waarmee de Haagse dandy Couperus omkleed was geraakt, is nagenoeg verdwenen. Afgestoft toont Couperus zich opnieuw een modern schrijver, die zonder dat je hem geweld hoeft aan te doen, rechtstreeks tot je spreekt. Niets menselijks is hem vreemd, in de kern was de man allesbehalve estheet of onthechte dandy. Dat was buitenkant, een schild wellicht tegen de hem vaak zo vijandig gezinde buitenwereld. In zijn beste werk is Couperus nog steeds verbluffend direct. We herkennen alles, het gaat over ons.

Hele artikel

> Zie ook: Waar te beginnen met Couperus? (NRC)

Tags: #nederlands #nederland #boeken #literatuur #ontlezing #couperus #indie #nederlands_indie #stille_kracht #kolonie #kolonialisme

Filosoof Olúfémi Táíwò: ‘Kolonisatie is maar een fractie van de Afrikaanse geschiedenis’

NRC

Dekolonisatie - De Amerikaanse filosoof en hoogleraar Olúfémi Táíwò schreef een tegendraads boek waarin hij zich verzet tegen de ‘obsessie’ met dekolonisatie. „Dit bevriest Afrikaanse cultuur in koloniale kaders.” (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Olúfémi Táíwò

Wat hij vertelde, werd de kern van Against Decolonization. Taking African Agency Seriously, dat onlangs in Nederlandse vertaling verscheen (Tegen dekolonisatie). Het is een hartstochtelijke, bij vlagen geestige maar ook kwade polemiek tegen wat de Amerikaaanse hoogleraar Olúfémi Táíwò een intellectuele obsessie vindt met politieke en culturele dekolonisatie. Daarmee bedoelt hij de wens om ook na onafhankelijkheid allerlei als koloniaal gebrandmerkte invloeden uit Afrikaanse samenlevingen te weren, tot en met het Engels als academische voertaal aan universiteiten.

Volgens Táíwò is dat een dubbele vergissing. Veel van wat doorgaat voor ‘westers’ is volgens hem een vorm van modernisering die juist moet worden omarmd. En wat geldt als authentiek Afrikaans, blijkt juist vaak eerder een product van het kolonialisme. Koloniale autoriteiten smoorden de ontwikkeling van Afrikaanse landen door ‘traditionele’ leiders te benoemen of aan zich te binden en door democratiseringsbewegingen de kop in te drukken. Ook lokaal kapitalisme werd bewust tegengewerkt. (...)

Tegen die achtergrond leidt het idee van voortdurende dekolonisatie volgens hem tot intellectueel provincialisme en ontkenning van Afrikaans agency, handelingsbekwaamheid. (...)

„Dekolonisatie één slaat op staatkundige onafhankelijkheid. Soevereiniteit. Ik zie dat als het eindpunt van het kolonialisme. Natuurlijk is er dan nog ongelooflijk veel werk te verzetten. Maar als je ook dat nog rekent tot dekolonisatie blijf je schatplichtig aan het kolonialisme. Als je dat ‘ontologiseert’, zo fundamenteel maakt, hoe kom je er dan ooit vanaf? Dat noem ik de tweede soort. Die vervalst het verleden, belemmert het zicht op de toekomst en hindert agency. Het bevriest Afrikaanse cultuur in koloniale kaders.” (...)

„Als je beweert dat een politiek of cultureel verschijnsel een erfenis is van het kolonialisme, zul je eerst een causaal verband moeten leggen. (...) Mensen hebben altijd zaken van elkaar overgenomen. Het idee dat moderniteit, pluralisme en democratie ‘westers’ zijn, impliceert dat ideeën genetisch of geografisch bepaald zijn. Dan ken je de geschiedenis niet. (...) Maar culturen zijn niet statisch en hebben ook interne tegenstellingen. Je kunt niet alleen maar zeggen: ‘We worden gemanipuleerd door het Westen.’ Ja, hallo, het is ónze cultuur.” (...)

„Vergeet niet, koloniaal bestuur heeft in Afrika maar zo’n honderd jaar bestaan, dat is een fractie van onze hele geschiedenis. Maar dat interesseert dekoloniseerders niet. Die zoeken een ongerepte, prekoloniale Afrikaanse cultuur die alleen te vatten zou zijn in de lokale talen, al beheersen ze die niet eens. Ze hebben het voortdurend over ‘het Yoruba-concept van dit’ en ‘het Yoruba-begrip van dat’. Zou u een boek kopen over ‘het Nederlandse concept’ van dit of dat?” (...)

„[Fanons] overtuiging is dat je niet van wit af kunt komen zolang je aan zwart vasthoudt. Wie zegt ‘ik hou van zwarte mensen’ is net zo ziek als iemand die zegt dat hij ze haat. Dat is de valkuil van zwart nationalisme. Je moet af van heel dat koloniale begrippenpaar van zwart en wit.” (...)

Het woord hoeft dus niet in de ban?
„Oh nee, nee. Mijn punt is: het hameren erop doet geen recht aan de complexiteit van Afrika en de Afrikaanse geschiedenis. Je hebt niets aan ‘dekolonisatie’ om te leren begrijpen hoe mensen in Afrika in de vijftiende eeuw leefden. Het verheldert niet, het vertroebelt.”

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #dekolonisatie #culturele_dekolonisatie #politieke_dekolonisatie #afrika #kolonialisme #ontologie #fanon #frantz_fanon #geschiedenis #koloniale_geschiedenis

‘Erken het héle koloniale verleden’

NRC

Excuses slavernij - Ghana, Guyana, Myanmar, Madagaskar: de lijst van gebieden die Nederland ooit koloniseerde is lang. Dus waarom kregen alleen Suriname en de Cariben excuses? (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Herdenking van het koloniale verleden van Nederland op de Dam in Amsterdam op 3 mei. Foto Paco Núñez.

Nederland was gedurende zijn koloniale geschiedenis in zo’n dertig landen aanwezig, in zo’n twintig daarvan ook vond slavenhandel plaats, blijkt uit onderzoek van Atlas of Mutual Heritage, opgezet door onder meer het Nationaal Archief. Het exacte aantal gebieden hangt af van de manier van tellen: niet alle gekoloniseerde gebieden vallen nog onder hetzelfde land.

In Azië was Nederland buiten Indonesië onder meer aanwezig in Taiwan, Myanmar en Sri Lanka. De schattingen van de omvang van de Nederlandse slavenhandel rond de Indische Oceaan tussen de zeventiende en de negentiende eeuw lopen uiteen tussen de 660.000 en 1.000.000 mensen, aldus historicus Markus Vink. Ter vergelijking: in de trans-Atlantische slavenhandel gaat dat om zo’n 600.000 slaafgemaakten, volgens de database van SlaveVoyages.

Op het Afrikaanse continent koloniseerde Nederland langere of kortere tijd (delen van) Ghana, Angola, Mozambique en Madagaskar. In Zuid-Afrika was het lang aanwezig: van 1652 tot de komst van de Britten rond 1800. (...)

In de Amerika’s had Nederland een actieve rol in de slavenhandel in New York, de Guyana’s en Brazilië. (...)

Het oudste en langste koloniale bewind van Nederland was in het huidige Indonesië. In de zeventiende eeuw brachten kolonisten delen van het land onder één regering, uiteindelijk onder de naam Nederlands-Indië. De VOC verscheepte, verhandelde en dwong naar schatting tussen de 600.000 en meer dan een miljoen slaafgemaakten om te werken. In 1945 begon een bloedige onafhankelijkheidsoorlog, waarin het Nederlandse leger extreem geweld gebruikte voordat het land in 1949 onafhankelijk werd. (...)

Ver voordat de Britten er arriveerden, was de toenmalige Goudkust (een deel van het huidige Ghana) een kolonie van Nederland, tussen 1612 en 1872. De West-Indische Compagnie (WIC) bouwde daar een groot aantal forten, die werden gebruikt om slaafgemaakten uit het binnenland gevangen te houden totdat ze werden verscheept naar de Amerika’s en Caribische eilanden. Het slavenfort Elmina in de huidige stad Cape Coast was een van de belangrijkste centra van de slavenhandel van de WIC. (...)

Veel Molukkers vochten tijdens de Nederlandse koloniale overheersing in Indonesië in het Koninklijk Nederlands-Indische Leger (KNIL), ook tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog eind jaren veertig. (...)

Na de onafhankelijkheid van Indonesië werd het KNIL opgeheven en werden 12.500 Molukse militairen met hun gezinnen verscheept naar Nederland. Zij wilden zich eigenlijk aansluiten bij de Republiek der Zuid-Molukken, maar Nederland verbood dat. Veel militairen dachen dat zij tijdelijk naar Nederland moesten. Bij aankomst werden ze ontslagen en verspreid over Nederland. De meesten keerden nooit meer terug naar hun thuisland. (...)

