#verbeelding

berternste2@diasp.nl

Liever keutelen we het ravijn in, dan dat we ons een mooiere wereld voorstellen

Asha ten Broeke (De Volkskrant)

(...) In The Future [boek van Naomi Alderman] schetst een klein groepje mensen een prachtige toekomst, ‘waarin we niet meer alle soorten vernietigen en onze steden schoon zijn en mooi en vol met wilde vogels, en onze auto’s allemaal elektrisch zijn en gedeeld en de straten veilig zijn voor spelende kinderen, en we tv kunnen behouden en het internet en concerten en sportwedstrijden en alle goede dingen, en oké, we eten vooral vegan maar het is lekker, en als we maar gewoon zo snel mogelijk door de pijngrens heen kunnen komen, zijn we er.’

Het is een visie waarvoor men in het boek de handen van de meeste mensen niet zomaar op elkaar krijgt. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van Asha ten Broeke
Asha ten Broeke

Wanneer iemand dat kapitalisme bekritiseert, zien deze mensen geen wilde vogels en spelende kinderen voor zich, maar een verschrikkelijke dictatuur – alsof de mensheid in al haar vernuft geen alternatief zou kunnen vinden voor een totalitair, bloedig staatscommunisme à la Stalin & co aan de ene kant en roofzuchtig, koloniaal kapitalisme dat de planeet zoals wij die kennen langzaam vernietigt, aan de andere kant.

Wat rest is de onuitgesproken gedachte: beter blijven we gewoon min of meer doen wat we nu doen. Hooguit een beetje bijsturen. Beter de vrijwel zekere afgrond dan de onzekerheid van een betere toekomst die we ons niet kunnen voorstellen. (...)

‘Wanneer mensen in een wreed en inhalig politiek systeem leven, hebben ze de neiging om dit te normaliseren en internaliseren’, aldus de Britse columnist en schrijver George Monbiot. (...)

Maar kapitalisme was natuurlijk nooit alleen een economisch systeem, maar altijd ook een ideologie. (...)

Hoewel we eigenlijk ten diepste sociale, samenwerkende wezens zijn, slaagt het kapitalisme erin om onze verbeelding zodanig te beïnvloeden dat we waarde niet meer zien in menselijke termen, maar in termen van geld en prijs. (...)

Dit is hoe we als mensheid langzaam maar zeker het ravijn inkeutelen: te velen van ons zijn vergeten hoe je je een mooiere wereld kunt voorstellen. Maar zonder wilde, onzekere, antikapitalistische dromen zijn we reddeloos verloren. Weinig is waardevoller dan verbeeldingskracht.

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #toekomst #toekomstvisie #kapitalisme #uitbuiting #roofbouw #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #fossiele_brandstof #ideologie #verbeelding

berternste2@diasp.nl

Nog één keer Roald Dahl, omdat het allemaal nét iets anders zit dan werd voorgespiegeld

De Volkskrant

Er werden grote woorden gebruikt in de discussie rond de aanpassingen in het werk van Roald Dahl. Maar is er werkelijk sprake van ‘castratie’, of heeft niemand de nieuwe edities goed gelezen? Loes Reijmer ontrafelt de mediadynamiek en komt tot een opzienbarende ontdekking.

Ugh nee, niet weer over Roald Dahl. We weten het nu wel. De Britse uitgeverij Puffin heeft het oeuvre van de kinderboekenschrijver deels herschreven. (...) Wat valt er nog meer over te zeggen?

Nou, dit bijvoorbeeld: er klopt weinig van het beeld dat in de media is ontstaan. De alarmerende krantenkoppen, het gejammer in talkshows, de verhitte tweetjes van niet-de-minsten: allemaal erg overdreven.

Inmiddels denk ik dat de mediadynamiek die dit onderwerp heeft gekregen meer zegt over de tijd waarin we leven dan het genderneutraliseren van de Oempa Loempa’s. De drang om grote woorden te gebruiken was opzienbarend, het gebrek aan nieuwsgierigheid en zorgvuldigheid óók. (...)

(Tekst loopt door onder de illustratie.)

Illustratie

Lastig is dat niemand de volledige lijst met wijzigingen heeft. (...)

De wereld van Dahl was getransformeerd tot rubberentegelparadijs, zoveel was duidelijk. In de boeken zou voortaan tergend naïef idealisme de toon zetten, niet meer het misantropische, soms wrede realisme dat ze zo bijzonder en aantrekkelijk maakt. (...)

