#democratie

berternste2@diasp.nl

25 jaar geleden slaagde Europa er niet in de macht van mediamagnaten te doorbreken. Dat achtervolgt ons nu.

Follow the Money

In een aantal EU-landen zijn grote delen van de pers in handen van magnaten met nauwe banden met de regering. Al tientallen jaren worstelt de Europese Unie met maatregelen die de macht van mediaconglomeraten moet indammen. Follow the Money legde de hand op documenten die onthullen hoe Europa's machtigste politici een kwart eeuw geleden een initiatief torpedeerden dat pluralisme in de media in heel Europa had kunnen waarborgen.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Illustratie: collage met protret van Helmut Kohl
.

Dit stuk in 1 minuut

Waar gaat dit artikel over?

  • De Europese Media Freedom Act moet de pluriformiteit van de media garanderen. Maar volgens mediawetenschappers is de wet te zwak. In bijvoorbeeld Hongarije heeft premier Viktor Orbán de media te stevig in zijn greep om verandering te kunnen brengen.
  • Ook in de jaren ’90 waren er al zorgen de invloed van mediamagnaten op het publieke debat. Eurocommissaris Mario Monti werkte destijds tevergeefs aan een plan om een te grote concentratie van mediamacht tegengaan.
  • Uit documenten in handen van Follow the Money, blijkt dat de Duitse bondskanselier Helmut Kohl zich persoonlijk heeft ingezet om Monti’s plannen te dwarsbomen; met succes.

Waarom is dit belangrijk?

  • Verschillende EU-lidstaten zagen de afgelopen jaren een inperking van de persvrijheid en het pluralisme van de media.
  • Zonder een mediawet die onafhankelijke media beschermt, staat kwaadwillende regeringen of individuen weinig in de weg om hun invloed op de media uit te breiden.

Hele artikel

Tags: #nederlands #europa #europese_unie #media #pers #persvrijheid #journalist #journalistiek #nieuws #democratie #mediawet #Europese_Media_Freedom_Act #mediamagnaten #mediaconcentraties

bodamcity@diaspora-fr.org

Si vous avez des copains chef d' entreprises qui voudraient dénoncer une personne qui n' aurait
pas voulu de leur merveilleux travail en CDI
Parce que vous comprenez, la France qu' on aime c' est celle de ceux qui bossent, qui se lèvent tôt le matin pour faire marcher
le pays toussa toussa
Voila le formulaire qui va permettre de mettre au boulot ces fainéants en leur coupant leur allocs

https://www.demarches-simplifiees.fr/commencer/refus-de-cdi-informer-francetravail

#france #travail #societe #democratie #lrem #republique

bodamcity@diaspora-fr.org

Hey, revoila le FSL dans le Morbihan(56) :

Du 28 janvier au 3 Février le Forum social Local se déroulera sur Séné, Baud, Vannes ,Auray
Voila le programme : https://fsl56.org/2024/programme
La carte des lieux : https://fsl56.org/2024/debut
Le site du Fsl : https://fsl56.org/

Et le 3 février à 20h30 : Barbara Stiegler et Christophe Pebarthe viennent pour une conférence sur la démocratie

A diffuser largement dans votre entourage 😀

#fsl #attac #democratie #societe #bretagne

berternste2@diasp.nl

Misleidende botshit vraagt om alertheid in het cruciale verkiezingsjaar 2024

NRC

Kunstmatige intelligentie - Juist nu in 2024 wereldwijd een recordaantal mensen naar de stembus mag, dreigt AI-gegenereerde nepinformatie het stemproces te verstoren, schrijft Sander Duivestein. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van stemhokje
Foto Money Sharma/AFP

De nepfoto van Timmermans illustreert de mogelijke impact die generatieve AI op de politiek kan hebben in de nabije toekomst. Experts hebben al meerdere malen gewaarschuwd voor de gevolgen voor verkiezingsprocessen. Zo kan AI gebruikt kan worden om nepnieuws met gemak en tegen minimale kosten te produceren, en kan de technologie ingezet worden om doelgerichte advertenties te genereren die bedoeld zijn om het keuzeproces van kiezers te beïnvloeden. (...)

Belangrijke verkiezingen staan gepland in onder meer Taiwan, India, Rusland, Zuid-Afrika, Mexico, Iran, Pakistan, Indonesië, lidstaten van de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten. Deze verkiezingen zijn niet alleen belangrijk voor de landen zelf, maar ook voor de wereldwijde politieke orde. Zelfs kleinere verkiezingen, zoals die in Noord-Macedonië, hebben invloed op dit mondiale politieke landschap. (...)