Hele artikel

> Meer koloniale geschiedenis

Tags: #nederlands #nederland #slavernij #slavernijverleden #slavenhandel #kolonie #kolonialisme #koloniale_geschiedenis #suriname #nederlandse_antillen #indie #nederlands_indie #indonesie #kaapkolonie #zuid-afrika #nieuw-amsterdam #guyana #myanmar #taiwan #sri_lanka #madagaskar #tobago #brazilie #angola #mozambique #ghana

Susan Neimans filosofische afrekening met woke: ‘Links maakt zich schuldig aan tribalisme’

Trouw

De Amerikaans-Duitse filosofe Susan Neiman rekent in Links ≠ woke af met ideeën die volgens haar linkse idealen ondermijnen.

In haar nieuwste boek opent de Amerikaanse filosofe Susan Neiman de aanval op radicaal linkse ideeën die onder de paraplu ‘woke’ vallen. Wat dat precies is? Opmerkelijk genoeg begint Neiman haar antwoord met een kleine lofzang op woke. “De emoties die daarbij horen, horen ook bij mij: je geeft om mensen in de marge, je windt je op als mensen onderdrukt worden, je wilt historisch onrecht goedmaken.” (...)

Over wat links is, is Neiman uitgesproken. “Dat heeft drie essentiële uitgangspunten. Je gelooft in universalisme (de gedachte dat er waarden en normen zijn die voor ieder mens gelden, red.), maakt onderscheid tussen recht en macht en houdt vooruitgang voor mogelijk.”

(Tekst loopt door onder de foto.)

Susan Neiman: 'Beschuldigingen van culturele toe-eigening lijken me te veel op nazi’s die vasthielden aan het idee dat Duitse muziek alleen door ariërs mocht worden gespeeld'. Beeld Guardian / eyevine.

De grote inspirator van het woke denken is volgens Neiman de Franse filosoof Michel Foucault. “Zijn invloed is groot, ook als mensen zijn werk niet hebben gelezen. Hij ondermijnt die drie uitgangspunten. Zo is wat we vooruitgang noemen niets anders dan een geniepige voortzetting van machtsuitoefening. En de Verlichting wordt ontmaskerd als een project dat geen universele waarden heeft voortgebracht, maar bedacht is om de Europese macht te bevorderen in een steeds minder witte wereld.” (...)

In plaats van het universele van de menselijke waardigheid stelt woke ‘tribalisme’, zegt Neiman. Ze gebruikt dat woord liever dan ‘identiteitspolitiek’. Tribalisme klinkt ‘barbaars’ en dat is precies de bedoeling. “Ik haal het idee uit de Bijbel die steeds waarschuwt voor stamgedrag, als mensen zich rond een identiteit verzamelen. Dan krijg je afgunst en conflicten.” (...)

Ze rilt ook bij het verwante fenomeen ‘culturele toe-eigening’: de beschuldiging dat iemand muziek, kleding of een andere cultuuruiting ‘steelt’. Ook dat is ‘tribaal’. “Het lijkt me te veel op nazi’s die vasthielden aan het idee dat Duitse muziek alleen door ariërs mocht worden gespeeld.” Neiman is eerder een propagandist van het omgekeerde, want “niets verbindt groepen zo goed als geroerd worden door iets cultureels”. De emotie die kunst oproept, is een ‘inzicht’, namelijk dat anderen hetzelfde voelen.

In haar boek haalt ze met instemming de historicus Benjamin Zachariah aan: ‘Ooit werd het essentialiseren van mensen (vastpinnen op ras en gender, red.) beschouwd als beledigend, enigszins dom en antiprogressief, maar nu is dat alleen het geval wanneer het door anderen wordt gedaan. Jezelf essentialiseren of stereotyperen is niet alleen toegestaan, maar wordt ook als bevrijdend beschouwd.’ (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Susan Neiman: 'De geschiedenis wordt tegenwoordig gezien als een aaneenrijging van ongelukken en misdaden. Dat is gewoon onwaar. De geschiedenis omvat ook mensen die misdaad en ongeluk bestreden.' Beeld Guardian / eyevine.

Twee decennia geleden veroordeelden progressieve mensen dat soort hokjesdenken. Stuitend, vonden we dat, en racistisch. Ik zie twee verklaringen voor die omslag. De eerste is de doorwerking van het denken van Michel Foucault en de ‘postkoloniale theorie’.

“De tweede is de populariteit van de evolutionaire psychologie, die als een wetenschap wordt gepresenteerd en ervan uitgaat dat we handelen uit stambelang, het is de strijd om ons eigen voortbestaan. Dat heeft het stamgevoel versterkt, links en rechts. Rechts in nationalisme, links in tribalisme.” (...)

Volgens Neiman begint ‘woke’ bij ‘bekommernis om gemarginaliseerde personen’ - waar ze achter staat - maar legt het uiteindelijk de nadruk op ‘de meest gemarginaliseerde delen van iemands identiteit, die worden uitvergroot tot een woud van trauma’s’.

De geschiedenis kent talloze slachtoffers die erkenning verdienen, zegt Neiman, “maar is er iets misgegaan toen we de positie van het slachtoffer herschreven”. Het slachtofferschap te boven komen is een bron van trots, schrijft Neiman, terwijl door het woke denken juist aan het slachtofferschap zelf status wordt ontleend. (...)

“De nieuwe trend is – om met de Frans-Nederlandse filosoof Pierre Bayle te spreken – de hele geschiedenis te zien als een aaneenrijging van ongelukken en misdaden. Dat is gewoon onwaar. Die geschiedenis omvat ook mensen die misdaad en ongeluk bestreden. In ieder land heb je juist zulke mensen nodig op wie je trots kunt zijn.”

“Ik zie twee bedreigingen. De eerste is de klimaatcatastrofe die ik vreemd genoeg als een kans beschouw. Alleen met een universalistische houding kunnen wie die het hoofd bieden. Wat we nodig hebben is een besef dat we één wereld vormen, een besef dat uitgaat boven de werkloosheidscijfers of de energierekening in dit of dat land.

“Die andere dreiging is het fascisme. Internationaal groeit het. We mogen de lessen uit de jaren dertig van de 20ste eeuw niet vergeten. Hadden we toen een gezamenlijk, links front gevormd, dan had dat wellicht de opkomst van het fascisme kunnen keren. Als links dat nu niet pareert door z’n drie essentiële uitgangspunten hoog te houden, dan zitten we diep in de problemen.”

Susan Neiman; Links ≠ woke; Lemniscaat; 153 blz.; € 9,99

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #susan_neiman #neiman #michel_foucault #foucault #benjamin_zachariah #zachariah #pierre_bayle #bayle #verlichting #woke #tribalisme #kolonialisme #universalisme #minderheden #Black_Lives_Matter #BLM #postkoloniale_theorie #slachtofferschap #geschiedenis #memory_studies

Sporen van de nederlandse slavernij

Koloniaal netwerk

De Groene Amsterdammer

Het slavernijverleden waar Nederland recent officieel zijn excuses voor maakte, strekt ver voorbij Suriname en de Antillen. Wat was het totale Nederlandse aandeel in de mondiale slavenhandel?

Cupido kwam uit Siam (Thailand) en Plato uit Malabar (India). In 1781 werden ze met 37 andere slaafgemaakten vanuit Batavia (Jakarta) naar Deshima gebracht, een piepklein voc-eilandje in Japan. Louisa van Bengalen kwam uit Bangladesh, afgaande op haar naam. Ze beviel in de Kaapkolonie (Zuid-Afrika) van haar zoontjes Mentor en Spadille. Daar werden ze in februari 1782 gedrieën verkocht voor 501 rijksdaalders aan een Nederlandse bouwopzichter. Jack ontvluchtte in 1694 de plantage van de Friese familie Philipse in Sleepy Hollow (New York), waar hij Nederlands had geleerd. Hij zocht een retourschip naar zijn moederland Madagaskar.

Als het over het Nederlands slavernijverleden gaat, gaat het doorgaans over Suriname en de Nederlandse Antillen. Dat is ook waar vertegenwoordigers van het kabinet in december heen reisden om officiële excuses aan te bieden. Toch beslaat dat nog niet de helft van het Nederlands slavernijverleden, afgaande op het geschatte aantal slachtoffers. Honderdduizenden werden verhandeld in Indonesië, tienduizenden in de Kaapkolonie. Maar zelfs met die grote koloniën zijn we er nog lang niet. Wie kent de Nederlandse slavernijgeschiedenis van Myanmar? Of Taiwan? Sri Lanka? Madagaskar? Tobago? Het gaat niet om kleine aantallen. (...)

Voor dit onderzoek selecteerde De Groene Amsterdammer twintig landen waar Nederland koloniën of handelsposten had die doorgaans over het hoofd worden gezien als het om het slavernijverleden gaat. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #slavernij #slavernijverleden #slavenhandel #kolonie #kolonialisme #koloniale_geschiedenis #suriname #nederlandse_antillen #indie #nederlands_indie #indonesie #kaapkolonie #zuid-afrika #nieuw-amsterdam #guyana #myanmar #taiwan #sri_lanka #madagaskar #tobago #brazilie #angola #mozambique #ghana

Nepnieuws kan onweersproken worden uitgevent in het parlement

De Groene Amsterdammer

Het was een vreemd toneelstukje dat woensdag 1 februari in de kleinst mogelijke bezetting werd opgevoerd in de Tweede Kamer. (...) Het onderwerp: de kosten van het herdenkingsjaar voor het slavernijverleden.

