De Ramapo Munsee verstoppen zich niet meer

‘Wij zijn er nog steeds’

De Groene Amsterdammer

Bij de stichting in 1624 van Nieuw-Nederland, het huidige New York, dolven de Munsee het onderspit. Nog steeds wonen een paar duizend van hen op 35 kilometer van Manhattan, geïsoleerd en gemarginaliseerd. Ze willen erkenning van Nederland. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Owl vraagt permissie voor toegang aan de voorouders op de heuvel van Tahetaweew ook bekend als Split Rock, Mahwah, New Jersey © Michael Young.

Het is dit jaar vierhonderd jaar geleden dat de kolonie Nieuw-Nederland werd gesticht. Voor het eerst is er vanuit Nederland zelfs enige schuchtere toenadering tot de oorspronkelijke Munsee-bewoners, in een project van culturele uitwisseling. Maar er is hier nauwelijks kennis over de slachtingen en landroof die plaatsvonden en de Ramapo zijn een paar keer te vaak verraden om de Europeanen zomaar te vertrouwen op hun blauwe ogen. (...)

De meeste Nederlanders zullen er op school niet over hebben geleerd, maar voor Perry en Mann is ‘Kiefts oorlog’ wat de slachting op de Banda-eilanden is voor de Molukken. ‘Er rollen nog steeds tranen over ons gezicht als we denken aan wat er toen gebeurde’, zegt Mann. ‘Onze voorouders zijn tot slaaf gemaakt, verkracht en op brute wijze vermoord.’ Perry: ‘De Nederlandse regering moet dat erkennen.’ (...)

Onder de vluchtelingen waren inheemse strijders die Kieft eerder hadden geholpen, maar in plaats van hen te beschermen, stuurde hij soldaten op de kampen af. De Vries, die het Kieft had ontraden, zag in de nacht van 25 februari 1643 geschokt wat er gebeurde. In zijn Korte historiael vertelt hij hoe hij ‘hoorde schreeuwen dat de Wilde in haer sloep vermoord wierde’.

De soldaten die de volgende dag terugkwamen, vertelden hoe ze kinderen ‘van haer moeders borsten afruckten, in ’t gesichte vande ouders aenstucken ghekapt’. Zuigelingen die de Munsee op houten bordjes droegen werden ‘door-houwen, door-steken, door-boort en miserabelijck gemassakreert dat het een Steenen-hert vermorwen soude’. Een soortgelijke slachting vond gelijktijdig plaats in het andere kamp. Toen het licht werd waren 120 Munsee-vluchtelingen vermoord.

Kiefts oorlog duurde twee jaar. De laatste slachting die werd aangericht is bekend als de ‘Pound Ridge Massacre’ in 1644 en dat is de eerste keer dat een Ramapo-sachem opduikt in de documenten. (...)

‘De wereld ziet Nederland misschien niet als een land dat aan massaslachtingen doet, maar wij wel. Want we leven er nog altijd mee, we lijden er nog onder. Toch besloot ik dat we deze toenadering moeten omarmen. De Munsee zijn altijd vredelievend geweest. Natuurlijk, ook wij hadden onze oorlogen, maar we zijn een volk van eer, respect en nederigheid. Wat ik alleen niet ga doen, no way, is dat gesprek houden op Nederlandse grond.’ (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #vs #verenigde_staten #nieuw-nederland #new_york #manhattan #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #inheemse_bevolking #oorspronkelijke_bevolking #indianen #munsee #slavernij

Hoe het Nederlandse leger zo volledig kon ontsporen

NRC

Geweld - Indonesië stond niet alleen geografisch, maar ook moreel op afstand. Daardoor kon het Nederlandse leger extreem en wijdverbreid geweld toepassen in Indonesië, en in de doofpot stoppen, schrijven historici Raben en Romijn.

Van alle boeken die de afgelopen jaren zijn verschenen over de dekolonisatie van Indonesië probeert Talen van geweld misschien wel de belangrijkste vraag te beantwoorden. De onderzoekers ‘pogen een verklaring te geven voor de Nederlandse tolerantie van het oorlogsgeweld in de oorlog in Indonesië’. Eenvoudiger geformuleerd: hoe kon Nederland, zelf net bevrijd van het nazisme, zich direct na de Tweede Wereldoorlog in zijn kolonie zo te buiten gaan aan bruut geweld? En waarom ging bijna iedereen – militairen, politici, burgers – daar in mee? (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Op 18 december 1946 staken Nederlandse militairen een huis in brand ten noorden van Campa. Foto uit besproken boek.

De oorlog die Nederland van 1945 tot 1949 in Indonesië voerde, kostte het leven aan ruim vijfduizend Nederlandse militairen en een veelvoud daarvan aan Indonesische zijde: tenminste bijna honderdduizend. Er vonden standrechtelijke executies plaats, martelingen, dorpen werden platgebrand, en dat op zo’n grote schaal dat je niet kunt spreken van ‘excessen’, zoals de overheid decennia deed. Het geweld was „extreem” en „wijdverbreid”, luidde vorig jaar de conclusie van het onderzoeksprogramma ‘Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië’ van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) en het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies. (...)

Zo ging het steeds. Rapporten werden bewust vaag gehouden. De politiek kwam pas in actie als zij daar door publiciteit toe werd gedwongen. Het leger stelde vervolgens vragen, maar omstandigheden konden niet precies worden vastgesteld, of vervolging werd niet opportuun geacht. ‘Militairen, voorlichters en bestuurders werkten in de praktijk samen om een geheel ontsmette versie van het militaire optreden op te dissen’, schrijven de onderzoekers. (...)

Een belangrijke verklaring die ze geven, is wat ze noemen ‘koloniale dissociatie’: ‘het Nederlandse onvermogen om zich in de geestesgesteldheid van de gekoloniseerde te verdiepen en deze als gelijkwaardig en gerechtvaardigd te beschouwen’.

Indonesië stond niet alleen geografisch, maar ook moreel op afstand. Racistische denkbeelden waren daar niet vreemd aan: de Aziatische mens was dan misschien niet minderwaardig maar zeker toch minder ontwikkeld, en Nederland had de taak die op te voeden alvorens sprake kon zijn van zelfstandigheid.

Talen van geweld is een belangrijk boek, over een belangrijk onderwerp. Het is daarom jammer dat het waarschijnlijk geen groot publiek zal bereiken. Het is een degelijk historisch onderzoek maar ook tamelijk taaie kost, door de vaak academische taal en het ontbreken van een spanningsboog. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren meer toegankelijke boeken geschreven over min of meer dezelfde thematiek: Revolusi van David Van Reybrouck, De wraak van Diponegoro van Martin Bossenbroek, en, niet te vergeten, De Indische doofpot van Maurice Swirc. (...)

Hele artikel

Remco Raben en Peter Romijn: Talen van geweld. Stilte, informatie en misleiding in de Indonesische onafhankelijk-heids-oorlog, 1945-1949. AUP, 592 blz. € 39,99.

> Meer over Nederlands Indië

Tags: #nederlands #nederland #boeken #mensenrechten #indonesie #nederlands_indie #dekolonisatie #kolonie #oorlogsmisdaden #bersiap #onafhankelijkheid #onafhankelijkheidsstrijd #nationalisme #sukarno #soekarno #hueting #excessennota #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #revolusi #verjaringswet #politionele_acties #japanse_bezetting #indische_nederlanders #indo #westerling #Diponegoro #van_mook #spoor #revolusi #rawagede #racisme

Uit de schaduwen van Paleis Het Loo komt de sabel van Diponegoro tevoorschijn

NRC

Indonesië - In Paleis Het Loo is het persoonlijke wapen van de Javaanse prins Diponegoro (1785-1855) herontdekt. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

De sabel van de Javaanse prins Diponegoro (1785-1855). Foto Rik Klein Gotink/Museum Bronbeek.

Diponegoro (1785-1855) is een nationale held in Indonesië. Hij ontketende in 1825 een grote opstand tegen de Nederlandse koloniale overheersing. In deze Java-oorlog kwamen misschien wel 200.000 mensen om het leven. Generaal Hendrik Merkus baron de Kock wist na vijf jaar vechten de strijd te beëindigen en Diponegoro gevangen te nemen. De prins overleed 25 jaar later in ballingschap. (...)

Het gevest van de sabel ziet er echter niet inheems uit, zegt Klein Nagelvoort. „Dit is een handvat dat hoort bij een Nederlands marine-sabel. En ook de schede is van Nederlandse makelij. Die is speciaal voor dit sabel gemaakt. We hebben dus te maken met een custom made wapen: half Javaans, half Nederlands.” (...)

„We zijn in de bronnen op zoek gegaan naar momenten waarop Diponegoro spullen is kwijtgeraakt. Dat gebeurde onder meer op 26 juni 1829, tijdens een confrontatie tussen de prins en een Nederlandse strijdmacht onder aanvoering van luitenant-kolonel Joseph Ledel. In het Nationaal Archief in Den Haag bevindt zich een brief die Ledel twee dagen later verstuurde. Daarin staat dat de vaandels, paarden, archieven én de sabel van Diponegoro in Nederlandse handen zijn gevallen. Ledel stuurde zijn adjudant met deze objecten naar De Kock.”

