‘We moeten stoppen de overheid dom te houden’

NRC (€)

Mariana Mazzucato Hoe laat je bedrijven bijdragen aan maatschappelijke oplossingen? Niet door als overheid gemakkelijk geld uit te delen, zonder daar harde eisen aan te verbinden, zegt topeconoom Mariana Mazzucato. Maar dan moeten overheden wel beter toegerust worden „om alle bullshit eruit te zeven”.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Mariana Mazzucato

Na drie kwartier op hoge snelheid praten zegt Mariana Mazzucato met klem: „Als we niet veranderen hoe de overheid werkt, zijn we screwed.”

Mazzucato is al jaren op een missie. De wereldberoemde econoom schreef boeken vol over de onderschatte rol van overheden bij het aanjagen van innovatie zoals internet en satellietplaatsbepaling (gps). Althans, de rol die overheden kúnnen spelen. In Mazzucato’s ogen doen ze dat nog veel te weinig en functioneren ze nu niet goed. Veel denkwerk wordt uitbesteed aan consultants en er wordt te makkelijk geld uitgedeeld aan bedrijven. De overheid wordt gezien als slechts een facilitator en reparateur van markten. Doodzonde, vindt de 55-jarige Mazzucato, want overheden kunnen veel meer. Ze kunnen markten vormen en sturen. (...)

Een van de grote vragen in Mazzucato’s werk speelt de laatste jaren steeds prominenter in de hoofden van politici: hoe laat je bedrijven bijdragen aan het oplossen van grote maatschappelijke problemen? Of het nu gaat om klimaatneutraal worden, strategisch onafhankelijk van het buitenland zijn, meer oorlogsmaterieel maken – regeringen hebben een groeiende behoefte om bedrijvigheid te sturen. Maar hoe doe je dat zonder belastinggeld weg te geven aan bedrijfseigenaren en aandeelhouders? Hoe voorkom je dat de overheid alleen de kosten voor bedrijven drukt, zonder dat de samenleving evenredig profiteert? Hoe kunnen politici de economie een kant op sturen die het welzijn van de samenleving verhoogt? En die bedrijven ook nog ruimte laat? (...)

Mazzucato is een pleitbezorger van industriepolitiek, maar níét zoals overheden die vaak praktiseren. Nu halen overheden vaak risico’s weg bij bedrijven. „Dat doodt elke ambitie.” Overheden zouden voor hun subsidies aan bedrijven veel meer moeten terugvragen; meer eisen, minder weggeven. „Goed voorbeeld: in ruil voor coronasteun stelde de Franse staat klimaateisen aan luchtvaartmaatschappij AirFrance.” En: „Je moet ervoor zorgen dat de overheid ook meedeelt in de beloning. Socialiseer niet alleen de risico’s, maar ook de opbrengst.” (...)

„De moderne industriepolitiek die ik bepleit, richt zich op uitdagingen: hoe wordt de bevolking gezonder? Hoe gaan we klimaatverandering tegen? Idealiter besluit een land na veel maatschappelijke discussie via verkiezingen welke problemen moeten worden aangepakt. Vervolgens formuleren regeringen missies: hoe kleden we ons klimaatneutraal, hoe eten we? Bedrijven die daar plannen voor hebben, dingen mee in aanbestedingen of naar subsidies.” (...)

„De gewoonte is helaas anders. Te vaak wordt geld gegeven aan sectoren in problemen. Maar dan blijven die hulp nodig hebben.” (...)

„[G]oede industriepolitiek draait niet om steun aan een specifiek bedrijf. Het draait om duidelijk maken waarom de landbouw moet veranderen, waarom we groen staal en groen cement nodig hebben. Als een bedrijf aantoont dat het moeilijk is zonder steun groen staal te maken omdat het risico en de onzekerheid te groot zijn, dan kan de overheid onder voorwaarden een lening verstrekken. Daarom hebben we meer wetenschappers nodig in de overheid. Zodat ze de bullshit eruit kunnen zeven.” (...)

„De overheid moet meer capaciteit krijgen en meer empathie. Het probleem is dat ze mensen ziet als klanten in plaats van mensen met rechten. Ik verheerlijk de staat niet. De overheid moet ter verantwoording worden geroepen. Mijn punt is niet: geloof in de overheid. Mijn punt is: we hebben problemen die menselijk leed veroorzaken. Die worden niet opgelost door alleen de overheid of alleen bedrijven. Beide moeten ambitieus zijn, genoeg menskracht en kunde hebben, en samenwerken.” (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #economie #bedrijfsleven #overheid #industriebeleid #industriepolitiek #innovatie #groei #belastingen #subsidies #aandeelhouders

Er is maar één conclusie mogelijk: een klimaatkabinet zonder de VVD

Esther Bijlo (Trouw)

De overstromingen in Limburg deze zomer: schade 400 miljoen euro. De wateroverlast in Duitsland: kostenpost van 26 miljard euro. (...)

Dit is slechts één natuurfenomeen, in één van de rijkste gebieden in de wereld. Er is inmiddels een lange lijst te maken van bosbranden, orkanen, overstromingen en droogtes die door de opwarming van de atmosfeer vaker voorkomen en heftiger zijn dan tientallen jaren geleden, veel leed veroorzaken en, inderdaad, doden. Het merendeel daarvan vindt plaats in minder fortuinlijke delen van de wereld. (...)

De woorden ‘haalbaar en betaalbaar’, die de VVD tot vervelens toe in één adem noemt met het klimaat, steken wat bleekjes af tegen dit apocalyptische plaatje. (...)

Nee, dan het CDA. Onder de titel Ambitieus christendemocratisch klimaatbeleid publiceerde de partij woensdag een visie op het probleem. (...) Het optimisme spat ervan af. Voor de zo gevreesde ‘betaalbaarheid’ blijken oplossingen te zijn. Het Rijk kan bijvoorbeeld een deel van de kosten van het verduurzamen van huizen op zich nemen. (...)

Het CDA pleit voor ‘groene industriepolitiek’. Nederland kent relatief veel zware, energie-intensieve productie. Help die te vergroenen, stelt de partij. (...)

Het sluit bovendien aan bij de kijk van GroenLinks dat in april een rapport publiceerde onder de titel, jawel, Groene Industriepolitiek. Hoewel GroenLinks iets explicieter is – hogere energiebelasting, bindende afspraken – zijn de overeenkomsten talrijker. De woorden subsidies, innovatie, infrastructuur en waterstof vallen, net als nieuwe, schone werkgelegenheid. (...)

Fractievoorzitter Sigrid Kaag hield maandag in de Schoo-lezing een pleidooi voor ambitieuzer klimaatbeleid. (...) “Haalbaar en betaalbaar is het nieuwe argument om niets te doen”, wees Kaag naar Ruttes mantra. (...)

Zo is er maar één conclusie mogelijk: een kabinet zonder de VVD.

Hele artikel

Esther Bijlo

Tags: #nederlands #nederland #kabinet #regering #formatie #politiek #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #co2 #stikstof #uitstoot #overstromingen #limburg #wateroverlast #bosbranden #orkanen #droogtes #vvd #cda #groenlinks #industriepolitiek #energie #energietransitie #waterstof #energiebelasting #d66