Door de aanvrager van het debat, PVV-coryfee Martin Bosma, uitgebreid met meer algemene kritiek op ‘de slavernij-industrie’ en het ‘leugenpaleis’ waarin het toekomstige Slavernijmuseum door zijn eenzijdige opzet zou ontaarden. Het pièce de résistance van zijn betoog was een tirade tegen eerherstel voor slaafgemaakten die in opstand zijn gekomen, iets wat bepleit wordt door het kabinet en een meerderheid in het parlement.

Zo iemand als de Curaçaose opstandelingenleider Tula dus. Dat Tula geen held mocht worden genoemd illustreerde Bosma door uitgebreid, minutenlang en tot in de gruwelijkste details te vertellen over de mishandeling en dood van schoolmeester Gerrit Sabel tijdens de slavenopstand van 1795. De arme man werd ontkleed, geslagen, opgehangen, een oor en zijn geslachtsdelen werden afgehakt en in zijn mond gepropt, urenlang achter een paard voortgesleept. Waarom? ‘Hij is blank, hij hoort bij de groep’, verklaarde een van de daders terwijl ze met hem bezig waren. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Monument in Willemstad ter herinnering aan de grote slavenopstand onder leiding van Tula op 17 augustus 1795. © ANP/ Robin Utrecht.

Misschien had het meteen al argwaan mogen wekken dat het PVV-Kamerlid wist te citeren uit een dialoog op een afgelegen plantage in 1795 die heus niet is genotuleerd. Wat hij voordroeg blijkt dan ook een passage uit een verhaal dat in 1991 in het literaire tijdschrift Maatstaf verscheen. Fictie dus, ook al heeft Gerrit Sabel wel degelijk bestaan en was hij een van de twee blanken die tijdens de opstand zijn vermoord.

Wanneer Bosma de literaire auteur Cornelis Goslinga werkelijk recht had willen doen, zou hij ook aan de Handelingen hebben toevertrouwd hoe Tula daarop in diens verhaal regeerde: ‘Toen hij hoorde wat er met de schoolmeester had plaatsgevonden kende zijn woede geen grenzen.’ En hij zou vermeld hebben hoe het met de dertig mannen en vrouwen afliep die voor hun aandeel in de opstand veroordeeld werden: handen afgehakt, lichamen geradbraakt tot de botten braken, opgehangen, gezichten met flambouwen verbrand, schedels met een moker verbrijzeld en ja, ook de oren, de neus en de geslachtsdelen moesten eraan geloven. Daar had Goslinga zijn fantasie niet voor nodig, de martelingen staan ook in het bewaard gebleven vonnis van de Nederlandse rechter opgesomd.

En ten slotte had Bosma natuurlijk het academische werk van zijn professor kunnen raadplegen. In het ruim tweeduizend pagina’s tellende The Dutch in the Caribbean and Surinam komt Tula uiteraard ook aan de orde en dan komt de geleerde welhaast woorden tekort om hem te prijzen. Tula is wijs, dapper, heroïsch, moedig, creatief, visionair et cetera. (...)

Dat er verlate eer betoond wordt aan hen die in opstand kwamen tegen de slavernij is niet meer dan terecht. Richt rustig standbeelden op voor Boni, Baron, Joli Coeur en Tula om te vieren dat ze een juiste beslissing namen. Maar wees niet al te scheutig met de fantasie en doe niet net of ze heiligen waren. Dat zou ze onbedoeld kwetsbaar maken. Want natuurlijk vielen er bij de overval op een plantage onschuldige doden, werd er gemarteld en waarschijnlijk ook verkracht. Dat hoeft niet weggepoetst of verdoezeld te worden. Leugens bestrijd je niet met leugens maar met feiten. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #slavernij #slavernijverleden #slavernijmuseum #tweede_kamer #pvv #nepnieuws #kolonie #kolonialisme #koloniale_geschiedenis #tula #boni #baron #joli_coeur

Multatuli is goed, maar Haafner is beter

NRC

Literatuur - En weer wordt Multatuli’s ‘Max Havelaar’ tot meest relevante werk gekozen. Maar wie een echt antikoloniale schrijver wil lezen, kiest voor Jacob Haafner, schrijft Marijke Vos. (...)

Op zoek naar het werk van iemand van kleur, bij voorkeur een vrouw.

Ik ben tegen iemand aangelopen, maar ik moet bekennen dat het een man is. Een man, wit, van Europese afkomst en ook nog eens ruim tweehonderd jaar geleden overleden. Het gaat om Jacob Haafner (1754-1809); lange tijd reiziger, handelaar en avonturier, met name in de Oost, voor hij zich sinds 1805 als schrijver op de kaart zette. Als eerste antikolonialist sprak hij zich fel uit tegen de Europese overheersing in landen overzee. (...)

Na deze prijsvraag volgden literaire reisverhalen. Eerst Lotgevallen op eene reize van Madras over Tranquebaar naar het eiland Ceilon (1806), toen Reize in eenen palanquin (1808) en tenslotte vlak na zijn overlijden Reize te voet door het eiland Ceilon (1810). Postuum volgden nog enkele tekstbundels, maar vooral de eerste drie reisverhalen waren tot halverwege de negentiende eeuw succesvol, met vertalingen in het Duits, Frans, Engels en Deens.

In deze reisverhalen vertelt Haafner over zijn rondreizen in India, Ceylon en Zuid-Afrika en zijn hekel aan de „onverzadelijke gouddorst en veroveringszucht” van de westerlingen. (...)

Volgens hem hadden de inlanders absoluut geen Europese denkbeelden of ‘beschaving’ nodig, eerder was het andersom; de Europeanen zouden iets van hen kunnen leren. Hij toonde zich faliekant tegen de Europese dominantie, voor emancipatie, voor vrijheid, voor gelijkheid en de uniciteit en waarde van elke cultuur op zich. (...)

Hele artikel

Tekening, gemaakt door de schrijver Jacob Haafner.

Tags: #nederlands #literatuur #boeken #haafner #jacob_haafner #multatuli #max_havelaar #kolonie #kolonialisme #uitbuiting #slavernij #schrijver #antikolonialisme

Verjaardag 1 Divisie 7 December in Indië

Bandoeng (Nederlandsch Oost-Indië) 1947

Na Sinterklaas in Nederlands Indië, gisteren op dit weblog, vierde de 1 Divisie 7 December in 1947 (vandaag 75 jaar geleden) te Bandoeng drie dagen lang (‘luisterrijk’) hun tweede naamdag. Mijn oom, W.A. van Tiel (*1916 Gorinchem – †2012 Terborg), was blijkbaar ‘EEREGAST’.

> Zie ook: Nederlands Indisch fotoalbum

> Tijdens de Duitse bezetting van Nederland was mijn oom krijgsgevangene in Duitsland.

#geschiedenis #indie #indonesie #koloniale-geschiedenis #kolonialisme #kolonie #landmacht #nederlands-indie #politionele-acties

Originally posted at: https://blog.ernste.net/2022/12/06/verjaardag-1-divisie-7-december-in-indie/

Sinterklaas bij onze jongens in Indië

Nederlands Indië waarschijnlijk 1946 of ’47

In het Herinneringsalbum Verbindingsafd. 1 Div. 7 Dec. kwam ik bovenstaande foto tegen van Sinterklaas bij militairen, die naar Nederlands Indië waren gestuurd voor de politionele acties tegen de onafhankelijkheid van Indonesië.

In een ander boek over de 7 December Divisie in Indië lees ik:

Maar ondanks alles wordt het St. Nicolaas.

De tweede St. Nicolaas in de tropen. In cantines, hospitalen, en op de buitenposten is het feest. Maar niet overal. Op de onveilige wegen schuiven de convooien voorzichtig naar hun bestemming. In de buurt van Deudeul worstelt een colonne urenlang met zes vernielde bruggen, talloze wegversperringen en afgravingen. En uit Tjikatomas vertrekt een kleine patrouille om een zwaargewonde naar Tasikmalaja te brengen. De avond tevoren hebben een man of zes met klewangs de wacht aangevallen.

(…)

En de generaal rijdt met een stafcar vol speculaas naar de buitenposten.

Bron citaat hierboven: Wij werden geroepen. De geschiedenis van de 7 December Divisie, met zweten en zwoegen geschreven door twintigduizend Nederlandse mannen, in inkt geboekstaafd door Alfred van Sprang

Het herinneringsalbum vond ik in de nalatenschap van mijn oom W.A. van Tiel (*1916 Gorinchem – †2012 Terborg). Na de oorlog werd hij naar Nederlands Indië gezonden met de Verbindingsafdeling van de 1e Divisie 7 december. Hieronder een wapenschildje van de divisie dat ik tussen zijn spullen vond, waarschijnlijk van een reünie in de jaren 1960.<br clear="all"></br>

> Zie ook: Nederlands Indisch fotoalbum

> Tijdens de Duitse bezetting van Nederland was mijn oom krijgsgevangene in Duitsland.<br clear="all"></br>

#geschiedenis #indie #indonesie #koloniale-geschiedenis #kolonialisme #kolonie #landmacht #nederlands-indie #politionele-acties #sinterklaas

Originally posted at: https://blog.ernste.net/2022/12/05/sinterklaas-bij-onze-jongens-in-indie/

Stop uitbuiting, consumeer minder

NRC

Klimaat - Laten we ons focussen op klimaat en welzijn, en niet op nog meer groei, schrijven Kiza Magendane en Paul Schenderling. (...)