In de Nederlandse reacties bleef onderbelicht dat The Daily Telegraph een conservatieve, rechtse krant is. De site heeft zelfs een apart kopje ‘Woke’, waaronder afgelopen week onder meer een opiniestuk van Jordan Peterson werd gepubliceerd (‘Justin Trudeau, Canada’s clown prince, is the future of the woke-West’). Ook verscheen er een enthousiast artikel over zuivelboeren die op sociale media ‘vegan-mythes’ te lijf gaan. Ook het nieuws over de aanpassingen in het werk van Dahl en de onthutste reacties erop werden bij dit kopje ondergebracht. (...)

Toch zijn veel van de wijzigingen begrijpelijk of niet zo erg, zeker als je de verleiding weerstaat ze in het overzichtelijke, versimpelde frame van ‘woke-censuur’ te zien.

Contextloos en kort na elkaar opgesomd leken ze absoluut potsierlijk. De heksen die niet meer werkzaam zijn als caissière ‘of brieven tikken op een kantoor’, maar die wetenschapper of zakenvrouw zijn. Het kamermeisje dat veranderd is in schoonmaker. Matilda die geen Rudyard Kipling leest, maar Jane Austen. Graafmachines die niet eens meer zwart van kleur mogen zijn, hoe overspannen wil je het hebben?

Maar sommige elementen in de tijdloos geachte verhalen zijn ook gewoon gedateerd. (...)

Is daarmee het hele boek ‘gereduceerd’, ‘tandeloos gemaakt’, ja zelfs ‘gecastreerd’?

Eerder waren er ook al dingen aangepast, vertelde de Nederlandse uitgever. Eigenlijk gebeurde dat bij elke nieuwe editie. In een vorige herziening, hij wist niet meer precies om welk boek het ging, sprak een Chinees personage niet langer de ‘r’ als ‘l’ uit. Een stereotiep grapje van het niveau Gordon, dat kunnen we missen. Niemand zei er iets over. (...)

‘de boeken lagen al acht maanden in de winkel, maar niemand had de aanpassingen opgemerkt.’

Kennelijk waren de wijzigingen zo subtiel dat niemand er acht op sloeg, maandenlang. Tot een krant ze bij elkaar veegde, en ze in grote chocoladeletters in de etalage zette.

Hele artikel

Tags: #nederlands #literatuur #jeugdliteratuur #boeken #kinderboeken #roald_dahl #sensitivity_reader #sensitiviteitslezer #uitgever #verbeelding #censuur #pim_lammers #woke #anti-woke #dekolonisatie #diversiteit #markt #marktdenken #censuur #media #hype #mediahype

berternste2@diasp.nl

Roald Dahl postuum gecastreerd

Frits Abrahams (NRC)

Roald Dahl gecensureerd? Het lijkt er eerder op dat hij postuum gecastreerd is – door zijn Britse uitgever Puffin en zijn erfgenamen. Er zijn om commerciële redenen honderden passages uit zijn kinderboeken aangepast of geschrapt door een team van sensitivity readers van de Britse organisatie Inclusive Minds. (...)

Als we deze trend in Nederland volgen, staat ook tegendraadse Annie M.G. Schmidt nog het een en ander te wachten. Zij dichtte in ‘Leeszaal’: ‘Ik lever geestrijk voedsel aan mevrouwen/ die binnenkomen en alleen maar van/ de allernieuwste liefdesboeken houen.’ Mag je nog wel zo schamper over vrouwen schrijven, of zullen we maar ‘mensen’ van die vele ‘mevrouwen’ bij Schmidt maken? – dan zijn we van alle problemen af.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van Frits Abrahams
Frits Abrahams

En wat te denken van E. du Perron die in Het land van herkomst schreef: „Een inlandse vrouw kan afstotend zijn om twee redenen: haar sirihmond en de klapperolie in haar haar; het eerste viel te verbieden of te vermijden, maar het tweede scheen onontbeerlijk en het terugvinden van die lucht op een hoofdkussen kon een Europeaan doen beseffen hoe diep hij was gezonken.”

Een kwalijke passage, jawel, maar er zijn wel meer meesterwerken met kwalijke passages. Toch maar verbieden omdat er genoeg meesterwerken zijn zonder kwalijke passages?