Zo staat het voor de onderzoekers „voor 99 procent vast” dat de kling van de sabel die tijdelijk in het depot van Bronbeek ligt – Paleis Het Loo leende het uit voor onderzoek en een tentoonstelling die volgend jaar opent – afkomstig is van het persoonlijke wapen van Diponegoro. (...)

„De vraag is alleen hoe lang het nog in Nederlands bezit zal zijn. We hebben Paleis Het Loo gewaarschuwd dat we de herkomst van het wapen hebben vastgesteld en dat er waarschijnlijk een claim uit Indonesië komt.”

Maar hoe kansrijk is die claim, gezien het feit dat de kling is buitgemaakt op het slagveld en daarna is vastgemaakt aan een Nederlands gevest en voorzien van een Nederlands foedraal? Is hier dan wel sprake van roofkunst? Verhoeven: „Ik denk dat je persoonlijk als militair je wapen niet zou terugvragen als je het op het slagveld verloren had, maar in dit geval ligt het anders. De claim zal komen van de Indonesische staat en het gaat hier niet om zomaar iemand, maar om een legendarische figuur uit de geschiedenis van dat land. In zijn wapens zit voor veel Indonesiërs de ziel – de pusaka – van Diponegoro.” (...)

Hele artikel

Noot: Generaal De Kock heeft een Nederlands handvat aan de klewang van Diponegoro laten zetten en een Nederlandse schede laten maken. Het artikel meldt het wel, maar is onhelder door te spreken over de sabel van Diponegoro.

> Zie ook: Waar strafbaarheid eindigt (over onder meer het boek De wraak van diponegoro van Martin Bossenbroek.)

Tags: #nederlands #nederland #boeken #indonesie #nederlands_indie #dekolonisatie #kolonie #oorlogsmisdaden #onafhankelijkheid #onafhankelijkheidsstrijd #nationalisme #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #bossenbroek #Diponegoro #roofkunst

Filosoof Olúfémi Táíwò: ‘Kolonisatie is maar een fractie van de Afrikaanse geschiedenis’

NRC

Dekolonisatie - De Amerikaanse filosoof en hoogleraar Olúfémi Táíwò schreef een tegendraads boek waarin hij zich verzet tegen de ‘obsessie’ met dekolonisatie. „Dit bevriest Afrikaanse cultuur in koloniale kaders.” (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Olúfémi Táíwò

Wat hij vertelde, werd de kern van Against Decolonization. Taking African Agency Seriously, dat onlangs in Nederlandse vertaling verscheen (Tegen dekolonisatie). Het is een hartstochtelijke, bij vlagen geestige maar ook kwade polemiek tegen wat de Amerikaaanse hoogleraar Olúfémi Táíwò een intellectuele obsessie vindt met politieke en culturele dekolonisatie. Daarmee bedoelt hij de wens om ook na onafhankelijkheid allerlei als koloniaal gebrandmerkte invloeden uit Afrikaanse samenlevingen te weren, tot en met het Engels als academische voertaal aan universiteiten.

Volgens Táíwò is dat een dubbele vergissing. Veel van wat doorgaat voor ‘westers’ is volgens hem een vorm van modernisering die juist moet worden omarmd. En wat geldt als authentiek Afrikaans, blijkt juist vaak eerder een product van het kolonialisme. Koloniale autoriteiten smoorden de ontwikkeling van Afrikaanse landen door ‘traditionele’ leiders te benoemen of aan zich te binden en door democratiseringsbewegingen de kop in te drukken. Ook lokaal kapitalisme werd bewust tegengewerkt. (...)

Tegen die achtergrond leidt het idee van voortdurende dekolonisatie volgens hem tot intellectueel provincialisme en ontkenning van Afrikaans agency, handelingsbekwaamheid. (...)

„Dekolonisatie één slaat op staatkundige onafhankelijkheid. Soevereiniteit. Ik zie dat als het eindpunt van het kolonialisme. Natuurlijk is er dan nog ongelooflijk veel werk te verzetten. Maar als je ook dat nog rekent tot dekolonisatie blijf je schatplichtig aan het kolonialisme. Als je dat ‘ontologiseert’, zo fundamenteel maakt, hoe kom je er dan ooit vanaf? Dat noem ik de tweede soort. Die vervalst het verleden, belemmert het zicht op de toekomst en hindert agency. Het bevriest Afrikaanse cultuur in koloniale kaders.” (...)

„Als je beweert dat een politiek of cultureel verschijnsel een erfenis is van het kolonialisme, zul je eerst een causaal verband moeten leggen. (...) Mensen hebben altijd zaken van elkaar overgenomen. Het idee dat moderniteit, pluralisme en democratie ‘westers’ zijn, impliceert dat ideeën genetisch of geografisch bepaald zijn. Dan ken je de geschiedenis niet. (...) Maar culturen zijn niet statisch en hebben ook interne tegenstellingen. Je kunt niet alleen maar zeggen: ‘We worden gemanipuleerd door het Westen.’ Ja, hallo, het is ónze cultuur.” (...)

„Vergeet niet, koloniaal bestuur heeft in Afrika maar zo’n honderd jaar bestaan, dat is een fractie van onze hele geschiedenis. Maar dat interesseert dekoloniseerders niet. Die zoeken een ongerepte, prekoloniale Afrikaanse cultuur die alleen te vatten zou zijn in de lokale talen, al beheersen ze die niet eens. Ze hebben het voortdurend over ‘het Yoruba-concept van dit’ en ‘het Yoruba-begrip van dat’. Zou u een boek kopen over ‘het Nederlandse concept’ van dit of dat?” (...)

„[Fanons] overtuiging is dat je niet van wit af kunt komen zolang je aan zwart vasthoudt. Wie zegt ‘ik hou van zwarte mensen’ is net zo ziek als iemand die zegt dat hij ze haat. Dat is de valkuil van zwart nationalisme. Je moet af van heel dat koloniale begrippenpaar van zwart en wit.” (...)

Het woord hoeft dus niet in de ban?
„Oh nee, nee. Mijn punt is: het hameren erop doet geen recht aan de complexiteit van Afrika en de Afrikaanse geschiedenis. Je hebt niets aan ‘dekolonisatie’ om te leren begrijpen hoe mensen in Afrika in de vijftiende eeuw leefden. Het verheldert niet, het vertroebelt.”

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #dekolonisatie #culturele_dekolonisatie #politieke_dekolonisatie #afrika #kolonialisme #ontologie #fanon #frantz_fanon #geschiedenis #koloniale_geschiedenis

‘Erken het héle koloniale verleden’

NRC

Excuses slavernij - Ghana, Guyana, Myanmar, Madagaskar: de lijst van gebieden die Nederland ooit koloniseerde is lang. Dus waarom kregen alleen Suriname en de Cariben excuses? (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Herdenking van het koloniale verleden van Nederland op de Dam in Amsterdam op 3 mei. Foto Paco Núñez.

Nederland was gedurende zijn koloniale geschiedenis in zo’n dertig landen aanwezig, in zo’n twintig daarvan ook vond slavenhandel plaats, blijkt uit onderzoek van Atlas of Mutual Heritage, opgezet door onder meer het Nationaal Archief. Het exacte aantal gebieden hangt af van de manier van tellen: niet alle gekoloniseerde gebieden vallen nog onder hetzelfde land.

In Azië was Nederland buiten Indonesië onder meer aanwezig in Taiwan, Myanmar en Sri Lanka. De schattingen van de omvang van de Nederlandse slavenhandel rond de Indische Oceaan tussen de zeventiende en de negentiende eeuw lopen uiteen tussen de 660.000 en 1.000.000 mensen, aldus historicus Markus Vink. Ter vergelijking: in de trans-Atlantische slavenhandel gaat dat om zo’n 600.000 slaafgemaakten, volgens de database van SlaveVoyages.

Op het Afrikaanse continent koloniseerde Nederland langere of kortere tijd (delen van) Ghana, Angola, Mozambique en Madagaskar. In Zuid-Afrika was het lang aanwezig: van 1652 tot de komst van de Britten rond 1800. (...)

In de Amerika’s had Nederland een actieve rol in de slavenhandel in New York, de Guyana’s en Brazilië. (...)

Het oudste en langste koloniale bewind van Nederland was in het huidige Indonesië. In de zeventiende eeuw brachten kolonisten delen van het land onder één regering, uiteindelijk onder de naam Nederlands-Indië. De VOC verscheepte, verhandelde en dwong naar schatting tussen de 600.000 en meer dan een miljoen slaafgemaakten om te werken. In 1945 begon een bloedige onafhankelijkheidsoorlog, waarin het Nederlandse leger extreem geweld gebruikte voordat het land in 1949 onafhankelijk werd. (...)