Dit alles maakt een pijnlijk patroon zichtbaar: de ‘ontwikkeling’ van het mondiale Noorden gaat gepaard met de onderontwikkeling van het mondiale Zuiden. (...) Slavenhandel sinds de 15de eeuw, kolonialisme in de 19de eeuw, neokolonialisme sinds de 20ste eeuw – Afrikanen worden constant opgeofferd voor het comfort van consumerende Europeanen. (...)

Nu willen veel Europeanen het historische patroon doorbreken, en daarbij is dit decennium cruciaal: onze huidige keuzes bepalen of we het patroon voortzetten of veranderen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Mijnwerkers in de Shabara-mijn in Congo. Foto Junior Kannah/AFP.

Ten eerste proberen de landen in het mondiale Noorden door massale investeringen in de energietransitie hun economieën te vergroenen én verder te laten groeien. Voor mensen in het mondiale Zuiden heeft dit streven naar groene groei een bittere bijsmaak. Het Internationaal Energie-Agentschap (IEA) schat dat de vraag naar materialen die nodig zijn voor de energietransitie, zoals lithium en kobalt, de komende twintig jaar met 2.000 tot 4.000 procent zal stijgen. (...)

De winning van deze grondstoffen gaat gepaard met veel energieverbruik, milieuvervuiling en menselijk leed. (...)

Ten tweede lopen de noordelijke landen nog steeds weg van hun verantwoordelijkheid om de toegebrachte schade te compenseren. Het mondiale Noorden is voor 90 procent verantwoordelijk voor de huidige klimaatcrisis, zo becijferde antropoloog en schrijver Jason Hickel in 2020. En hoewel rijke landen zich in 2009 committeerden om tot en met 2025 jaarlijks honderd miljard dollar beschikbaar te stellen voor de klimaattransitie en -adaptatie in het mondiale Zuiden, zijn ze hun afspraken tot nu toe niet nagekomen.

Bovendien is honderd miljard veel te weinig. (...)

Gelukkig kunnen rijke landen dit patroon alsnog doorbreken. Door hun consumptiegroei in te perken, of zelfs te stoppen. (...)

Dit biedt zuidelijke landen de kans om, binnen de draagkracht van de aarde, hun economieën verder te ontwikkelen. Daalt de uitstoot in rijke landen aanzienlijk sneller, dan is er binnen het resterende mondiale koolstofbudget meer ruimte voor landen in het mondiale Zuiden om nog te groeien. (...) Het Zuiden zal immers niet bereid zijn de eigen uitstoot te verminderen als het Noorden niet bereid is tot consumptiebeperking – en terecht. De patstelling tussen Noord en Zuid, die nu telkens échte vooruitgang op een klimaattop tegenhoudt, kan daarmee worden doorbroken.

Om die consumptiebeperking te bewerkstelligen moeten rijke landen een sociaal en realistisch beleid doorvoeren. Bijvoorbeeld door minder belasting te heffen op arbeid en meer op vervuilende vormen van consumptie. (...)

Dit klimaatrechtvaardigheidsfonds kan voor twee doeleinden worden ingezet. Ten eerste kan de overheid het geld aanwenden voor de klimaattransitie en -adaptatie in het mondiale Zuiden en voor een serieus herstelprogramma voor zwaar getroffen landen zoals Pakistan. (...)

Ten tweede kan de overheid het geld gebruiken om de laagste inkomens in Nederland een klimaatdividend te betalen. (...)

Sinds de jaren 60 is de consumptie in Nederland vervijfvoudigd, terwijl ons geluksniveau gelijk is gebleven. (...) We kunnen onze focus verschuiven van kwantitatieve groei (van consumptie en bbp) naar kwalitatieve groei (van levensgeluk). (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatcrisis #klimaatverandering #co2 #uitstoot #fossiele_brandstof #consumptie #consumptiegroei #economie #slavernij #kolonialisme #uitbuiting #ongelijkheid #internationale_ongelijkheid #welzijn #groei #economische_groei #congo #rubber #energietransitie #lithium #kobalt #Internationaal_Energie-Agentschap #IEA #mijnbouw #kinderarbeid #klimaattop #cop27

Gaan we excuses maken, terwijl we de moderne slavernij handhaven?

Trouw

Mooi, excuses voor het slavernijverleden. Maar dan moeten we ook ophouden met moderne slavernij, die ook in Nederland nog bestaat, aldus Luuk Miedema. (...)

De volgorde is in het dagelijks leven eenvoudig. Soms gedraag je je op een manier die niet deugt. Je ziet in dat dat echt niet meer kan. En daarna maak je excuses. O ja, voordat je excuses maakt is er nog één belangrijke tussenstap: je stopt met dat foute gedrag. Want als je doorgaat, zijn je excuses niet veel waard. (...)

Dicht bij huis kunnen we al slavernij tegenkomen. Volgens een onderzoek van de Universiteit van Tilburg uit 2019 leven er nu zo’n 5000 mensen in moderne slavernij in Nederland. De slachtoffers zijn te vinden in de landbouw, horeca, huishoudens en prostitutie.

De echt massale slavernij hebben wij Nederlanders tegenwoordig uitbesteed. We hebben onze goedkope telefoons en kleding te danken aan slavenarbeid ver weg. Denk aan de kinderen die de mijnen ingaan voor waardevolle metalen of aan de kinderen en volwassenen die in Pakistan en Bangladesh kleding in elkaar naaien. Het werk van de Aziatische arbeiders, die het WK in Qatar mogelijk maakten, was niks meer of minder dan moderne slavernij.

Het belangrijkste argument tegen de afschaffing van die slavernij is geld. (...)

Maar nu is er besloten dat we een slavernijmuseum gaan bouwen. Wellicht kunnen we in dat museum alvast een zaaltje reserveren waarin we onze verantwoordelijkheid voor de slavernij van 2022 in beeld brengen. Ons nageslacht wil te zijner tijd vast wel excuses aanbieden voor die slavernij. Tenminste, als die excuses niet te veel geld gaan kosten.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #koloniale_geschiedenis #kolonialisme #slaven #slavernij #slaafgemaakten #plantages #slavernijverleden #Fairphone #moderne_slavernij #landbouw #horeca #huishoudens #prostitutie #mijnbouw #wk #qatar #pakistan #bangladesh #kledingindustrie #bouwvakkers #stadions #mobiele_telefoon

Van de tambúdrum ging een gevaarlijke kracht uit, vonden slavendrijvers

De Volkskrant

De muziek van de tambúdrum was nog tot 1952 verboden op Curaçao. Een overblijfsel van de tijd dat de koloniale machthebbers bang waren voor de kracht van muzikale rituelen.

Wie naar Suri-jazz, Curaçaose salsa of hiphop luistert, zal zich er zelden van bewust zijn dat er ritmes in verwerkt zijn die nog niet zo heel lang geleden verboden waren. Dat wil zeggen: in de voormalige koloniën Suriname en Curaçao. Het gaat om ritmes die in de tijd van de slavernij zijn ontstaan. Op Curaçao was alles wat met de tambúmuziek te maken had tot 1952 bij wet strafbaar; pas in 2012 werden de laatste beperkingen opgeheven. In Suriname verdween het verbod op wintimuziek en -dans pas in 1971. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

In Suriname werd in de 18de eeuw alles wat nu winti (de Afro-Surinaamse religie, de bijbehorende geesten en dansen) wordt genoemd, samengevoegd onder de naam watramamadansen. Die werden verboden vanwege ‘de dangereuze gevolgen’.

Op Curaçao, waar veel slaafgemaakten rooms-ka­tho­liek waren gedoopt, gold hetzelfde voor de tambú-, Sint Jans- en andere dansen. Hoewel die eigenlijk bedoeld waren om katholieke heiligen te eren, maakten de dansers van de gelegenheid gebruik om onderling te communiceren en de geesten en goden aan te spreken die uit Afrika waren meegekomen. (...)

Veel rijke slaveneigenaren hadden hun eigen orkestje gevormd met soms wel tientallen slaafgemaakten. Zij moesten Europese muziek leren spelen, met Europese muziekinstrumenten, en speelden walsen op de bals en soirées van de rijken. Toch ontbrak ook daar de Afro-percussie meestal niet.