Waar sociale media al een grote rol spelen bij verkiezingen, is de verwachting dat nieuwe generatieve AI-technologieën nog meer invloed zullen uitoefenen. (...)

In de jaren 2010 gaven politici miljoenen uit aan sociale media om hun verkiezingscampagnes kracht bij te zetten. Nu maakt generatieve AI het mogelijk om nagenoeg kosteloos misleidende informatie te produceren.

Dit is zorgwekkend omdat we in het afgelopen decennium meerdere malen gezien hebben welke rol ‘onzin’ kan spelen in de politiek. In zijn boek On Bullshit (2005) stelt de Amerikaanse filosoof Harry G. Frankfurt dat flauwekul gevaarlijker is dan leugens, omdat het de waarheid volledig negeert. (...)

Dankzij de doorbraak van generatieve AI-technologieën, zoals ChatGPT en Midjourney, is het nu kinderlijk eenvoudig om nepnieuws op grote schaal te genereren en te verspreiden. Wetenschappers spreken in recent onderzoek over „botshit”, een term die het massaal verspreiden van bullshit via bots aanduidt. Een van de auteurs van het onderzoek, de Nieuw-Zeelandse hoogleraar organisatiekunde André Spicer, zette het gevaar vorige week uiteen in The Guardian. (...)

Terwijl steeds meer van wat op het internet belandt door AI gegenereerd zal zijn - één expert gaat zelfs uit van 90 procent in 2025 - wordt het steeds belangrijker dat wij, als samenleving, de vaardigheden ontwikkelen om echt van nep te onderscheiden. (...)

Met een gezonde dosis scepsis en de juiste tools die AI-materiaal signaleren, kunnen we ervoor zorgen dat onze keuzes en overtuigingen worden gevormd door feiten en niet door botshit.

Hele artikel

Tags: #nederlands #ai #artificial_intelligence #kunstmatige_intelligentie #ChatGPT #Midjourney #botshit #internet #desinformatie #nepnieuws #nepinformatie #fake_news #democratie #verkiezingen #journalsitiek #journalist #media #sociale_media #social_media

nor@diaspora-fr.org
berternste2@diasp.nl

Stop het slaapwandelen richting autocratie. Houd Wilders en de PVV buiten de macht

De Volkskrant

Je moet altijd serieus nemen wat anti-rechtsstatelijke politici zeggen, stelt Bas Bijlsma, expert in het vroegtijdig signaleren van democratisch verval. ‘Juist wanneer ze vrijuit kunnen spreken in de oppositie. Ze doen namelijk meestal ook wat ze zeggen.’ (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van formatiegesprekken
Dilan Yesilgoz (VVD), Pieter Omtzigt (NSC), Geert Wilders (PVV) en Caroline van der Plas (BBB) tijdens een gesprek met informateur Ronald Plasterk.Beeld David van Dam / de Volkskrant.

Alle seinen staan op rood voor onze democratie. Nu partijen onderhandelen met Geert Wilders over regeringsdeelname, dreigt Nederland richting een autocratie te slaapwandelen. De geschiedenis leert dat uitgesproken antidemocraten zoals Wilders direct beginnen de democratie te ontmantelen zodra ze aan de macht komen. Of ze nou veinsden milder te zijn of niet. (...)

Al twintig jaar laat Wilders zien dat hij een overtuigd antidemocraat is. (...)

Zodra ze macht krijgen, brengen ze hun antidemocratische idealen in de praktijk. Daarvoor hoef je alleen maar naar de politieke vrienden van Wilders te kijken, zoals Victor Orbán in Hongarije of Vladimir Poetin in Rusland. Tekenend is de blijvende weigering van Wilders om ook maar één controversiële uitspraak terug te nemen, ondanks grote druk van medeparlementariërs. (...)

Vrijwel elk democratisch verval verloopt namelijk via democratische weg. Zelfs Hitler hoefde nooit de Weimarconstitutie buitenspel te zetten en haalde op zijn hoogtepunt slechts 37 procent van de stemmen. Ook nu gebruiken de Poetins en Orbáns van deze wereld juist de democratische procedures om vrijheden in te perken.