Ver voordat de Britten er arriveerden, was de toenmalige Goudkust (een deel van het huidige Ghana) een kolonie van Nederland, tussen 1612 en 1872. De West-Indische Compagnie (WIC) bouwde daar een groot aantal forten, die werden gebruikt om slaafgemaakten uit het binnenland gevangen te houden totdat ze werden verscheept naar de Amerika’s en Caribische eilanden. Het slavenfort Elmina in de huidige stad Cape Coast was een van de belangrijkste centra van de slavenhandel van de WIC. (...)

Veel Molukkers vochten tijdens de Nederlandse koloniale overheersing in Indonesië in het Koninklijk Nederlands-Indische Leger (KNIL), ook tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog eind jaren veertig. (...)

Na de onafhankelijkheid van Indonesië werd het KNIL opgeheven en werden 12.500 Molukse militairen met hun gezinnen verscheept naar Nederland. Zij wilden zich eigenlijk aansluiten bij de Republiek der Zuid-Molukken, maar Nederland verbood dat. Veel militairen dachen dat zij tijdelijk naar Nederland moesten. Bij aankomst werden ze ontslagen en verspreid over Nederland. De meesten keerden nooit meer terug naar hun thuisland. (...)

Hele artikel

> Meer koloniale geschiedenis

Tags: #nederlands #nederland #slavernij #slavernijverleden #slavenhandel #kolonie #kolonialisme #koloniale_geschiedenis #suriname #nederlandse_antillen #indie #nederlands_indie #indonesie #kaapkolonie #zuid-afrika #nieuw-amsterdam #guyana #myanmar #taiwan #sri_lanka #madagaskar #tobago #brazilie #angola #mozambique #ghana

Dit boek over de gespannen verhouding tussen pers en paleis neemt plotseling een radicale wending

De Volkskrant

Journalist Jan Hoedeman schetst de stille strijd tussen journalisten en koninklijk huis in een boeiend maar wat kabbelend boek. ­ (...)

Verslag te moeten doen van het wel en wee van het koninklijk huis valt niet mee. Jan Hoedeman doet het al 25 jaar, eerst voor de Volkskrant, tegenwoordig voor het AD. Het is journalistiek met de pet in de hand, nederig beoefend, karig beloond.

In De achilleshiel van de koning legt Hoedeman verantwoording af. (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Helder is dat Willem-Alexander beter wil worden van een deal met de Vereniging Verslaggevers Koninklijk Huis. Hij wil geregeld hebben dat de pers hem en zijn gezin met rust laat. Als het niet op zijn voorwaarden kan, is hij niet geïnteresseerd. (...)

Hoedeman behandelt de incidenten rondom het koningspaar, zoals de vakantievilla aan de kust van het straatarme Mozambique en de villa op de Peloponnesos, met de steiger voor de speedboot van twee miljoen, het tuinfeest van Amalia voor twintig mensen in het hoogtij van corona, toen de regering samenkomsten van maximaal vier personen toestond.

Illustraties van verveeldheid en vervreemding zijn het. Hoedeman: ‘Daar verbindt Willem-Alexander niet, maar verdeelt hij het volk.’ Hij ontwaart een patroon: de koning ‘eigent zich privéruimte toe’ die botst met zijn ‘dienende functie voor het volk’. De kwesties hadden voorkomen kunnen worden, door de koning zelf, door zijn ring van adviseurs en door de minister-president. De adviseurs en de premier hebben het laten afweten en de koning vraagt zich af waar iedereen zich mee bemoeit. Hoedeman: ‘De kwesties tonen op geen enkele manier verbetering of lerend vermogen.’

Wat hij in feite vaststelt is: Willem-Alexander wil desnoods dan wel koning zijn van het volk, maar hij wil er vooral geen last van hebben, niet van dat koningschap en evenmin van dat volk. In de woorden van Hoedeman: ‘Het is niet langer onvoorstelbaar dat een eeuwenoud instituut als de monarchie het loodje legt, omdat het boegbeeld zich te zeer gehinderd voelt door de ketenen van het koninklijke keurslijf.’ Het staat er nog net niet, maar het was een logische laatste zin geweest: op naar de republiek!

Hele artikel

> Meer redenen voor een republiek

Tags: #nederlands #republiek #republikein #monarchie #koningshuis #koningsdag #republiek #republikein #oranje #democratie #staatsrecht #democratie #pluimstrijken #knipmessen #sociaal_republikanisme #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #gouden_koets #amalia #maxima #willem-alexander #biografie #boeken #zorreguieta #argentinie #dictatuur #prinses_amalia

Ruim voordat de strijd begint, geeft de Indische partij al een stem aan het streven naar onafhankelijkheid

De Volkskrant

Met een embleem dat verwijst naar strijd en geweld lieten de oprichters van de Indische Partij weinig twijfel bestaan over hun intenties. De partij werd al snel verboden, de oprichters werden verbannen. Hun bijdrage aan de Indonesische onafhankelijkheid wordt vaak onderschat. (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Het embleem van de Indische Partij

Dit is het embleem van de in 1912 opgerichte Indische Partij, de eerste politieke ‘vereniging’ in de kolonie Nederlands-Indië. De personen achter de Indische Partij daagden de autoriteiten uit en namen een groot risico. Het waren dan ook niet de eersten de besten: de Javaanse arts Tjipto Mangoenkoesoemo, de Indo-Europese journalist Ernest Douwes Dekker (inderdaad: de achterneef van Eduard Douwes Dekker, oftewel Multatuli) en de Javaanse aristocraat Soewardi Soerjaningrat, kleinzoon van vorst Pakoe Alam III. (...)

Als politieke vereniging was de partij de eerste formele antikoloniale beweging die al in 1912 openlijk opriep tot onafhankelijkheid. En dat met leuzen die er niet om logen: ‘Indië los van Holland’ en ‘het koloniale juk moet worden afgeworpen’. (...)

Het doel was een eigen onafhankelijke staat voor alle inwoners van de archipel, ongeacht huidskleur, etnische achtergrond en geloofsovertuiging, mits ze zich maar met Indië verbonden voelden. (...)

Het koloniale gezag, in de persoon van gouverneur-generaal A.W.F. Idenburg, bleek zich niet eens af te vragen óf de Indische Partij verboden moest worden, maar slechts hóe. (...)

In de loop van 1913 besloot het koloniale bestuur om voor de feestelijkheden van de ‘honderdjarige vrijheid’ van het moederland (in november 1813 werd Nederland immers na de Franse bezetting een vrij en onafhankelijk koninkrijk) ook een geldelijke bijdrage te verlangen van de Indonesische bevolking. De verontwaardiging onder Indonesiërs was groot. Het verleidde Soewardi Soerjaningrat tot het schrijven van zijn geruchtmakende brochure Als ik eens Nederlander was, met daarin de beroemde zin: ‘Als ik eens Nederlander was, zou ik geen onafhankelijkheidsfeest vieren in een land waar wij het volk zijn onafhankelijkheid onthouden.’ (...)

(Tekst loopt door onder de cartoon.)

Op deze cartoon van Albert Hahn in weekblad De Notenkraker wordt een Indonesische man achter tralies gevraagd om een bijdrage te leveren voor het feest ter ere van 100 jaar vrijheid van Nederland, 13 september 1913.

Voor de onafhankelijkheid van Indonesië zijn Tjipto Mangoenkoesoemo, Ernest Douwes Dekker en Soewardi Soerjaningrat wegbereiders geweest en, minstens zo belangrijk, een inspiratiebron voor de latere leiders van de Republiek. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #indonesie #indie #nederlands_indie #onafhankelijkheid #kolonie #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #indische_partij

De woorden van verzetsheld Tula leven voort omdat pater Schinck onder de indruk was – en ze opschreef

De Volkskrant

‘Heer Pater, koomen alle menschen niet voort uit een vader Adam, en Eva?’ Een retorische vraag van verzetsleider Tula in 1795 aan pater Jacobus Schinck op Curaçao. Dankzij Schincks verslag van die ontmoeting kennen we het relaas van Tula – toen onthoofd, nu nationale held.

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Het verslag van Jacobus Schinck over zijn gesprek met Tula, 1795. Beeld: Nationaal Archief.

Het is de avond van 19 augustus 1795 wanneer Tula, een man die op dat moment de leiding heeft over de grootste slavenopstand uit de geschiedenis van Curaçao, de woorden spreekt: ‘…wij zijn al te zeer mishandelt, wij zoeken niemand kwaad te doen, maar zoeken onze vrijheid, de fransche negers hebben hunne vrijdom bekoomen, Holland is ingenomen door de franschen, vervolgens moeten wij ook hier vrij zijn’. Deze woorden kennen wij dankzij pater Jacobus Schinck, die Tula die nacht heeft gesproken en van wie een indrukwekkend, nauwkeurig verslag daarover bewaard is gebleven.

Enkele weken zullen de opstandelingen standhouden. Totdat het verzet wordt gebroken en eindigt in het verraad en de terechtstelling van Tula. (...)