Zo komen we vanzelf bij Gerard Reve terecht en het beruchte citaat uit een brief aan Simon Carmiggelt: „Ik ben er erg voor, dat die prachtvolken zo gauw mogelijk geheel onafhankelijk worden, en ons niks meer kosten, zodat we ze allemaal met een zak vol spiegeltjes en kralen op de tjoekie tjoekie stoomboot kunnen zetten, enkele reis Takki Takki Oerwoud, mijnheer!” (...)

Wat al die ingrepen, zoals bij Dahl, gemeen hebben, is een volstrekt gebrek aan respect voor het werk van de schrijver. Die mag alleen maar kreukvrije, risicoloze teksten schrijven. (...)

Hele artikel

> Zie ook: Bewerking van Roald Dahls werk is onderdeel van slappe tijdgeest (NRC)

Tags: #nederlands #literatuur #jeugdliteratuur #boeken #kinderboeken #roald_dahl #sensitivity_reader #sensitiviteitslezer #uitgever #verbeelding #censuur #pim_lammers #woke #anti-woke #dekolonisatie #diversiteit #markt #marktdenken #censuur #reve #gerard_reve #du_perron #annie_mg_schmidt #becket

berternste2@diasp.nl

Bewerking van Roald Dahls werk is onderdeel van slappe tijdgeest

NRC

Censuur - Dat de boeken van Roald Dahl herschreven worden is geen verrassing te noemen, schrijft Daniela Hooghiemstra. Marketeers draaien de verbeelding de nek om.

‘Sensitiviteitslezers’ van de Britse uitgeverij Puffin hebben de boeken van Roald Dahl herschreven. In de plaats van bijvoeglijke naamwoorden die beledigend kunnen zijn, hebben ze zachtere termen verzonnen en ook hebben ze uitleg toegevoegd, zoals dat een vrouw geen heks hoeft te zijn om een kaal hoofd te hebben. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van handen met boek van Dahl

Dahl nam kinderen over een glibberig paadje mee naar een wereld die, hoe vreemd en genadeloos ook, behaaglijk was. Immoraliteit vormt de essentie van zijn werk, en opent voor kinderen die van volwassenen gewend zijn te horen wat wel of niet juist is, luikjes. Het verzachten van zijn taal is dan ook wel de meest belachelijke interventie die strijders voor inclusie tot nu toe gepleegd hebben, en het is jammer dat Dahl zelf niet meer in leven is om de daders met een bevroren lamsbout literair de hersens in te slaan en die, eenmaal ontdooid, op te eten met de politiemannen die komen om de moord op te lossen.

Kort hiervoor woei de wind in Nederland nog uit andere hoek: Pim Lammers, uitgekozen om het Kinderboekenweekgedicht te schrijven, werd ‘gecanceld’ door reactionairen, die op hun manier ‘ontwaakt’ reageerden op het feit dat hij in 2016 een erotisch verhaal schreef over de relatie tussen een voetbaltrainer en zijn minderjarige pupil. (...)

In het moraliserende vuur dat van twee kanten komt, sterft de verbeelding en het intellectuele debat daarover valt tegen. Alleen Salman Rushdie, een half leven bedreigd en na een aanslag nog maar met één oog, verdedigde tot nu toe het werk van collega Dahl. (...) Maar des te sterker is Rushdie’s argument dat niet de moraliteit, maar de verbeelding bescherming verdient. Het individu dat zichzelf altijd en overal centraal stelt, lijkt dat intussen niet meer te begrijpen. Dat fictie nu juist niet gaat over wie je zelf bent of denkt te moeten zijn, gaat er in een tijdperk waarin copywriters de bestsellerslijsten aanvoeren, nog moeilijk in, net zo min als het idee dat één waarheid een teken van intellectuele armoede is. (...)

Vroeger was het de kerkelijke moraal die aan de verbeelding grenzen stelde, tegenwoordig is het de grillige werking van de markt, die geen ander belang kent dan ‘koop dit nu’. (...)