Onze democratie is dus kwetsbaar. Zeker als democraten gelegenheidsallianties sluiten met antidemocraten. (...) Denk aan de PiS-regering in Polen die via het parlement ‘lhbtqi-vrije zones’ instelde.

Als daar weerstand tegen komt, gebruiken ze vervolgens de rechtsstaat om die te bestrijden. (...) Denk aan Wilders’ wens ngo’s te verbieden die volgens internationaal recht drenkelingen redden op de Middellandse Zee. De volgende stap is onwelgevallige rechters, die bijvoorbeeld het ongrondwettelijke moskee-verbod zullen tegenhouden, te kleineren of ontslaan. Iets waartoe Wilders ook al meermaals toe opriep en wat we ook zagen gebeuren in Hongarije en Polen. Kritische media worden wegbezuinigd en geïntimideerd, in lijn met een lange reeks uitspraken van Wilders en andere PVV’ers.

Kortom, Wilders volgt het draaiboek van de autocraat in spé. (...)

Dit kan daarom maar op één manier stoppen: democraten op links én rechts moeten antidemocraten buiten de macht houden. Dit is volstrekt democratisch en zelfs hun democratische plicht. Of antidemocraten nou twee of twee miljoen stemmen krijgen; ze horen niet thuis in het centrum van de macht. (...)

Stop het slaapwandelen richting autocratie. (...)

Hele artikel

> Zie ook: Franse Nederlandkenner Christophe de Voogd: ‘Wilders is radicaler dan Le Pen’

> Zie ook: ‘Doe niet alsof het in Nederland niet zo’n vaart zal lopen of dat Wilders zoveel milder is geworden’

Tags: #nederlands #nederland #democratie #extreem_rechts #wilders #pvv #verkiezingen #parlement #rechtsstaat #immigratie #islam #rechterlijke_macht #censuur #persvrijheid #minderheden

berternste2@diasp.nl

Franse Nederlandkenner Christophe de Voogd: ‘Wilders is radicaler dan Le Pen’

NRC

Geert Wilders heeft lessen getrokken uit de presidentscampagne van Marine Le Pen, zegt historicus en Nederlandkenner Christophe de Voogd.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van Wilders en Le Pen
Foto Martin Divisek/EPA

(...) Hoe denkt u dat Wilders’ Franse evenknie Marine Le Pen naar de uitslag kijkt?
„Zij is dolblij. De PVV en Rassemblement National (RN) van Le Pen lijken erg op elkaar, vooral als het gaat om hun belangrijkste thema: immigratie. Het frappante is dat het programma van Wilders nog radicaler is dan dat van Le Pen: hij wil [anders dan Marine Le Pen] een volledige asielstop, islamitische scholen sluiten en uit de EU stappen. Zijn programma doet me meer denken aan dat van het Front National (FN)” – de door Le Pens vader opgerichte voorloper van het RN die onder meer wél voor ‘Frexit’ pleitte.” (...)

„Het is duidelijk dat Baudet en Zemmour het imago van Wilders en Le Pen hebben verzacht: ze verplaatsten automatisch meer naar het midden en daarmee konden ze een nieuw electoraat aanboren. Voor zowel Wilders als Le Pen zijn dat vooral inwoners van het platteland.

„Maar het speelt ook mee dat het de traditionele centrum- en linkse partijen niet lukt om een politiek narratief te vinden op het gebied van immigratie. (...)

In andere landen zie je ook dat radicaal-rechts pas instort, als traditionele partijen het thema immigratie durven op te pakken. Kijk maar naar de sociaal-democratische premier Mette Frederiksen van Denemarken [die al jaren een zeer streng immigratiebeleid voert red.]. In Frankrijk gebeurde hetzelfde toen oud-president Nicolas Sarkozy zich [begin deze eeuw] hard ging opstellen op het thema immigratie.” (...)

Stel dat Wilders premier wordt, wat betekent dat voor radicaal-rechts in Frankrijk?
„Het zou een enorm signaal van aanmoediging zijn voor Le Pen. Nederland is geen klein land, economisch en diplomatiek gezien, het is een van de oprichters van de Europese Unie – het land heeft een hele andere positie dan bijvoorbeeld Hongarije. (...)