Op 17 augustus staat Tula op tegen de meester van plantage Knip. Hij eist vrijheid. Met hem trekken slaafgemaakten van de omliggende plantages die dag samen op naar de stad, om hun eis aan de gouverneur voor te leggen. (...)

Pater Schinck biedt zich aan als onderhandelaar, en wordt naar de opstandelingen gestuurd om vrijwaring van vervolging te beloven als ze gehoorzaam teruggaan naar de plantages. (...)

Schinck meent dat de opstand kansloos is, Tula voert politieke en humanitaire argumenten aan. ‘Eens werd ik vastgebonden, […] tot ten laatsten losgemaakt zijnde, golfde ’t bloed uit mijne mond […] Ach Pater men draagt meer zorg voor een beest, als een beest een been breekt, ’t word geneezen.’ Schinck tekent ook een religieus argument op uit de mond van Tula: ‘Heer Pater, koomen alle menschen niet voort uit een vader Adam, en Eva?’ (...)

Tussen de regels door is te lezen dat Schinck onder de indruk is van de eloquentie en het leiderschap van Tula. Hij lijkt het zelfs op te nemen voor de opstandelingen en vertelt dat hij goed ontvangen is. Zijn relaas schrijft hij een paar weken later, als de opstand al is gegroeid tot tweeduizend personen, en nog vóór de nederlaag en terechtstelling van Tula.

Die terechtstelling is, zoals Schinck al voorvoelde, zeer wreed: midden in Willemstad, voor het gouverneurspaleis, slaat de beul bij Tula alle botten in zijn lichaam met een moker kapot. Daarna volgt onthoofding; Tula’s hoofd wordt aan een paal op het Rif tentoongesteld. (...)

Op de plek waar het hoofd van Tula werd tentoongesteld staat nu dit monument voor hem. Beeld: Ines Vansteenkiste-Muylle.

Hele artikel

Tags: #nederland #nederlands #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #slavernij #slavenopstand #antillen #nederlandse_antillen #curacao #tula

Sporen van de nederlandse slavernij

Koloniaal netwerk

De Groene Amsterdammer

Het slavernijverleden waar Nederland recent officieel zijn excuses voor maakte, strekt ver voorbij Suriname en de Antillen. Wat was het totale Nederlandse aandeel in de mondiale slavenhandel?

Cupido kwam uit Siam (Thailand) en Plato uit Malabar (India). In 1781 werden ze met 37 andere slaafgemaakten vanuit Batavia (Jakarta) naar Deshima gebracht, een piepklein voc-eilandje in Japan. Louisa van Bengalen kwam uit Bangladesh, afgaande op haar naam. Ze beviel in de Kaapkolonie (Zuid-Afrika) van haar zoontjes Mentor en Spadille. Daar werden ze in februari 1782 gedrieën verkocht voor 501 rijksdaalders aan een Nederlandse bouwopzichter. Jack ontvluchtte in 1694 de plantage van de Friese familie Philipse in Sleepy Hollow (New York), waar hij Nederlands had geleerd. Hij zocht een retourschip naar zijn moederland Madagaskar.

Als het over het Nederlands slavernijverleden gaat, gaat het doorgaans over Suriname en de Nederlandse Antillen. Dat is ook waar vertegenwoordigers van het kabinet in december heen reisden om officiële excuses aan te bieden. Toch beslaat dat nog niet de helft van het Nederlands slavernijverleden, afgaande op het geschatte aantal slachtoffers. Honderdduizenden werden verhandeld in Indonesië, tienduizenden in de Kaapkolonie. Maar zelfs met die grote koloniën zijn we er nog lang niet. Wie kent de Nederlandse slavernijgeschiedenis van Myanmar? Of Taiwan? Sri Lanka? Madagaskar? Tobago? Het gaat niet om kleine aantallen. (...)

Voor dit onderzoek selecteerde De Groene Amsterdammer twintig landen waar Nederland koloniën of handelsposten had die doorgaans over het hoofd worden gezien als het om het slavernijverleden gaat. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #slavernij #slavernijverleden #slavenhandel #kolonie #kolonialisme #koloniale_geschiedenis #suriname #nederlandse_antillen #indie #nederlands_indie #indonesie #kaapkolonie #zuid-afrika #nieuw-amsterdam #guyana #myanmar #taiwan #sri_lanka #madagaskar #tobago #brazilie #angola #mozambique #ghana

Nepnieuws kan onweersproken worden uitgevent in het parlement

De Groene Amsterdammer

Het was een vreemd toneelstukje dat woensdag 1 februari in de kleinst mogelijke bezetting werd opgevoerd in de Tweede Kamer. (...) Het onderwerp: de kosten van het herdenkingsjaar voor het slavernijverleden.

Door de aanvrager van het debat, PVV-coryfee Martin Bosma, uitgebreid met meer algemene kritiek op ‘de slavernij-industrie’ en het ‘leugenpaleis’ waarin het toekomstige Slavernijmuseum door zijn eenzijdige opzet zou ontaarden. Het pièce de résistance van zijn betoog was een tirade tegen eerherstel voor slaafgemaakten die in opstand zijn gekomen, iets wat bepleit wordt door het kabinet en een meerderheid in het parlement.

Zo iemand als de Curaçaose opstandelingenleider Tula dus. Dat Tula geen held mocht worden genoemd illustreerde Bosma door uitgebreid, minutenlang en tot in de gruwelijkste details te vertellen over de mishandeling en dood van schoolmeester Gerrit Sabel tijdens de slavenopstand van 1795. De arme man werd ontkleed, geslagen, opgehangen, een oor en zijn geslachtsdelen werden afgehakt en in zijn mond gepropt, urenlang achter een paard voortgesleept. Waarom? ‘Hij is blank, hij hoort bij de groep’, verklaarde een van de daders terwijl ze met hem bezig waren. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Monument in Willemstad ter herinnering aan de grote slavenopstand onder leiding van Tula op 17 augustus 1795. © ANP/ Robin Utrecht.

Misschien had het meteen al argwaan mogen wekken dat het PVV-Kamerlid wist te citeren uit een dialoog op een afgelegen plantage in 1795 die heus niet is genotuleerd. Wat hij voordroeg blijkt dan ook een passage uit een verhaal dat in 1991 in het literaire tijdschrift Maatstaf verscheen. Fictie dus, ook al heeft Gerrit Sabel wel degelijk bestaan en was hij een van de twee blanken die tijdens de opstand zijn vermoord.

Wanneer Bosma de literaire auteur Cornelis Goslinga werkelijk recht had willen doen, zou hij ook aan de Handelingen hebben toevertrouwd hoe Tula daarop in diens verhaal regeerde: ‘Toen hij hoorde wat er met de schoolmeester had plaatsgevonden kende zijn woede geen grenzen.’ En hij zou vermeld hebben hoe het met de dertig mannen en vrouwen afliep die voor hun aandeel in de opstand veroordeeld werden: handen afgehakt, lichamen geradbraakt tot de botten braken, opgehangen, gezichten met flambouwen verbrand, schedels met een moker verbrijzeld en ja, ook de oren, de neus en de geslachtsdelen moesten eraan geloven. Daar had Goslinga zijn fantasie niet voor nodig, de martelingen staan ook in het bewaard gebleven vonnis van de Nederlandse rechter opgesomd.

En ten slotte had Bosma natuurlijk het academische werk van zijn professor kunnen raadplegen. In het ruim tweeduizend pagina’s tellende The Dutch in the Caribbean and Surinam komt Tula uiteraard ook aan de orde en dan komt de geleerde welhaast woorden tekort om hem te prijzen. Tula is wijs, dapper, heroïsch, moedig, creatief, visionair et cetera. (...)

Dat er verlate eer betoond wordt aan hen die in opstand kwamen tegen de slavernij is niet meer dan terecht. Richt rustig standbeelden op voor Boni, Baron, Joli Coeur en Tula om te vieren dat ze een juiste beslissing namen. Maar wees niet al te scheutig met de fantasie en doe niet net of ze heiligen waren. Dat zou ze onbedoeld kwetsbaar maken. Want natuurlijk vielen er bij de overval op een plantage onschuldige doden, werd er gemarteld en waarschijnlijk ook verkracht. Dat hoeft niet weggepoetst of verdoezeld te worden. Leugens bestrijd je niet met leugens maar met feiten. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #slavernij #slavernijverleden #slavernijmuseum #tweede_kamer #pvv #nepnieuws #kolonie #kolonialisme #koloniale_geschiedenis #tula #boni #baron #joli_coeur

De Koning gaat niet over zijn eigen verleden

NRC

Koninklijk Huis De historische verbondenheid van de Oranje-Nassau’s met het koloniale verleden is groot. Waarom heeft het kabinet niet zelf het initiatief genomen dat verder te onderzoeken, vraagt Roel Janssen zich af. (...)