Eigenlijk was er altijd en overal wel muziek te horen. Iedere werkzaamheid waarbij ritme van pas kwam, zoals suikerriet kappen, koffiebonen omscheppen, boten roeien, zout ophopen of scheepstouw oprollen, nodigde uit tot zang in het Sranan of Papiaments. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #koloniale_geschiedenis #kolonialisme #slaven #slavernij #slaafgemaakten #muziek #drum #tambudrum #tambúdrum #tambumuziek #tambúmuziek #curaçao #suriname #plantages #Suri-jazz #Curaçaose_salsa #hiphop #winti #wintimuziek #wintidans #John_Gabriël_Stedman #stedman #Sra­nan­ton­go #papiaments #watramamadansen

Ons antikoloniale verleden verdient nu alle aandacht

De Volkskrant

Het Nederlands kolonialisme en slavernijverleden staan hoog op de maatschappelijke agenda. Toch dreigt één onderwerp qua aandacht achter te blijven: ons antikoloniale verleden. Daar moet verandering in komen, betoogt historicus Sander van der Horst.

De kogel is door de kerk. Het kabinet heeft aangekondigd officieel excuses te maken voor het aandeel van de Nederlandse overheid in de slavernij. (...)

Toch wringt er iets. Want terwijl de slavernij, ons erfgoed en de koloniale oorlog in Indonesië (terecht) veel aandacht krijgen, blijven andere verhalen achter. Een van de belangrijkste is die van het antikolonialisme. Dat is het verhaal van Indonesische en Surinaamse activisten uit de koloniën die in de vorige eeuw in Nederland opkwamen voor onafhankelijkheid. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Het beeld van Anton de Kom in Amsterdam-Zuidoost, omstreden omdat het de Surinaamse verzetsheld half naakt laat zien.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Eén van die activisten is gelukkig steeds bekender aan het worden: de Surinaamse schrijver Anton de Kom. Maar de eenzijdige focus op De Kom zorgt ervoor dat het grotere verhaal van verzet op de achtergrond raakt. Wie weet dat er Indonesische studenten in Leiden samenkwamen die later aan het roer van het onafhankelijke Indonesië zouden staan? Dat diezelfde Indonesiërs maandenlang zonder proces in een Haagse gevangenis zaten? Of dat De Kom samen met de Afro-Amerikaanse vrouw Ada Wright heel Nederland afreisde voor een antiracistische campagne? Dat de Indonesische vrouw Soekaesih een soortgelijke tour maakte om te pleiten voor de afschaffing van concentratiekamp Boven-Digul in Indonesië, waar ze zelf in had gezeten? En dat de Tweede Kamer meer dan tien jaar lang de Indonesische Roestam Effendi als lid had? (...)

Wat zegt het dat deze activisten in hun eigen tijd zo gewelddadig de mond werden gesnoerd en vervolgens zo lang werden vergeten? (...)

Er zou een antikoloniale herdenkingsdag moeten komen, waarbij door het hele land wordt stilgestaan bij het moedige verzet tegen kolonialisme. (...)

Hele artikel

> Ook onder de Nederlanders waren er vroeger al critici van het koloniale systeem. Zie Ewald Vanvugt, Nestbevuilers. 400 Jaar Nederlandse critici van het koloniale bewind in de Oost en de West.

Tags: #nederlands #nederland #kolonialisme #imperialisme #kolonie #koloniale_geschiedenis #stereotype #racisme #discriminatie #indie #indië #indonesie #suriname #inheemse_bevolking #oorspronkelijke_bevolking #suriname #antikolonialisme #anton_de_kom #de_kom #soekaesih #boven-digul #boven-digoel #concentratiekamp #nieuw-guinea #Roestam_Effendi #hatta

Eerst verspreidden kolonisten verwoestende ziekten. Toen gaf de bestrijding ervan hen nog meer macht

De Volkskrant

Europese kolonisten zorgden voor de verspreiding van verwoestende ziekten en trokken daarna in de bestrijding ervan alle macht naar zich toe. Javaanse artsen kwamen in verzet tegen het denigrerende optreden van de Nederlanders.

Infectieziektes en kolonialisme zijn diep verweven, enerzijds door grootschalige ziekteverspreiding, anderzijds door bestrijding. Vanaf het prille begin faciliteerde de kolonisator – onbedoeld – nieuwe reisroutes voor bacteriën en virussen van continent naar continent. Het bekendste voorbeeld hiervan is vermoedelijk de massasterfte van de oorspronkelijke inwoners van de Amerika’s die niet eerder te maken hadden gehad met ‘uitheemse’ ziektes als de griep, mazelen, pokken en malaria. Een Spaanse missionaris noteerde omstreeks 1580 hoe in sommige gebieden van het huidige Peru vrijwel de gehele bevolking was uitgeroeid door ziekte-uitbraken. (...)

Met het verspreiden van ziekten kwam ook het bestrijden ervan. Die bestrijding ging vanaf het begin hand in hand met het versterken van de koloniale machtsverhoudingen. Traditionele geneeswijzen werden als barbaars afgedaan of zelfs verboden door de Europeanen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto)

Detail van de foto van de medische post in Malang. Op de achtergrond een Nederlandse arts, op de voorgrond een Indische vaccinateur. Beeld: Rijksmuseum.

Een opmerkelijk overblijfsel uit de koloniale tijd waarin zendingsdrift, cultuurimperialisme en ziektebestrijding samenkomen is de voormalige leprakolonie Batavia, zo’n 100 kilometer ten westen van Paramaribo in Suriname. Op deze geïsoleerde plek werden tot slaaf gemaakte mensen met een vermoeden van een leprabesmetting – een ziekte die tot ernstige lichamelijke vervormingen van kan leiden – in quarantaine gehuisvest en tewerkgesteld. (...)

In 1899 werd de School tot Opleiding van Inlandsche (in 1919 veranderd in ‘Indische’) Artsen, Stovia, opgericht, in Batavia (het huidige Jakarta). Indische artsen die de opleiding voltooiden kregen de titel dokter Djawa, ‘Javaanse arts’. Ondanks hun uitvoerige medische opleiding mochten ze meestal alleen werken als vaccinateur of in de basiszorg – wat tot frustratie leidde bij de uit gegoede Javaanse kringen afkomstige studenten. (...)

Op 20 mei 1908 richtten Stovia-studenten mede de vereniging Boedi Oetomo op voor ‘verheffing’ van Javanen: de datum geldt als de geboortedatum van het Indonesisch nationalisme. (...)

Hadden de Nederlanders beter opgelet dan hadden ze een waarschuwing kunnen horen in de woorden van Raden Soetomo, student aan de Stovia en latere revolutionair: ‘…dit uitsluitend negatieve en denigrerend oordeel van de Hollanders zal eens het zaad ontkiemen, waaruit zich de grote nationalistische kracht zal ontwikkelen, die nodig is om zich van de Nederlandse overheersing te ontdoen.’ En zo geschiedde: de Indonesische onafhankelijkheid was, veel bloedvergieten later, in 1945 een feit. (...)

Dat grootschalige vaccinatieprogramma’s of toegang tot betaalbare medische zorg wereldwijd niet langer in het belang van de voormalige kolonisator zijn, wordt maar al te zichtbaar bij de internationale verdeling van coronavaccinaties. In Nederland beleven we deze herfst een nieuwe (vijfde) boostercampagne, terwijl in de meeste lagelonenlanden – niet zelden voormalige koloniën – bij gebrek aan (betaalbare) vaccins nog geen 2 procent van de bevolking een inenting ontving.

Hele artikel

Tags: #nederlands #kolonialisme #imperialisme #kolonie #koloniale_geschiedenis #stereotype #racisme #discriminatie #ziekte #gezondheidszorg #indie #indonesie #suriname #inheemse_bevolking #oorspronkelijke_bevolking #lepra #peerke_donders #batavia #vaccinatie #nationalisme #onafhankelijkheid #stovia #griep #mazelen #pokken #malaria

Woke heeft bewonderenswaardige emoties, maar doet afstand van universalisme, zegt moraalfilosoof Susan Neiman

De Volkskrant

De Amerikaanse moraalfilosoof Susan Neiman werd beroemd door haar studie naar de wortels van het kwaad. In de veertigste Van der Leeuwlezing richt ze haar pijlen op nieuwe progressieve bewegingen. ‘Woke mensen hebben bewonderenswaardige emoties, maar de verkeerde theorieën. (...)

Dat nieuwe boek vormt de basis voor de 40ste Van der Leeuwlezing, die Neiman op 4 november zal uitspreken in de Groningse Martinikerk. De polemische titel: Why Left is not Woke. Neiman is fel gekant tegen wat zij ziet als een hang naar ‘diversiteit über alles’ in de progressieve kringen waarin zij zich ook begeeft. In Why left is not Woke richt de linkse intellectueel haar pijlen op een soort tribalisme dat volgens Neiman welig tiert op de linkerflank van het politieke spectrum, zowel in Europa als in de Verenigde Staten. (...)

Wie of wat bedoelt u als u het heeft over ‘woke’?
‘Dan heb ik het over mensen die linkse emoties koesteren, die zich diep betrokken voelen bij het lot van onderdrukte minderheden, die geven om sociale rechtvaardigheid en willen handelen om positieve verandering teweeg te brengen. Ze hebben bewonderenswaardige emoties, alleen de verkeerde theorieën, ze doen afstand van ideeën die ik als noodzakelijk beschouw voor links: universalisme, het geloof in vooruitgang en een strikte scheiding tussen macht en rechtvaardigheid.’ (...)