Hele artikel

Zie ook: ‘Doe niet alsof het in Nederland niet zo’n vaart zal lopen of dat Wilders zoveel milder is geworden’

Tags: #nederlands #nederland #frankrijk #le_pen #extreem_rechts #wilders #pvv #verkiezingen #parlement #rechtsstaat #democratie #Rassemblement_National #RN #immigratie #islam

berternste2@diasp.nl

Risico’s van algoritmes? Kijk naar Nederland

NRC

Privacy- Er zijn te veel slechte ervaringen met algoritmen bij overheidsinstanties, schrijft Nadia Benaissa. Veranker mensenrechten in de AI-verordening.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van slachtoffers van de toeslagenaffaire en premier Rutte
Mark Rutte tijdens de parlementaire enquête Toeslagenaffaire in 2020. Foto Werry Crone.

Als er in Europa wordt gezocht naar voorbeelden waarmee de risico’s van AI zichtbaar worden, wordt er steevast naar Nederland gekeken. Zo mag DUO, de uitvoerder van de studielening, een fraudeopsporingsalgoritme niet meer gebruiken, omdat het er ernstig op lijkt dat dat discrimineert. Daarnaast hebben verschillende gemeenten fraudeopsporingsalgoritmen ingezet die discrimineren. Bovendien zette het ministerie van Buitenlandse Zaken een algoritme racistisch in bij visumaanvragen, ondanks waarschuwingen van de functionaris gegevensbescherming. En als klap op de vuurpijl: het Toeslagenschandaal. (...)

Maar in de onderhandelingen over de AI-verordening dringt Nederland erop aan dat er geen strikt verbod moet komen op biometrische identificatie. Die technologie kunnen opsporingsdiensten namelijk goed gebruiken. Alleen blijkt de politie nu al geen grip te hebben op een gezichtsherkenningsdatabase waarin tienduizenden mensen onterecht staan opgenomen. (...)

Uit onderzoek van Follow The Money bleek onlangs dat Nederlanders onterecht op ‘terreurlijsten’ terechtkomen, zonder dat ze daadwerkelijk verdacht worden van een strafbaar feit. (...)

Mensenrechten zijn er om mensen te beschermen, ook – of misschien vooral – tegen de overheid. En Nederland laat uitstekend zien waarom het geen overbodige luxe is om ervoor te zorgen dat die rechten beschermd worden in de AI-verordening. (...)

Hele artikel

> Zie ook: De Europese AI-wet dreigt te worden afgezwakt, onder druk van de techlobby (NRC)

Tags: #nederlands #eu #europese_unie #ai #kunstmatige_intelligentie #algoritme #toeslagenaffaire #duo #belastingdienst #overheid #democratie #rechtsstaat #fraude #fraudebestrijding #uitkeringen #kinderopvangtoeslag #discriminatie #racisme #fsv #Fraudesignaleringsvoorziening #gezichtsherkenning

dunoir@diaspora-fr.org
#JO2030 #France #CIO #Democratie #Petition #Wauquiez #Muselier

les crétins des alpes

Pourquoi le Comité International Olympique (CIO) a modifié les modalités d’attributions des jeux olympiques d’hiver pour les donner précipitamment à la candidature française (Auvergne, Rhône-Alpes -AuRA-et Provence Alpes Côte d’Azur-PACA).

berternste2@diasp.nl

‘Niet Geert Wilders en de PVV, maar vooral de Nederlandse pers is milder geworden’

Villamedia

Na de verkiezingsoverwinning van de PVV lijken Nederlandse journalisten moeite te hebben met het omschrijven van het gedachtengoed van de partij en haar leider Geert Wilders, betoogt Jonathan Maas (cultuurredacteur, VPRO). 'Wat is er gebeurd? Zijn we zo ver afgegleden dat we radicaal en extreem niet meer als zodanig herkennen terwijl het zich voor onze neus presenteert?' (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van Geert Wilders
Geert Wilders tijdens het NOS-slotdebat met de partijleiders van de negen grootste partijen, een dag voor de Tweede Kamerverkiezingen. - © ANP / Robin Utrecht.

‘Aanstootgevend, vijandig en onberouwvol’, kopte The Guardian daags na de Nederlandse verkiezingsuitslag. (...)

Far-right’, wordt de PVV consequent genoemd, dat zich het best laat vertalen als ‘extreemrechts’ - en waarom niet?

‘De held van extreemrechts.’ Zo duidt de BBC Wilders als ‘de held van extreemrechts, die naam heeft gemaakt door religieuze onverdraagzaamheid te prediken, al probeert hij zijn naam te veranderen’. (...)