„Er is geen twijfel mogelijk, de Oranjes waren door en door betrokken bij de koloniale geschiedenis”, zei historicus Gert Oostindie onlangs in een interview met de NOS. (...)

(Tekst loopt door onder de tekening.)

[Z]owel de ‘vader des vaderlands’ als zijn zonen Maurits en Frederik Hendrik verdienden grof geld aan de kaperbrieven die ze verstrekten. (...)

Graaf Johan Maurits van Nassau-Siegen, achterneef van Maurits en Frederik Hendrik, was van 1637-1644 gouverneur namens de West-Indische Compagnie van de kortstondige Nederlandse kolonie in Noordoost-Brazilië. (...)

De Braziliaanse kolonie draaide op suikerriet en slavernij. Vanuit zijn paleis Vrijburg in ‘Mauritsstad’ (tegenwoordig Recife) gaf Johan Maurits opdracht voor de verovering van handelsposten langs de Afrikaanse kust om de trans-Atlantische slavenhandel van de WIC te bevorderen. (...)

In de achttiende eeuw waren de erfstadhouders Willem IV en V ‘opperbewindhebbers’ van de Verenigde Oost-Indische Compagnie en van de WIC. Ze verdienden hier goed aan. (...)

Koning Willem I (...) richtte hij de Nederlandsche Handel-Maatschappij op met zichzelf als grootaandeelhouder. De NHM, die op gezag van de koning een jaarlijks dividend van 4,5 procent uitkeerde, kreeg het monopolie op de Aziatische opiumhandel en introduceerde het ‘cultuurstelsel’ in Indië. (...)

Eind vorig jaar kondigde koning Willem-Alexander aan dat hij opdracht had gegeven tot onderzoek naar de rol van het huis Oranje-Nassau in de koloniale geschiedenis. (...) [H]oe welkom dit onderzoek ook is, het initiatief had niet door het Koninklijk Huis, maar door het kabinet moeten worden genomen. Nu laat de koning op eigen kosten zijn koloniale familieverleden onderzoeken, terwijl de ministers voor de uitkomsten verantwoordelijk zijn.

Het Koninklijk Huis kan wel andere stappen ondernemen. Om te beginnen openheid over het aandeel van koloniale inkomsten in de opbouw van het vermogen van de Oranjes sinds prins Willem Frederik in 1813 berooid aan land kwam op het strand van Scheveningen. En daarnaast over de koloniale herkomst van kunstschatten in de diverse paleizen. (...)

Hele artikel

Tags: #mederlands #nederland #kolonie #kolonialsime #slavernij #salvenhandel #koloniale_geschiedenis #geschiedenis #koningshuis #willem_de_zwijger #maurits #frederik-hendrik #johan_maurits_van_nassau-siegen #brazilie #willem_IV #willem_V #suriname #wic #voc #nederlandse_handel-maatschappij #nhm #willem_I #indie #nederlands_indie #opiumhandel #cultuurstelsel #West-Indische_Maatschappij #wim

Het ‘cultuurstelsel’ in Nederlands-Indië maakte ons rijk: met de winst werd het spoor aangelegd

De Volkskrant

Dat de huidige Nederlandse welvaart mede tot stand kwam dankzij slavernij is bekend. Minder aandacht is er voor de enorme inkomsten die voortvloeiden uit het cultuurstelsel. Bewoners van Nederlands-Indië waren verplicht een deel van hun oogst af te staan en dwangarbeid te verrichten. (...)

Dit [cultuurstelsel] was voor Nederland zo profijtelijk dat dit op het hoogtepunt eenderde tot zelfs de helft van de inkomsten voor de schatkist opleverde. Nederland kon daarmee niet alleen de staatsspoorwegen aanleggen, maar ook het Noordzeekanaal en de Nieuwe Waterweg, die de Amsterdamse en Rotterdamse havens hun strategische positie gaven. Nederlands-Indië was dus letterlijk een wingewest waarop de Nederlandse welvaart dreef. (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Het cultuurstelsel dat begin 19de eeuw door de Nederlandse koloniale staat werd ingevoerd was een radicalisering van de grondslagen die de VOC met de corvee had gelegd. De bevolking werd tegen schamele vergoedingen gedwongen op eenvijfde deel van de grond koffie, thee en andere commerciële agrarische producten te produceren en af te dragen (cultuurstelsel). Daarnaast werden zij gedwongen om zogenoemde ‘herendiensten’ te verrichten, te werken aan de koloniale infrastructuur van wegen, spoor, water- en irrigatiewerken. Dit gebeurde onder slechte omstandigheden en leidde tot hoge sterfte. Het verzet was grootschalig. De bevolking kwam in opstand of liep weg. Maar het koloniale dwangsysteem werd kracht bijgezet met rotanslagen of zware gevangenenarbeid. (...)

De afschaffing vanaf 1870 leidde slechts gedeeltelijk tot verbetering. Grond werd op nog grotere schaal vrijgegeven aan Europese koloniale ondernemers. De niet-Europese arbeiders waren onder de koloniale wet vaak niet vrij om zomaar te vertrekken en konden zwaar gestraft worden. De veroordeling tot dwangarbeid verving daarbij de vroegere fysieke bestraffing met de rotan. (...)

Hele artikel

Bouw van de spoorbrug bij Culemborg, rond 1870. Beeld: Spoorwegen in Beeld, Spoorwegmuseum.

Tags: #nederlands #nederland #indie #nederlands_indie #indonesie #kolonie #koloniale_geschiedenis #voc #slavernij #dwangarbeid #cultuurstelsel #herendiensten #max_havelaar #multatuli #spoorwegen #havens #nieuwe_waterweg #amsterdam #rotterdam #Eduard_Douwes_Dekker #Douwes_Dekker #uitbuiting #ABN_Amro #Nederlandse_Handelsmaatschappij #nhm #koninghuis #willem_I #batig_slot #noordzeekanaal

Gaan we excuses maken, terwijl we de moderne slavernij handhaven?

Trouw

Mooi, excuses voor het slavernijverleden. Maar dan moeten we ook ophouden met moderne slavernij, die ook in Nederland nog bestaat, aldus Luuk Miedema. (...)

De volgorde is in het dagelijks leven eenvoudig. Soms gedraag je je op een manier die niet deugt. Je ziet in dat dat echt niet meer kan. En daarna maak je excuses. O ja, voordat je excuses maakt is er nog één belangrijke tussenstap: je stopt met dat foute gedrag. Want als je doorgaat, zijn je excuses niet veel waard. (...)

Dicht bij huis kunnen we al slavernij tegenkomen. Volgens een onderzoek van de Universiteit van Tilburg uit 2019 leven er nu zo’n 5000 mensen in moderne slavernij in Nederland. De slachtoffers zijn te vinden in de landbouw, horeca, huishoudens en prostitutie.

De echt massale slavernij hebben wij Nederlanders tegenwoordig uitbesteed. We hebben onze goedkope telefoons en kleding te danken aan slavenarbeid ver weg. Denk aan de kinderen die de mijnen ingaan voor waardevolle metalen of aan de kinderen en volwassenen die in Pakistan en Bangladesh kleding in elkaar naaien. Het werk van de Aziatische arbeiders, die het WK in Qatar mogelijk maakten, was niks meer of minder dan moderne slavernij.

Het belangrijkste argument tegen de afschaffing van die slavernij is geld. (...)

Maar nu is er besloten dat we een slavernijmuseum gaan bouwen. Wellicht kunnen we in dat museum alvast een zaaltje reserveren waarin we onze verantwoordelijkheid voor de slavernij van 2022 in beeld brengen. Ons nageslacht wil te zijner tijd vast wel excuses aanbieden voor die slavernij. Tenminste, als die excuses niet te veel geld gaan kosten.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #koloniale_geschiedenis #kolonialisme #slaven #slavernij #slaafgemaakten #plantages #slavernijverleden #Fairphone #moderne_slavernij #landbouw #horeca #huishoudens #prostitutie #mijnbouw #wk #qatar #pakistan #bangladesh #kledingindustrie #bouwvakkers #stadions #mobiele_telefoon

Van de tambúdrum ging een gevaarlijke kracht uit, vonden slavendrijvers

De Volkskrant

De muziek van de tambúdrum was nog tot 1952 verboden op Curaçao. Een overblijfsel van de tijd dat de koloniale machthebbers bang waren voor de kracht van muzikale rituelen.

Wie naar Suri-jazz, Curaçaose salsa of hiphop luistert, zal zich er zelden van bewust zijn dat er ritmes in verwerkt zijn die nog niet zo heel lang geleden verboden waren. Dat wil zeggen: in de voormalige koloniën Suriname en Curaçao. Het gaat om ritmes die in de tijd van de slavernij zijn ontstaan. Op Curaçao was alles wat met de tambúmuziek te maken had tot 1952 bij wet strafbaar; pas in 2012 werden de laatste beperkingen opgeheven. In Suriname verdween het verbod op wintimuziek en -dans pas in 1971. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

In Suriname werd in de 18de eeuw alles wat nu winti (de Afro-Surinaamse religie, de bijbehorende geesten en dansen) wordt genoemd, samengevoegd onder de naam watramamadansen. Die werden verboden vanwege ‘de dangereuze gevolgen’.

