De macht van de dictator is óók de macht van de straat

Caroline de Gruyter (NRC)

(...) „Autoritaire regimes zijn onverslaanbaar, totdat ze dat ineens niet meer zijn. De geschiedenis is bezaaid met afgezette keizers en tsaren”, schreef oud-Financial Times-commentator Philip Stephens deze week in een blog onder de hoopvolle titel ‘Een slecht jaar voor autocraten. Xi en Poetin zijn de grote verliezers van 2022’.

Stephens heeft gelijk: we moeten de kop niet laten hangen. Toch moeten we ons evenmin illusies maken over volksprotesten en wat die anno 2022 kunnen uitrichten. Moderne autocraten laten zich minder makkelijk uit het pluche jagen dan de generaties voor hen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Caroline de Gruyter

De dictators van nu zijn gelikter. Ze proberen populair te blijven onder de bevolking. Ze doen amper nog aan massamoorden en maaien demonstranten niet meer voor CNN-camera’s neer, maar lichten hen achteraf stilletjes van het bed of produceren ‘bewijs’ van een zedendelict. En ze houden referenda en opiniepeilingen, en chatten met burgers. Door die democratische façade rennen buitenlandse investeerders niet weg, waardoor de economie blijft draaien en burgers brood op de plank houden. (...)

Omdat dictators de meeste media dankzij moderne technologie compleet in hun zak hebben, bepalen ze goeddeels wat mensen lezen of zien. (...)

Volgens onderzoekers aan Harvard is de kans van slagen van straatopstanden onder dit nieuwe type machthebber zesmaal kleiner dan in 2000. Ook werd volksprotest vroeger langzaam, vanaf de grond, opgebouwd. Dat bevorderde cohesie en solidariteit. Nu worden demonstranten via sociale media gemobiliseerd. De clubgeest is zwakker. Straatprotest verpietert sneller. Bovendien gebruiken de autoriteiten tegenwoordig óók geavanceerde technologie voor propaganda, infiltratie en intimidatie. Niet alleen Polen en Hongarije bespioneren opponenten met Pegasus-software, maar zelfs Griekenland en Spanje – al zeggen ze stug dat ze van niets weten. We leven in een tijd van „digitaal autoritarisme”, aldus het Harvard-onderzoek. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #protest #straatprotest #opstand #revolutie #dictator #staat #staatsmacht #sociale_media #social_media #media #propaganda #censuur #volksopstand #hongarije #orban #iran #china #polen #referendum #opiniepeiling #democratie #investeringen #buitenlandse_investeringen #electorale_autocratie #digitaal_autoritarisme #brazilie #bolsonaro #vs #verenigds_staten #trump #griekenland #spanje #pegasus #pegasus_software #spionagesoftware #repressie

Twitter en Facebook gaan ons niet redden

NRC

Bingewatch-maatschappij - In Kapitalistisch realisme van Mark Fisher wordt beschreven hoe de ‘consument-toeschouwer’ doelloos ronddoolt in een gedepolitiseerde maatschappelijke orde. Is opstand nog wel mogelijk? (...)

In Kapitalistisch realisme legt Fisher ‘met meedogenloze luciditeit’ (Sebastiaan Olma in zijn nawoord) de culturele effecten bloot van het late kapitalisme en de illusie dat er ‘geen alternatief’ zou zijn. In de decennia na de val van de Muur en de ondergang van het ‘reëel bestaande socialisme’ zijn inmiddels hele generaties opgegroeid die het ontbreken van zo’n alternatief niet eens meer als probleem zien, aldus Fisher. ‘Het kapitalisme neemt naadloos de horizon van het denkbare in beslag’. Ook is de relatie vervlogen met het oudere, kapitalistische modernisme, dat nog werd gekenmerkt door paternalistisch geloof in innovatie en collectieve vooruitgang. Wat rest is de figuur van de ‘consument-toeschouwer, die door de ruïnes en relikwieën sjokt’. Series bingen is de ‘post-geletterde subjectiviteit van de laat-kapitalistische consument’ – een observatie die doet denken aan Herbert Marcuse’s One-Dimensional Man (1964).

Fishers filippica tegen die ogenschijnlijk onwrikbare, gedepolitiseerde maatschappelijke orde sloeg aan onder linkse intellectuelen en activisten. Zijn afkeer van de ‘geen alternatief’-mantra zal ook nu nog tot de verbeelding spreken van cohorten jongeren voor wie sociale mobiliteit en politieke turbulentie hooguit een vaag verhaal uit het verleden zijn (van ‘boomers’) en die zelf alleen het ideologisch stilstaande water kennen van ‘neoliberaal’ Nederland. (...)

Het werk van Fisher spreekt vermoedelijk ook aan omdat hij niet de klassenstrijd bezingt, zoals orthodoxe marxisten, maar zijn schuldbewuste lezers oproept te accepteren ‘dat we op het niveau van het verlangen meedraaien in de meedogenloze vleesmolen van het kapitaal’. Eerst moet de neoliberale meeloper in onszelf worden herkend. Als dan de bezwering ‘geen alternatief’ eenmaal is ontmaskerd als een dooddoener en de orde in zijn voegen begint te kraken, kan een ‘gerevitaliseerd links’ ontdekken dat plotseling weer ‘alles mogelijk’ is. Ook dat is een reprise van een oudere slogan: de verbeelding aan de macht. (...)

Hele artikel

Nederland, Breda, juni 2022. Foto ANP / Hollandse Hoogte / Peter Hilz.

Tags: #nederlands #boeken #mark_fisher #fisher #maatschappij #kapitalisme #facebook #twitter #sociale_media #consument #politiek #opstand #protest #socialisme #modernisme #maatschappij #hebert_marcuse #marcuse #one-dimensional_man #fordisme #post-fordisme