De in Amerika geboren, in Berlijn woonachtige Neiman is zelf een devote aanhanger van het universalisme; het in de Verlichting van de 18de eeuw gestolde idee van een universele mensenrechten, van waarden die mensen ongeacht etnische, culturele of nationale verschillen met elkaar delen. (...)

Sinds 2000 is ze directeur van het researchcentrum Einstein Forum in Potsdam. In die hoedanigheid, maar ook als verdediger van de waarden van de door haar zo gekoesterde Verlichting, ziet Neiman met lede ogen aan dat etniciteit en gender allesbepalend zijn geworden. ‘Neem Hillary Clinton, die onlangs in een interview de overwinning van de rechts-radicale Italiaanse politica Giorgia Meloni prees omdat ‘elke vrouw die wordt gekozen tot staatshoofd of hoofd van een regering een stap voorwaarts is’. Ik haat dat, ik haat dat! Het doet me denken aan een boek dat onlangs uitkwam, over vrouwen in de CIA. het centrale punt van het boek is dat de CIA veel beter is dan we denken, omdat er vanaf het begin coole vrouwen werkten. Alsof bijdragen aan marteling en moord op enigerlei wijze minder erg is als het door vrouwen wordt gedaan. Of de Britse regering, die wordt geprezen omdat zij zo divers is, terwijl het zo’n beetje de slechtste regering is die het Verenigd Koninkrijk ooit heeft gehad.’

U claimt in uw boek dat links ten prooi valt aan tribalisme. Wat bedoelt u daarmee?
‘Met tribalisme bedoel ik het idee dat je alleen maar een verbinding of serieuze verplichting aan gaat met mensen die tot je eigen groep behoren. Ik hoorde voor het eerst de term woke zo’n vier jaar geleden, en ik vatte het toen op als een compliment, een term die van zwarte activisten kwam en zoiets betekende als wakker zijn, de ogen geopend hebben voor de vele vormen van racisme, ook de vormen die niet opzettelijk zijn. Maar het is uitgemond in een nadruk op ras en gender, en zo’n focus binnen linkse kringen op machtsverschillen op het gebied van gender en etniciteit, dat andere grote problemen niet worden aangepakt.’ (...)

U verwijt linkse activisten dat ze minderheidsgroepen reduceren tot uitsluitend slachtoffers van racisme of seksisme. Maar feministen, antiracisten en transgender activisten zullen zeggen: dat reduceren doen wij niet, wij zetten ons juist af tegen de beperkende identiteit die ons is opgelegd
‘Zo begon woke natuurlijk ook. Het Black Lives Matter-protest uit 2020 is de grootste sociale beweging van Amerika, nooit eerder protesteerden zoveel mensen tegen racisme en waren de demonstranten zo divers: meer dan de helft was wit en dat midden in een levensbedreigende pandemie. Ik vond dat een zeer hoopvol moment in de geschiedenis, en helemaal niet tribalistisch. Trump bekritiseerde de protesten door te zeggen dat ze een gevaarlijke vorm van identiteitspolitiek waren, terwijl de demonstranten universele waarden uitdroegen: we wilden allemaal dat het politiegeweld tegen ongewapende zwarte mannen zou stoppen. Maar toen zeiden sommige leiders van Black Lives Matter dat het inderdaad identiteitspolitiek was, ze suggereerden dat het hun strijd was, en dat witte mensen hoogstens bondgenoten kunnen zijn. Nou, ik ben geen bondgenoot. Een bondgenoot is iemand wiens belangen tijdelijk samengaan met die van jou, niet iemand die ten diepste strijdt voor dezelfde principes.’ (...)

**U verzet zich hevig tegen wat u beschrijft als ‘enlightment bashing’ onder linkse denkers en wetenschappers op het gebied van postkoloniale theorie: het idee dat de Verlichting, die wordt geassocieerd met rationalisme en de erkenning van individuele rechten, in feite diep eurocentrisch was.
‘Ja, dat klopt gewoon echt niet! Verlichtingsdenkers drongen er juist op aan dat Europa zichzelf zou zien vanuit het perspectief van non-Europeanen en ze namen daarmee gigantische risico’s. Een beroemd voorbeeld uit de eerste helft van de achttiende eeuw is de filosoof Christian Wolff, door wie Immanuel Kant is beïnvloed. Wolff bestudeerde Chinese filosofie en stelde dat deze van morele waarde was, al was die niet christelijk. Hij kreeg vervolgens 48 uur de tijd om zijn hoogleraarschap op te zeggen, anders zou hij worden onthoofd. Als ik activisten zie twitteren dat de Verlichting eurocentrisch is, dan denk ik: jongens, verdiep je een beetje in de geschiedenis. Mensen hebben echte offers gebracht.’ (...)

‘Bijna alle verlichtingsdenkers hebben wel eens racistische opmerkingen gemaakt. Dat waren vaak ondoordachte opmerkingen, die haaks staan op hun filosofieën. Wat mensen zich te weinig realiseren is dat diezelfde denkers ook de sterkste kritiek op kolonialisme hadden, die kritiek wordt nooit geciteerd. Neem Diderot, zijn felle teksten zou je zo kunnen verwarren met die van Frantz Fanon (Frans-Martinikaanse psychiater, geestelijk vader van het post-kolonialisme, red.). Mensen graven altijd die paar racistische citaten van Kant op, maar reppen niet over zijn kritiek op kolonialisme en de universele waarden die hij uitdroeg. Kant zou de eerste zijn om toe te geven dat iedereen zijn beperkingen heeft en dat hij niet over alles gelijk had.’

Verlichtingsdenkers waren uitgesproken seksisten.
‘Dat klopt, daar kun je niet omheen. Ik heb daar lang over nagedacht, en ben op een plek uitgekomen waar ik ze enigszins kan vergeven. Ik ontdekte dat vrouwen uit die tijd gemiddeld vijf kinderen baarden, er was een gigantische kinder-moedersterfte. De levens van vrouwen waren biologisch gezien zo anders dan die van mannen, tenzij je naar het klooster ging, en daar zaten wel veel nadenkende vrouwen. De mechaniek van bevallen had zo’n beperkende invloed op vrouwenlevens en deze mannen gingen ervan uit dat dit altijd zo zou blijven, en vrouwen nooit dezelfde levens en rechten zouden kunnen krijgen.’ Ze zakt even achterover in haar stoel: ‘Ben ik deze mannen aan het verdedigen? Nee, ik probeer te begrijpen waarom denkers als Rousseau, Diderot en Kant zo hoog opgaven van het idee dat alle mensen, ongeacht etniciteit en culturele achtergrond, fundamenteel gelijke rechten hebben, maar dat niet dachten over de vrouwen die naast hen woonden.’ (...)

In uw boek en lezing klinkt kritiek door op de prioriteiten onder linkse mensen. Ze zouden te veel belang hechten aan voornaamwoorden en andere genderkwesties en te weinig oog hebben voor de grote gevaren.
‘Ik vind dat de voornamen-kwestie (het belang dat nonbinaire mensen aan de keuzevrijheid voor voornaamwoorden als hen of die, red.) wordt gepresenteerd alsof het een kwestie van leven en dood is. Dat is niet zo. Waar we wel mee te maken hebben is oprukkend fascisme, en op dit moment is er zelfs sprake van een nucleaire dreiging! Als fascisten erin slagen om aan de macht te komen, dan worden transgenders en non-binaire mensen als eerste onderdrukt. Wie dat niet inziet, is gewoon politie[k] naïef. Ik ben aangevallen op deze mening, maar mij gaat het om prioriteiten stellen. Als ik als vrouw mijn rechten moest opgeven om een nucleaire oorlog te voorkomen en fascisme te bestrijden, ik dat zou doen.’ (...)

Wat zouden linkse partijen in de tussentijd moeten doen om fascisme te bestrijden?
‘Een universele agenda formuleren die grote groepen mensen samenbrengt, een ijzersterk front vormen tegen antidemocratische krachten. Daarbij geef ik graag een historisch voorbeeld: als de sociaaldemocraten en de communisten hadden samengewerkt, dan hadden we geen Tweede Wereldoorlog gehad. Rechts is ontzettend goed georganiseerd, allerlei rechtse bewegingen en voormannen, van Steve Bannon tot het Alternative für Deutschland komen samen en nodigen elkaar uit, ze zweren samen en zijn daar zeer succesvol in. Links zou zich daar bewust moeten worden en daar veel meer naar moeten handelen.’ (...)

Hele artikel

Susan Neiman

Tags: #nederlands #links #politiek #woke #universalisme #mensenrechten #racisme #discriminatie #seksisme #ras #gender #verlichting #black_lives_matter #tribalisme #identiteitspolitiek #franz_fanon #fanon #kant #diderot #wolff #christian_wolff #kolonialisme #socialisme #communisme #sociaal-democratie #fascisme #links #rechts #diversiteit

Hoe ‘de media’ van toen rond 1600 bijdroegen aan de volkenmoord in zuidelijk Afrika

De Volkskrant

Nederlandse kolonisten troffen rond 1600 in zuidelijk Afrika de oudste bevolkingsgroepen ter wereld, de San en de Khoi. Deze Kaapbewoners werden door de Nederlanders afgebeeld als domme, dierlijke en zielloze holbewoners. Het was de opmaat voor een door de VOC gepleegde volkenmoord. (...)