Op Curaçao, waar veel slaafgemaakten rooms-ka­tho­liek waren gedoopt, gold hetzelfde voor de tambú-, Sint Jans- en andere dansen. Hoewel die eigenlijk bedoeld waren om katholieke heiligen te eren, maakten de dansers van de gelegenheid gebruik om onderling te communiceren en de geesten en goden aan te spreken die uit Afrika waren meegekomen. (...)

Veel rijke slaveneigenaren hadden hun eigen orkestje gevormd met soms wel tientallen slaafgemaakten. Zij moesten Europese muziek leren spelen, met Europese muziekinstrumenten, en speelden walsen op de bals en soirées van de rijken. Toch ontbrak ook daar de Afro-percussie meestal niet.

Eigenlijk was er altijd en overal wel muziek te horen. Iedere werkzaamheid waarbij ritme van pas kwam, zoals suikerriet kappen, koffiebonen omscheppen, boten roeien, zout ophopen of scheepstouw oprollen, nodigde uit tot zang in het Sranan of Papiaments. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #koloniale_geschiedenis #kolonialisme #slaven #slavernij #slaafgemaakten #muziek #drum #tambudrum #tambúdrum #tambumuziek #tambúmuziek #curaçao #suriname #plantages #Suri-jazz #Curaçaose_salsa #hiphop #winti #wintimuziek #wintidans #John_Gabriël_Stedman #stedman #Sra­nan­ton­go #papiaments #watramamadansen

Ons antikoloniale verleden verdient nu alle aandacht

De Volkskrant

Het Nederlands kolonialisme en slavernijverleden staan hoog op de maatschappelijke agenda. Toch dreigt één onderwerp qua aandacht achter te blijven: ons antikoloniale verleden. Daar moet verandering in komen, betoogt historicus Sander van der Horst.

De kogel is door de kerk. Het kabinet heeft aangekondigd officieel excuses te maken voor het aandeel van de Nederlandse overheid in de slavernij. (...)

Toch wringt er iets. Want terwijl de slavernij, ons erfgoed en de koloniale oorlog in Indonesië (terecht) veel aandacht krijgen, blijven andere verhalen achter. Een van de belangrijkste is die van het antikolonialisme. Dat is het verhaal van Indonesische en Surinaamse activisten uit de koloniën die in de vorige eeuw in Nederland opkwamen voor onafhankelijkheid. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Het beeld van Anton de Kom in Amsterdam-Zuidoost, omstreden omdat het de Surinaamse verzetsheld half naakt laat zien.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Eén van die activisten is gelukkig steeds bekender aan het worden: de Surinaamse schrijver Anton de Kom. Maar de eenzijdige focus op De Kom zorgt ervoor dat het grotere verhaal van verzet op de achtergrond raakt. Wie weet dat er Indonesische studenten in Leiden samenkwamen die later aan het roer van het onafhankelijke Indonesië zouden staan? Dat diezelfde Indonesiërs maandenlang zonder proces in een Haagse gevangenis zaten? Of dat De Kom samen met de Afro-Amerikaanse vrouw Ada Wright heel Nederland afreisde voor een antiracistische campagne? Dat de Indonesische vrouw Soekaesih een soortgelijke tour maakte om te pleiten voor de afschaffing van concentratiekamp Boven-Digul in Indonesië, waar ze zelf in had gezeten? En dat de Tweede Kamer meer dan tien jaar lang de Indonesische Roestam Effendi als lid had? (...)

Wat zegt het dat deze activisten in hun eigen tijd zo gewelddadig de mond werden gesnoerd en vervolgens zo lang werden vergeten? (...)

Er zou een antikoloniale herdenkingsdag moeten komen, waarbij door het hele land wordt stilgestaan bij het moedige verzet tegen kolonialisme. (...)

Hele artikel

> Ook onder de Nederlanders waren er vroeger al critici van het koloniale systeem. Zie Ewald Vanvugt, Nestbevuilers. 400 Jaar Nederlandse critici van het koloniale bewind in de Oost en de West.

Tags: #nederlands #nederland #kolonialisme #imperialisme #kolonie #koloniale_geschiedenis #stereotype #racisme #discriminatie #indie #indië #indonesie #suriname #inheemse_bevolking #oorspronkelijke_bevolking #suriname #antikolonialisme #anton_de_kom #de_kom #soekaesih #boven-digul #boven-digoel #concentratiekamp #nieuw-guinea #Roestam_Effendi #hatta

Graaf Johan Maurits, gouverneur in Brazilië, profiteerde ook als privé-persoon van slavernij

NRC

Erik Odegard over Johan Maurits De West-Indische Compagnie (WIC), namens wie Graaf Johan Maurits de kolonie bestuurde, vond dat zijn hofhouding veel te groot was. Zo bezat hij tachtig slaafgemaakten. (...)

Historici Carolina Monteiro en Erik Odegard deden voor het museum onderzoek naar de relatie van Maurits met de trans-Atlantische slavenhandel. Hun bevindingen zijn verwerkt in de zaalteksten en in een wetenschappelijk artikel dat in 2020 verscheen. Voor Odegard, inmiddels onderzoeker bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam, was dat niet genoeg: hij publiceert vrijdag het boek Graaf en gouverneur. Nederlands-Brazilië onder het bewind van Johan Maurits van Nassau-Siegen (1636-1644). (...)

„We weten dat hij als privé-persoon ook deelnam een de illegale smokkel van mensen uit Afrika. Die zette hij weg bij Portugese plantagehouders in het binnenland van Brazilië. Dat was goed voor zijn netwerk, want deze mensen steunden hem toen de WIC hem wilde terugroepen omdat hij te veel uitgaf.” (...)

„Want er waren in die tijd ook al mensen die bezwaar maakten tegen de slavernij, maar dat vond hij onnodige scrupuleusheyt.” (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #brazilie #wic #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #pernambuco #johan_maurits #nederlands_brazilie #portugal #tachtigjarige_oorlog #slaven #slavernij #suiker #kunst #Caspar_Barlaeus #barlaeus #Joan_Blaeu #bleau #Georg_Marcgraf #marcgraf #Franciscus_Plante #plante #Willem_Piso #piso #Historia_Naturalis_Brasiliae #Jacob_van_Campen #Frans_Post #Albert_Eckhout #eckhout #brasiliana #zilvervloot #cartografie

Free Amalia! Een exit-strategie voor prinses Amalia. Zie hieronder.

Bedreigde prinses Amalia niet verhuisd naar Amsterdam en kan ‘eigenlijk’ niet naar buiten

NRC

Bedreigingen - Koning Willem-Alexander en koningin Máxima vertelden donderdag dat Amalia thuis woont in Den Haag en alleen naar buiten gaat om naar de universiteit te gaan. (...)

Half september meldde De Telegraaf dat de politie vermoedt dat er plannen worden beraamd door Ridouan Taghi, verdachte in verschillende moordzaken, voor de ontvoering van premier Mark Rutte of Amalia. De beveiliging van beiden zou om die reden zijn aangescherpt. (...)

(Tekst loopt door onder de foto)

Donderdag vertelden koning Willem-Alexander en koningin Máxima dat Amalia thuis woont in Den Haag en alleen naar buiten gaat om naar de universiteit te gaan. (...)

Hele artikel

---

Interview Ulli Jessurun d’Oliveira: Exit-strategie voor Amalia

De Republikein

(...) Nu de net meerderjarig geworden kroonprinses Amalia. U heeft een exit-strategie voor haar ontwikkeld om zich van het koningschap los te weken. Hoe steekt die in elkaar?