Hele artikel

> Roald Dahl werd al eerder aangepast aan de tijdsgeest, waarom wringt het nu? (NRC)

Tags: #nederlands #literatuur #jeugdliteratuur #boeken #kinderboeken #roald_dahl #sensitivity_reader #sensitiviteitslezer #uitgever #verbeelding #censuur #pim_lammers #woke #anti-woke #dekolonisatie #diversiteit #markt #marktdenken #censuur

berternste2@diasp.nl

In deze anti-elitaire tijden is de verbeelding de vijand

NRC

Doodsbedreigingen aan het adres van Pim Lammers, de CPNB die het woord ‘essay’ wil mijden. In deze anti-elitaire tijden moeten we wat meer opkomen voor de literatuur, schrijft Bas Heijne. (…)

Kandidaten in De Slimste Mens die echt geen idee hebben wie Salman Rushdie is. Een schrikbarend aantal jongeren dat weinig tot niets weet over de Holocaust. (…)

Vervolgens was er het rampbericht over het taalniveau van pabo-studenten, dat ‘alarmerend laag’ blijkt te zijn. (…)

En dan was er de CPNB die het woord ‘essay’ voortaan liever wil mijden, omdat het bij jong en oud associaties van moeilijk en huiswerk oproept. (…)

En nu is er dan de nationale ophef over de vele doodsbedreigingen aan het adres van de jonge kinderboekenschrijver Pim Lammers (en aan dat van schrijvers die het voor hem opnamen). (...)

(Teskts loopt door onder de illsutratie.)

Illustratie

Je zou het niet meteen zeggen, maar al die incidenten hierboven hebben met elkaar te maken. Als je bijvoorbeeld wél geweten had wat Salman Rushdie is overkomen na publicatie van zijn roman De duivelsverzen, dan zie je dat we met de hetze tegen Pim Lammers een polderversie van die affaire meemaken. (...)

Ondertussen druipt het verhaal over Lammers op de website reactionair.nl, die de hele affaire begon, van onversneden homohaat. (...)

Het lijkt mij dan ook niet dat de klagers en ophitsers een verhaal als dat van Pim Lammers letterlijk opvatten, en zich niet bewust zijn van het fictieve karakter, maar eerder dat ze helemaal niet meer willen dat dit soort thema’s in een verhaal of roman worden verkend. Dat is veel gevaarlijker. De verbeelding zélf is de vijand, omdat die gedachten en gevoelens beschrijft die mensen domweg niet zouden mogen hebben. Dat past goed bij de inmiddels lange lijst romans die uit de Amerikaanse schoolbibliotheken werden verbannen, klassiekers als The Catcher in the Rye, To Kill a Mockingbird en Animal Farm. Boeken die je aan het denken zetten, die je vragen laten stellen, over jezelf en de wereld, die je bewust maken van ongelijkheid en onrechtvaardigheid.

Conformeer je aan onze benepenheid, is het motto, durf niet langer te weten. Het is onze geest die gezuiverd moet worden. (...)

Het lijkt futiel gedoe, maar in de kwestie rond het vermijden van het woord ‘essay’ door de CPNB komt al het onbehagen samen. (...)

„Lezers zoeken een andere beleving in een boek dan het vak belooft. Dat is vaak ontspanning: lekker op de bank chillen met een goed verhaal. Iets heel anders dus dan het idee dat lezen je slimmer, empathischer en wijzer maakt.”

Aha. (...)

Het gaat niet over een natuurlijke ontwikkeling in een levende cultuur. Het gaat om decennia van dumbing down, de constante nadruk op „beleving” in plaats van bewustwording. Anders gezegd, steeds meer fantasy, steeds minder Orwell.

Het proces van individualisering heeft het primaat van het ‘ik’ gevestigd – jij mag zelf bepalen wat goed voor je is, wat je interessant vindt en wat niet. Vroeger stelde de samenleving eisen aan een individu, tegenwoordig is het veelal andersom. Dwang is uit den boze, je moet verleid worden, het moet eerst aantrekkelijk worden gemaakt. (...)

Ik heb begrip voor de uitdagingen waarvoor een organisatie als de CPNB zich gesteld ziet. Maar nu een door hen verkozen auteur een doelwit van tomeloze digitale en politieke agressie is geworden, moet men terugvallen op een verdediging van de literatuur met argumenten die men zelf achteloos helpt te ondermijnen, door die constante nadruk van lekker chillen op de bank met een spannend verhaal. (...)

Waar kies je voor: het actief stimuleren van kritische vaardigheden en beschouwing in het lezen, of het wezenloos faciliteren van „beleving”? De affaire Lammers is een wake-up call. We moeten fel voor deze jonge schrijver opkomen, maar ook wat meer voor de literatuur zelf.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #boeken #litaratuur #cpnb #salman_rushdie #holocaust #pabo #taalniveau #essay #pim_lammers #pedofilie #homohaat #verbeelding #conservatieven #verheffing #culturele_verheffing