Het is 4 augustus 1595 als Nederlandse kolonisten onder leiding van Cornelis Houtman hun anker laten zakken in de Mosselbaai. Daar, tijdens hun prille verkenningen van de Kaap, ontmoeten zij de San en de aan hen verwante Khoi. De Nederlanders noemen de San ‘Bosjesmannen’ en de Khoi ‘Hottentotten’, namen die door beide groepen inmiddels als zeer denigrerend worden ervaren.

Zowel de Khoi, een volk van herders, als de San dragen bontmantels, zoals de hier afgebeelde San-mantel van jakhalspelzen. (...)

In de eerste tekeningen die Nederlanders van de Kaapbewoners maken, tonen zij de Khoi en de San gewikkeld in verse schapendarmen. Dat vindt men in Nederland weerzinwekkend en barbaars. Ook het feit dat zij zich insmeren met dierenvet wordt als iets walgelijks gezien. De Nederlanders begrijpen niets van de Khoi en de San. Hoe kun je leven zonder centrale overheid? Ze zien ook geen religie in de levensstijl van de Afrikaanse gemeenschappen. Ingewanden etende, domme, dierlijke en zielloze holbewoners, zo typeren de kolonisten de kaapbewoners. En als kannibalen – dat zij dat waren, is nooit bewezen. (...)

(Tekst gaat door onder de tekening)

Carel Allard, ‘Binnelandse Africanen’, uit: Orbis Habitabilis Oppida et Vestitus, Amsterdam ca. 1692. Beeld: Rijksmuseum.

[I]n werkelijkheid wikkelden de Khoi en San droge repen huid om enkels en scheenbenen ter voorkoming van slangenbeten. En wat dat vet betreft: dat diende ter bescherming tegen de winterkou, iets dat veel Hollanders zelf ook deden.

Naast dit door de Nederlanders gecreëerde beeld van zuidelijk Afrika als hel vol barbaarse bewoners, positioneren de kolonisten zich als verlosser. (...)

Want de San zijn niet van plan hun jachtgronden en waterbronnen zonder verzet aan de nieuwkomers af te staan. Hun in slangengif gedoopte pijlen doden oprukkende koloniale boeren. Hoe groter het koloniale territorium, hoe meer de San hun gebied beschermen. De Khoi stelen vee van de boeren. Jullie ons land, wij jullie vee, zal de gedachte zijn geweest.

Rond 1770 houden San-groepen op zo’n 700 kilometer van de Kaap honderden huifkarren van trekboeren tegen. Als represaille organiseert het VOC-bestuur een klopjacht. (...)

Militair cartograaf Robert Jacob Gordon schrijft in 1778 dat de San, inclusief hun kinderen, door boeren worden gedood en dat hij wil bemiddelen tussen de partijen, om de ‘dagelijkse massacre onder de arme schepsels te doen ophouden’. Gordon noemt ‘onse boeren’ slechte mensen en zegt dat deze moordpartijen voor hen niets voorstellen. In een latere brief voorspelt hij dat de ‘overheerschende Europeanen’ de ‘naturelyke inwoonders der landen’ op verschillende manieren zullen doen verdwijnen.

In 1792 neemt de Politieke Raad een resolutie aan die het doden van de San moet beëindigen. (...)

Toch is het vermoorden van de San daarmee niet ten einde. Er zijn genoeg bronnen uit de laatste vier eeuwen, tot een aantal decennia geleden, die getuigen van een gewoonterecht om de San naar believen te doden. Door de boeren, en in hun kielzog ook door andere groepen. Niet alleen in gewapende conflicten, maar ook zomaar. Voor de jacht of voor de lol, als tijdverdrijf.

Hele artikel

Tags: #nederlands #afrika #kolonialisme #imperialisme #kolonie #koloniale_geschiedenis #cartografie #boeren #zuid-afrika #kaap #kaapkolonie #zuidelijk_afrika #khoi #san #bosjesmannen #hottentotten #beeldvorming #media #massamedia #stereotype #racisme #discriminatie #moorden #uitmoorden #voc

Dekoloniseer de toekomst

NRC

Kolonialisme - Nederland heeft belangrijke stappen gezet om in het reine te komen met het koloniale verleden, ziet David Van Reybrouck. Nog belangrijker is te werken aan de gevolgen van dat verleden voor het klimaat. (...)

De voorbije drie jaar namelijk is de aandacht voor het koloniale verleden van Nederland nagenoeg onafgebroken in het nieuws geweest en daarbij is een ander perspectief steeds nadrukkelijker naar voren gekomen.

Hoogtepunt was op 17 februari dit jaar de publicatie het langverwachte verslag van de drie Nederlandse onderzoeksinstituten, NIOD, KITLV en NIMH, waarin stond: „Tijdens de oorlog gebruikte de Nederlandse krijgsmacht veelvuldig en structureel extreem geweld.” (...)

Hier werd midden op het marktplein met luide stem gezegd dat Nederland zwaar in de fout was gegaan. (...)

En toch is dit verhaal niet af. Als in het reine komen met de koloniale geschiedenis een traject is, dan zou je kunnen zeggen dat van de 100 kilometer die afgelegd moeten worden, we vandaag bij kilometerpaal 25 zijn. Ik wil graag zes ideeën formuleren voor het vervolg.

Ten eerste: oppassen voor veralgemeniseringen. Hoewel extreem geweld en oorlogsmisdaden tijdens de dekolonisatieoorlog van 1945 tot 1949 systematisch voorkwamen, betekent dat niet dat elke militair die aan Nederlandse zijde streed zich eraan bezondigd heeft. Naar schatting heeft slechts een kwart van de soldaten effectief gevechtshandelingen verricht. (...)

Tweede gedachte voor het vervolg: opletten voor de zogenaamde ‘nazificatie van de koloniale tijd’. (...) Heel het kolonialisme herleiden tot een tropische variant van het fascisme is uiterst problematisch, al was het maar omdat het kolonialisme bovenal economisch gemotiveerd was door een elite en het fascisme in eerste instantie ideologisch was en geschraagd door de massa. (...)

We doen de geschiedenis echt geen recht wanneer we alles gaan herleiden tot het grote morele binaire schema van de twintigste eeuw. (...)

Derde gedachte: opletten met enkel de verontwaardiging te beperken tot het wangedrag van Nederlandse soldaten. Ja, er zijn op grote schaal zeer ernstige vormen van extreem geweld en oorlogsmisdaden gepleegd door Nederlandse soldaten, maar het geeft geen pas om enkel te kijken naar het gedrag van Nederlandse dienstplichtigen in de sawa, zonder te kijken naar de hoogste Nederlandse gezagsdragers in Batavia en, meer nog, in Den Haag, zoals ook terecht aangestipt in het rapport van het NIOD, KITLV en NIMH.

De grootste verantwoordelijken bevonden zich niet aan de basis, maar helemaal aan de top van de piramide. Het zijn de regeringen Beel en Drees geweest die het bevel tot de twee militaire offensieven gegeven hebben. (...)

Daarbij heeft Beel (KVP) een buitengewoon kwalijke rol gespeeld. Als minister-president stuurde hij in het voorjaar en de zomer van 1947 duidelijk aan op militaire confrontatie, met de Eerste Politionele Actie als resultaat. (...)

In 1949 was het minister-president Drees (PvdA) die tijdens de Rondetafelconferentie in Den Haag een prijs van 6,3 miljard gulden vroeg aan Indonesië voor zijn onafhankelijkheid: het land moest zich vrijkopen, net zoals een slaaf in de negentiende eeuw zijn baas moest betalen. Tot dat bedrag hoorde tevens de kosten voor de pas gevoerde dekolonisatieoorlog! Of Soekarno even de factuur voor de twee politionele acties kon vereffenen, want die waren best wel aan de prijs geweest. (...)

Vierde gedachte: opletten om de blik te beperken tot de periode 1945-1949. Nagenoeg alle aandacht gaat momenteel uit naar de jaren van de dekolonisatie-oorlog. Begrijpelijk, maar onvoldoende. Het gevaar is niet denkbeeldig dat er nu een beeldvorming ontstaat die zegt: „Ja, wij Nederlanders zijn daar drieënhalve eeuw geweest. Het begin was heel erg, de periode rond 1600, met Coen en de VOC enzo, en het einde was heel erg, de jaren 45-49, maar daartussen was het best oké.”