‘Allereerst: tot koning maken is een moderne vorm van slavernij, die je niemand mag aandoen in een beschaafd land. De voorbereiding daartoe is au fond geestelijke kindermishandeling en in strijd met het internationale Kinderrechtenverdrag waar ook Nederland aan gehouden is. Dus eigenlijk zou de rechter de ouders uit de ouderlijke macht hebben moeten ontzetten en Amalia en haar zusjes, de zogeheten Triple A, onder haar hoede moeten nemen. Maar er is nog een andere ontsnappingsroute. Zoals bekend heeft moeder Máxima een dubbele nationaliteit: de Argentijnse door geboorte en de Nederlandse via een speciale procedure die ook voor topsporters wordt gebruikt. Kinderen van Argentijnen die buiten Argentinië geboren worden kunnen door optie de Argentijnse nationaliteit krijgen. Dat staat in de Argentijnse nationaliteitswet. Bij mijn beste weten bezitten de drie koningskinderen nu alleen de Nederlandse nationaliteit. Maar nu ze meerderjarig is, kan Amalia ook zelf deze stap zetten. Als ze daarvoor kiest, is het onvermijdelijke gevolg dat zij haar Nederlanderschap verliest. En het effect daarvan is verstoting uit de troonsopvolging. Dat staat niet in de Grondwet, maar in de Wet op het lidmaatschap van het Koninklijk Huis. Dat zegt dat het lidmaatschap van het Koninklijk Huis niet wordt verkregen bij gemis van het Nederlanderschap en dat het eindigt bij verlies van het Nederlanderschap. Wie uit het Koninklijk Huis valt, verliest zijn of haar aanspraken op de troon. Een sierlijke ontsnapping, lijkt mij zo, die ik de gehele Triple A graag in overweging geef.’ (…)

Hele artikel

> Zie ook: Overwegingen voor een republiek

Tags: #nederlands #republiek #republikein #monarchie #koningshuis #koningsdag #republiek #republikein #oranje #democratie #staatsrecht #democratie #pluimstrijken #knipmessen #sociaal_republikanisme #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #gouden_koets #amalia #maxima #willem-alexander #biografie #boeken #zorreguieta #argentinie #dictatuur #prinses_amalia

Eerst verspreidden kolonisten verwoestende ziekten. Toen gaf de bestrijding ervan hen nog meer macht

De Volkskrant

Europese kolonisten zorgden voor de verspreiding van verwoestende ziekten en trokken daarna in de bestrijding ervan alle macht naar zich toe. Javaanse artsen kwamen in verzet tegen het denigrerende optreden van de Nederlanders.

Infectieziektes en kolonialisme zijn diep verweven, enerzijds door grootschalige ziekteverspreiding, anderzijds door bestrijding. Vanaf het prille begin faciliteerde de kolonisator – onbedoeld – nieuwe reisroutes voor bacteriën en virussen van continent naar continent. Het bekendste voorbeeld hiervan is vermoedelijk de massasterfte van de oorspronkelijke inwoners van de Amerika’s die niet eerder te maken hadden gehad met ‘uitheemse’ ziektes als de griep, mazelen, pokken en malaria. Een Spaanse missionaris noteerde omstreeks 1580 hoe in sommige gebieden van het huidige Peru vrijwel de gehele bevolking was uitgeroeid door ziekte-uitbraken. (...)

Met het verspreiden van ziekten kwam ook het bestrijden ervan. Die bestrijding ging vanaf het begin hand in hand met het versterken van de koloniale machtsverhoudingen. Traditionele geneeswijzen werden als barbaars afgedaan of zelfs verboden door de Europeanen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto)

Detail van de foto van de medische post in Malang. Op de achtergrond een Nederlandse arts, op de voorgrond een Indische vaccinateur. Beeld: Rijksmuseum.

Een opmerkelijk overblijfsel uit de koloniale tijd waarin zendingsdrift, cultuurimperialisme en ziektebestrijding samenkomen is de voormalige leprakolonie Batavia, zo’n 100 kilometer ten westen van Paramaribo in Suriname. Op deze geïsoleerde plek werden tot slaaf gemaakte mensen met een vermoeden van een leprabesmetting – een ziekte die tot ernstige lichamelijke vervormingen van kan leiden – in quarantaine gehuisvest en tewerkgesteld. (...)

In 1899 werd de School tot Opleiding van Inlandsche (in 1919 veranderd in ‘Indische’) Artsen, Stovia, opgericht, in Batavia (het huidige Jakarta). Indische artsen die de opleiding voltooiden kregen de titel dokter Djawa, ‘Javaanse arts’. Ondanks hun uitvoerige medische opleiding mochten ze meestal alleen werken als vaccinateur of in de basiszorg – wat tot frustratie leidde bij de uit gegoede Javaanse kringen afkomstige studenten. (...)

Op 20 mei 1908 richtten Stovia-studenten mede de vereniging Boedi Oetomo op voor ‘verheffing’ van Javanen: de datum geldt als de geboortedatum van het Indonesisch nationalisme. (...)

Hadden de Nederlanders beter opgelet dan hadden ze een waarschuwing kunnen horen in de woorden van Raden Soetomo, student aan de Stovia en latere revolutionair: ‘…dit uitsluitend negatieve en denigrerend oordeel van de Hollanders zal eens het zaad ontkiemen, waaruit zich de grote nationalistische kracht zal ontwikkelen, die nodig is om zich van de Nederlandse overheersing te ontdoen.’ En zo geschiedde: de Indonesische onafhankelijkheid was, veel bloedvergieten later, in 1945 een feit. (...)

Dat grootschalige vaccinatieprogramma’s of toegang tot betaalbare medische zorg wereldwijd niet langer in het belang van de voormalige kolonisator zijn, wordt maar al te zichtbaar bij de internationale verdeling van coronavaccinaties. In Nederland beleven we deze herfst een nieuwe (vijfde) boostercampagne, terwijl in de meeste lagelonenlanden – niet zelden voormalige koloniën – bij gebrek aan (betaalbare) vaccins nog geen 2 procent van de bevolking een inenting ontving.

Hele artikel

Tags: #nederlands #kolonialisme #imperialisme #kolonie #koloniale_geschiedenis #stereotype #racisme #discriminatie #ziekte #gezondheidszorg #indie #indonesie #suriname #inheemse_bevolking #oorspronkelijke_bevolking #lepra #peerke_donders #batavia #vaccinatie #nationalisme #onafhankelijkheid #stovia #griep #mazelen #pokken #malaria

Hoe ‘de media’ van toen rond 1600 bijdroegen aan de volkenmoord in zuidelijk Afrika

De Volkskrant

Nederlandse kolonisten troffen rond 1600 in zuidelijk Afrika de oudste bevolkingsgroepen ter wereld, de San en de Khoi. Deze Kaapbewoners werden door de Nederlanders afgebeeld als domme, dierlijke en zielloze holbewoners. Het was de opmaat voor een door de VOC gepleegde volkenmoord. (...)

Het is 4 augustus 1595 als Nederlandse kolonisten onder leiding van Cornelis Houtman hun anker laten zakken in de Mosselbaai. Daar, tijdens hun prille verkenningen van de Kaap, ontmoeten zij de San en de aan hen verwante Khoi. De Nederlanders noemen de San ‘Bosjesmannen’ en de Khoi ‘Hottentotten’, namen die door beide groepen inmiddels als zeer denigrerend worden ervaren.

Zowel de Khoi, een volk van herders, als de San dragen bontmantels, zoals de hier afgebeelde San-mantel van jakhalspelzen. (...)

In de eerste tekeningen die Nederlanders van de Kaapbewoners maken, tonen zij de Khoi en de San gewikkeld in verse schapendarmen. Dat vindt men in Nederland weerzinwekkend en barbaars. Ook het feit dat zij zich insmeren met dierenvet wordt als iets walgelijks gezien. De Nederlanders begrijpen niets van de Khoi en de San. Hoe kun je leven zonder centrale overheid? Ze zien ook geen religie in de levensstijl van de Afrikaanse gemeenschappen. Ingewanden etende, domme, dierlijke en zielloze holbewoners, zo typeren de kolonisten de kaapbewoners. En als kannibalen – dat zij dat waren, is nooit bewezen. (...)

(Tekst gaat door onder de tekening)

Carel Allard, ‘Binnelandse Africanen’, uit: Orbis Habitabilis Oppida et Vestitus, Amsterdam ca. 1692. Beeld: Rijksmuseum.

[I]n werkelijkheid wikkelden de Khoi en San droge repen huid om enkels en scheenbenen ter voorkoming van slangenbeten. En wat dat vet betreft: dat diende ter bescherming tegen de winterkou, iets dat veel Hollanders zelf ook deden.

Naast dit door de Nederlanders gecreëerde beeld van zuidelijk Afrika als hel vol barbaarse bewoners, positioneren de kolonisten zich als verlosser. (...)

Want de San zijn niet van plan hun jachtgronden en waterbronnen zonder verzet aan de nieuwkomers af te staan. Hun in slangengif gedoopte pijlen doden oprukkende koloniale boeren. Hoe groter het koloniale territorium, hoe meer de San hun gebied beschermen. De Khoi stelen vee van de boeren. Jullie ons land, wij jullie vee, zal de gedachte zijn geweest.

Rond 1770 houden San-groepen op zo’n 700 kilometer van de Kaap honderden huifkarren van trekboeren tegen. Als represaille organiseert het VOC-bestuur een klopjacht. (...)

Militair cartograaf Robert Jacob Gordon schrijft in 1778 dat de San, inclusief hun kinderen, door boeren worden gedood en dat hij wil bemiddelen tussen de partijen, om de ‘dagelijkse massacre onder de arme schepsels te doen ophouden’. Gordon noemt ‘onse boeren’ slechte mensen en zegt dat deze moordpartijen voor hen niets voorstellen. In een latere brief voorspelt hij dat de ‘overheerschende Europeanen’ de ‘naturelyke inwoonders der landen’ op verschillende manieren zullen doen verdwijnen.

In 1792 neemt de Politieke Raad een resolutie aan die het doden van de San moet beëindigen. (...)

Toch is het vermoorden van de San daarmee niet ten einde. Er zijn genoeg bronnen uit de laatste vier eeuwen, tot een aantal decennia geleden, die getuigen van een gewoonterecht om de San naar believen te doden. Door de boeren, en in hun kielzog ook door andere groepen. Niet alleen in gewapende conflicten, maar ook zomaar. Voor de jacht of voor de lol, als tijdverdrijf.

Hele artikel

Tags: #nederlands #afrika #kolonialisme #imperialisme #kolonie #koloniale_geschiedenis #cartografie #boeren #zuid-afrika #kaap #kaapkolonie #zuidelijk_afrika #khoi #san #bosjesmannen #hottentotten #beeldvorming #media #massamedia #stereotype #racisme #discriminatie #moorden #uitmoorden #voc

Dekoloniseer de toekomst

NRC

Kolonialisme - Nederland heeft belangrijke stappen gezet om in het reine te komen met het koloniale verleden, ziet David Van Reybrouck. Nog belangrijker is te werken aan de gevolgen van dat verleden voor het klimaat. (...)

De voorbije drie jaar namelijk is de aandacht voor het koloniale verleden van Nederland nagenoeg onafgebroken in het nieuws geweest en daarbij is een ander perspectief steeds nadrukkelijker naar voren gekomen.

Hoogtepunt was op 17 februari dit jaar de publicatie het langverwachte verslag van de drie Nederlandse onderzoeksinstituten, NIOD, KITLV en NIMH, waarin stond: „Tijdens de oorlog gebruikte de Nederlandse krijgsmacht veelvuldig en structureel extreem geweld.” (...)

Hier werd midden op het marktplein met luide stem gezegd dat Nederland zwaar in de fout was gegaan. (...)

En toch is dit verhaal niet af. Als in het reine komen met de koloniale geschiedenis een traject is, dan zou je kunnen zeggen dat van de 100 kilometer die afgelegd moeten worden, we vandaag bij kilometerpaal 25 zijn. Ik wil graag zes ideeën formuleren voor het vervolg.

Ten eerste: oppassen voor veralgemeniseringen. Hoewel extreem geweld en oorlogsmisdaden tijdens de dekolonisatieoorlog van 1945 tot 1949 systematisch voorkwamen, betekent dat niet dat elke militair die aan Nederlandse zijde streed zich eraan bezondigd heeft. Naar schatting heeft slechts een kwart van de soldaten effectief gevechtshandelingen verricht. (...)

Tweede gedachte voor het vervolg: opletten voor de zogenaamde ‘nazificatie van de koloniale tijd’. (...) Heel het kolonialisme herleiden tot een tropische variant van het fascisme is uiterst problematisch, al was het maar omdat het kolonialisme bovenal economisch gemotiveerd was door een elite en het fascisme in eerste instantie ideologisch was en geschraagd door de massa. (...)

We doen de geschiedenis echt geen recht wanneer we alles gaan herleiden tot het grote morele binaire schema van de twintigste eeuw. (...)

Derde gedachte: opletten met enkel de verontwaardiging te beperken tot het wangedrag van Nederlandse soldaten. Ja, er zijn op grote schaal zeer ernstige vormen van extreem geweld en oorlogsmisdaden gepleegd door Nederlandse soldaten, maar het geeft geen pas om enkel te kijken naar het gedrag van Nederlandse dienstplichtigen in de sawa, zonder te kijken naar de hoogste Nederlandse gezagsdragers in Batavia en, meer nog, in Den Haag, zoals ook terecht aangestipt in het rapport van het NIOD, KITLV en NIMH.

De grootste verantwoordelijken bevonden zich niet aan de basis, maar helemaal aan de top van de piramide. Het zijn de regeringen Beel en Drees geweest die het bevel tot de twee militaire offensieven gegeven hebben. (...)

Daarbij heeft Beel (KVP) een buitengewoon kwalijke rol gespeeld. Als minister-president stuurde hij in het voorjaar en de zomer van 1947 duidelijk aan op militaire confrontatie, met de Eerste Politionele Actie als resultaat. (...)

In 1949 was het minister-president Drees (PvdA) die tijdens de Rondetafelconferentie in Den Haag een prijs van 6,3 miljard gulden vroeg aan Indonesië voor zijn onafhankelijkheid: het land moest zich vrijkopen, net zoals een slaaf in de negentiende eeuw zijn baas moest betalen. Tot dat bedrag hoorde tevens de kosten voor de pas gevoerde dekolonisatieoorlog! Of Soekarno even de factuur voor de twee politionele acties kon vereffenen, want die waren best wel aan de prijs geweest. (...)

Vierde gedachte: opletten om de blik te beperken tot de periode 1945-1949. Nagenoeg alle aandacht gaat momenteel uit naar de jaren van de dekolonisatie-oorlog. Begrijpelijk, maar onvoldoende. Het gevaar is niet denkbeeldig dat er nu een beeldvorming ontstaat die zegt: „Ja, wij Nederlanders zijn daar drieënhalve eeuw geweest. Het begin was heel erg, de periode rond 1600, met Coen en de VOC enzo, en het einde was heel erg, de jaren 45-49, maar daartussen was het best oké.”

Ik stoor mij aan die focus op het begin en het einde. De hele zeventiende eeuw is gekenmerkt door geweld in de strijd om specerijenmonopolies. De achttiende eeuw door het inpalmen van Javaanse grond, naast een slachting van de Chinese bevolking in en om Batavia. De negentiende eeuw zag een lange reeks militaire veroveringen door het KNIL om de koloniale staat te vestigen. En de jaren van de ‘Pax Neerlandica’, van 1914 tot de Japanse invasie in 1942, zijn ten diepste gemarkeerd door het neerslaan van de inheemse politieke bewegingen die naar ontvoogding streefden: inclusief het meedogenloos neerslaan van de communistische en nationalistische beweging in de jaren 20 en 30, verbanningen, gevangenissstraffen en ophangingen van politieke dissidenten. Piet Hagen heeft dat alles overtuigend gedocumenteerd. (...)

Ten vijfde moeten we niet alleen in de tijd uitzoomen, maar ook in de ruimte. Wat in Indonesië gebeurde was onderdeel van een breder Europees proces. Nochtans lijkt vandaag elk land louter met zijn eigen belangrijkste voormalige kolonie bezig: België met Congo, Engeland met India, Frankrijk met Algerije, en Nederland met Indonesië. Alles globaliseert, behalve de koloniale herinnering. (...) We zien daardoor niet dat het kolonialisme van de 19de en 20ste eeuw het resultaat was van een westerse kapitalisme vanaf de 16de eeuw. (...)

Gedachte nummer zes vergt de grootste stap: we mogen niet enkel naar het historisch kolonialisme kijken. Vorig jaar kreeg ik een wereldkaart te zien. Daarop stond aangegeven welke landen het meest broeikasgassen uitstoten en welke landen het meest kwetsbaar waren voor de gevolgen van klimaatopwarming. Ik dacht dat ik naar een kopie van de koloniale wereldkaart zat te kijken. De grootste uitstoters zijn de landen van het Globale Noorden, de grootste slachtoffers de landen van het Globale Zuiden, de voormalige kolonies. Zij die het minst bijgedragen hebben aan de opwarming van de aarde, zijn er het grootste slachtoffer van. (...)

Zolang wij in West-Europa geen aandacht hebben voor die nieuwe kolonisatie van het zuiden, zullen we nooit aan kilometerpaaltje honderd geraken. Nederland en België hebben goed verdiend aan het koloniale en industriële verleden. We moeten de moed hebben om te zeggen: eigenlijk is ons CO2-budget gewoon op. We hebben veel meer uitgestoten dan we überhaupt mochten. (...)

Bij het Klimaatakkoord van Parijs werd beslist om jaarlijks 100 miljard dollar bijeen te brengen voor de meest kwetsbare landen. Die pot raakt niet gevuld. (...)

Nederland heeft de voorbije jaren belangrijke stappen gezet in de omgang met een bezwaard verleden. Nu komt het erop aan stappen te zetten in de omgang met een bezwaard heden.

Hele artikel

Pari, nabij Jakarta, Indonesië. Het eiland, dat ongeveer duizend bewoners telt, kampt met ernstige problemen als gevolg van klimaatveranderingen. Zo vinden er regelmatig overstromingen plaats. Foto Mast Irham/EP.

Tags: #nederlands #nederland #indonesie #indie #nederland_indie #kolonie #kolonialisme #koloniaal_verleden #koloniale_oorlog #dekolonisatie #politionele_actie #onafhankelijkheid #onafhankelijkheidsstrijd #onafhankelijkheidsdag #onafhankelijkheidsoorlog #nationalisme #oorlogsmisdaden #geschiedenis #koloniale_geschiedenis #drees #beel #coen #voc #knil #japanse_bezetting #pax_neerlandica #batavia #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #uitstoot #co2 #co2-budget #klimaatakoord #arme_landen #briekaseffect #neokolonialisme