Ik stoor mij aan die focus op het begin en het einde. De hele zeventiende eeuw is gekenmerkt door geweld in de strijd om specerijenmonopolies. De achttiende eeuw door het inpalmen van Javaanse grond, naast een slachting van de Chinese bevolking in en om Batavia. De negentiende eeuw zag een lange reeks militaire veroveringen door het KNIL om de koloniale staat te vestigen. En de jaren van de ‘Pax Neerlandica’, van 1914 tot de Japanse invasie in 1942, zijn ten diepste gemarkeerd door het neerslaan van de inheemse politieke bewegingen die naar ontvoogding streefden: inclusief het meedogenloos neerslaan van de communistische en nationalistische beweging in de jaren 20 en 30, verbanningen, gevangenissstraffen en ophangingen van politieke dissidenten. Piet Hagen heeft dat alles overtuigend gedocumenteerd. (...)

Ten vijfde moeten we niet alleen in de tijd uitzoomen, maar ook in de ruimte. Wat in Indonesië gebeurde was onderdeel van een breder Europees proces. Nochtans lijkt vandaag elk land louter met zijn eigen belangrijkste voormalige kolonie bezig: België met Congo, Engeland met India, Frankrijk met Algerije, en Nederland met Indonesië. Alles globaliseert, behalve de koloniale herinnering. (...) We zien daardoor niet dat het kolonialisme van de 19de en 20ste eeuw het resultaat was van een westerse kapitalisme vanaf de 16de eeuw. (...)

Gedachte nummer zes vergt de grootste stap: we mogen niet enkel naar het historisch kolonialisme kijken. Vorig jaar kreeg ik een wereldkaart te zien. Daarop stond aangegeven welke landen het meest broeikasgassen uitstoten en welke landen het meest kwetsbaar waren voor de gevolgen van klimaatopwarming. Ik dacht dat ik naar een kopie van de koloniale wereldkaart zat te kijken. De grootste uitstoters zijn de landen van het Globale Noorden, de grootste slachtoffers de landen van het Globale Zuiden, de voormalige kolonies. Zij die het minst bijgedragen hebben aan de opwarming van de aarde, zijn er het grootste slachtoffer van. (...)

Zolang wij in West-Europa geen aandacht hebben voor die nieuwe kolonisatie van het zuiden, zullen we nooit aan kilometerpaaltje honderd geraken. Nederland en België hebben goed verdiend aan het koloniale en industriële verleden. We moeten de moed hebben om te zeggen: eigenlijk is ons CO2-budget gewoon op. We hebben veel meer uitgestoten dan we überhaupt mochten. (...)

Bij het Klimaatakkoord van Parijs werd beslist om jaarlijks 100 miljard dollar bijeen te brengen voor de meest kwetsbare landen. Die pot raakt niet gevuld. (...)

Nederland heeft de voorbije jaren belangrijke stappen gezet in de omgang met een bezwaard verleden. Nu komt het erop aan stappen te zetten in de omgang met een bezwaard heden.

Hele artikel

Pari, nabij Jakarta, Indonesië. Het eiland, dat ongeveer duizend bewoners telt, kampt met ernstige problemen als gevolg van klimaatveranderingen. Zo vinden er regelmatig overstromingen plaats. Foto Mast Irham/EP.

Tags: #nederlands #nederland #indonesie #indie #nederland_indie #kolonie #kolonialisme #koloniaal_verleden #koloniale_oorlog #dekolonisatie #politionele_actie #onafhankelijkheid #onafhankelijkheidsstrijd #onafhankelijkheidsdag #onafhankelijkheidsoorlog #nationalisme #oorlogsmisdaden #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #drees #beel #coen #voc #knil #japanse_bezetting #pax_neerlandica #batavia #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #uitstoot #co2 #co2-budget #klimaatakoord #arme_landen #briekaseffect #neokolonialisme

Gratis pr voor het Britse koningshuis, maar waar zijn de kritische vragen?

NRC

Koloniale geschiedenis - Waarom vullen journalisten uren zendtijd over het Britse koningshuis, zonder de betekenis van het instituut voor de (ex-)koloniën kritisch te bevragen, wil Bram Vermeulen weten.

Sinds de dood van koningin Elizabeth II werden uren zendtijd gevuld met wat we allemaal wisten en de afgelopen jaren – mits je niet onder een steen leefde – met eigen ogen hadden kunnen zien. Dat ze zeventig jaar trouw aan haar vorstenplicht was geweest, dat ze kil was ten tijde van Diana’s dood, maar ook in was voor een grapje met James Bond. Dezelfde anekdotes op alle zenders, en vervolgens in alle kranten, de een soms wat smeuïger verteld dan de ander.

De Britse (ex-)koloniën in Afrika, Azië en de Caribische eilanden waarover ze in haar werkzame leven had geregeerd werden in die anekdotes soms genoemd, maar hooguit als decor. (...)

Het Zuid-Afrika dat de 21 jaar oude Elizabeth bezocht was sinds 1910 geen Britse kolonie meer maar werd geregeerd door een witte minderheid, die in 1948 apartheid invoerde en de scheiding tussen rassen legaliseerde. Dat gebeurde met volmondige steun vanuit Londen. (...)

Kenia was in 1952 nog wel een Britse kolonie waartegen de Kenianen dat jaar een bloedige opstand begonnen. Je zou hele talkshowavonden kunnen vullen met de onbeschrijfelijke gruweldaden die de Britten begingen tegen die Mau Mau-rebellie. (...)

We zagen wel beelden van een bezoek van Nelson Mandela aan de koningin, en we lazen op de BBC over „the Queens long-standing relationship with Africa”. (...)

Je zou kunnen zeggen: over de doden niets dan goeds. Je zou kunnen zeggen: dat kolonialisme is allemaal zo lang geleden. Je zou kunnen zeggen: dit is niet het moment. Maar uit talloze reacties bleek dat dit júíst het moment was om erover te beginnen. (...)

Sommige media, zoals de NOS en The Guardian, onderstreepten dat de koningin niet overal even geliefd was. Maar die uitzonderingen verdronken als een voetnoot in het overige aanbod. (...)

Journalisten moeten dat theater laten zien op zo’n historisch moment. Maar onze taak is ook om het instituut dat nu dagen achtereen in het nieuws is, kritisch te bevragen. Dat is journalistiek. The rest is public relations.

Hele artikel

Mau Mau-rebellen tijdens de traditionele Kikuyu Spelen in de jaren vijftig in Kenia. De Mau Mau vochten tussen 1952 en 1959 tegen het koloniale regime van de Britten. Foto INP / AFP.

Tags: #nederlands #nederland #media #pers #journalist #journalistiek #tv #radio #nos #journaal #jeugdjournaal #queen #the_queen #elizabeth_II #verslggeving #overlijden #bbc #omroep #kolonie #kolonialisme #neo-kolonialisme #gemenebest #koloniale_geschiedenis #zuid-afrika #apartheid #kenia #mau_mau

Kritiekloze verering van de Queen, behalve bij Johan Derksen en het Jeugdjournaal

NRC

ZAP - De BBC ruimde zijn zenders leeg voor dagenlang kruiperige verslaggeving van het overlijden van koningin Elizabeth. Ook op de Nederlandse tv weinig kritiek. Alleen het Jeugdjournaal ging naar Jamaica voor een ander geluid. (...)

De BBC had de gehele programmering schoongeveegd om ononderbroken de overleden koningin Elizabeth te bewieroken. (...)

Voor wie niet alleen televisie kijkt, maar ook de sociale media volgt , was de discrepantie echter opvallend. Vooral mensen afkomstig uit de voormalige Britse koloniën hadden op de socials geen goed woord over voor de overleden koningin. Voor hen was zij het symbool van het Britse Rijk met zijn koloniale geweld en uitbuiting. Omdat Elizabeth na de bloedige dekolonisatie aanbleef als koningin van de 56 voormalige koloniën van het Britse Gemenebest, was zij ook symbool van het neokolonialisme. (...)

Waarom geen kritische noten bij de BBC? (...)

Ook op de Nederlandse zenders was het zoeken met een waxinelichtje naar woorden van kritiek. (...)

De NOS hield het veilig bij het verslaan van de doodsrituelen en de uitingen van rouw op de Londense straten. De enige die bij de NOS de journalistieke eer hooghield was het Jeugdjournaal. Een verslaggever was zelfs op reportage naar Jamaica gegaan om een ander geluid over de koningin vast te leggen. (...)

In twee minuten en dertig seconden werd vervolgens treffend vierhonderd jaar Brits kolonialisme aan de kinderen uitgelegd: „Dat zijn landen die de Britten hadden veroverd en waar ze de baas speelden. Inwoners werden vaak slecht behandeld en er werd veel geweld gebruikt. Ook verdienden de Britten veel geld aan de koloniën.” (...)

Hierna sprak het Jeugdjournaal de verwachting uit dat veel voormalige koloniën in de nabije toekomst afstand zullen doen van de overzeese vorst.

Kijk, zó voedt je de kinderen op.

Hele artikel

Jamaicaanse vrouw op het Jeugdjournaal. NOS.

Tags: #nederlands #nederland #media #pers #journalist #journalistiek #tv #radio #nos #journaal #jeugdjournaal #queen #the_queen #elizabeth_II #verslggeving #overlijden #bbc #omroep #kolonie #kolonialisme #neo-kolonialisme #gemenebest