Iets verder van huis analyseert de Washington Post hoe onze verkiezingen aantonen dat ‘extreemrechts mainstream aan het worden is in Europa’. (...)

Ondertussen bij ons in de polder. Daags na de verkiezingsuitslag laat de VVD weten niet in een coalitie met de PVV te stappen. (...) ‘De VVD zal een centrumrechts kabinet mogelijk maken’, zegt VVD-leider Yeşilgöz met droge ogen voor de NOS-camera – en ze komt daarmee weg. Geen verslaggever die haar vraagt: ‘Centrumrechts? Met de PVV? Hoe bedoelt u?’

De weekendkranten duidden lekker mee hoe de formatie ‘over rechts en centrumrechts’ het meeste kans (/enige kans) van slagen heeft. Alsof alles doodnormaal en business as usual is. (...)

En media tikken dit vrolijk op, zonder kritische kanttekening. Over rechts? Gewoon rechts? Met de PVV? Really? (...)

De Duitse ZDF en Tagesspiegel omschrijven Wilders als een ‘rechtspopulist’, de Franse krant Le Monde noemt de PVV een ‘extreemrechtse anti-islampartij’.

Thomas Kirchner van de Süddeutsche Zeitung schrijft over Wilders als ‘een van de meest onverbiddelijke islamcritici van het continent, een keiharde nationalist die uit de EU en de NAVO wil stappen, een uitgesproken xenofoob die het aantal asielzoekers “direct naar nul” wil terugbrengen’. (...)

Maar de NOS kopt: ‘Rechts kabinet met PVV lijkt ondanks flinke hordes in het verschiet te liggen’.

Sheila Sitalsing rept zo’n beetje als enige in haar Volkskrant-column over hoe Nederland is gezwicht voor ‘rechts-extremisme’. (...)

Wat is er gebeurd? Zijn we zo ver afgegleden dat we radicaal en extreem niet meer als zodanig herkennen terwijl het zich voor onze neus presenteert? Bestaat er geen verschil meer tussen rechts, centrumrechts en extreemrechts? (...)

[L]aten we vooral niet vergeten wat Wilders met zijn PVV en ‘rechtse coalitie’ in de maak wenst en wil. ‘Geen islamitische scholen, korans en moskeeën’ staat er écht in zijn verkiezingsprogramma - ook al beweert hij nu dat hij dit punt niet mee gaat nemen in de onderhandelingen. (...)

‘De uitstroom van migranten moet worden vergroot.’ (...)

De publieke omroep kan het ook volledig schudden met Wilders aan de macht, en de VVD aan zijn zijde. (...)

Op X, voorheen Twitter, schreef hij niet lang geleden dat journalisten ‘tuig van de richel’ zijn. Hij is er niet op terug gekomen. Zover ik weet heeft Nederland niet eerder een premier gehad (of gedreigd te hebben) die de vrije pers op deze manier in de hoek dreef en aan gort probeerde te helpen. (...)

Mijn vraag aan mijn collega-journalisten: wat is hier redelijk rechts of centrumrechts aan? Wanneer we dergelijke wensenlijstjes van een toekomstige premier niet meer radicaal of extreem vinden en noemen, wat is dan in godsnaam nog wel extreem?

Eufemistisch zijn helpt niet in deze bizarre tijd, noem het gewoon wat het is: radicaal en extreemrechts.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #extreem_rechts #wilders #pvv #verkiezingen #parlement #rechtsstaat #democratie #media #journalistiek #journalist #talkshow #immigranten #xenofobie #islamofobie

berternste2@diasp.nl

‘Doe niet alsof het in Nederland niet zo’n vaart zal lopen of dat Wilders zoveel milder is geworden’

NRC

John Morijn | hoogleraar recht en politiek in internationale betrekkingen - Ternauwernood ontkwam Polen aan een autocratisch bewind, in Hongarije is „de democratie echt wel zo’n beetje dood”. De vraag is wat Nederland kan leren van deze landen.

Hoogleraar John Morijn (...) tikte een aantal berichten (‘draadje’) op X over de verkiezingsuitslag in Nederland. Strekking: onderschat het risico niet, democratie en rechtsstaat kunnen snel afbrokkelen. Dat had hij gezien in Hongarije en Polen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Foto van rij kiezers
Kiezers wachten tot ze mogen stemmen in de Poolse parlementsverkiezingen van 15 oktober.

„Ik was niet eens zozeer verrast door de uitslag, die geeft een trend weer die je ziet in heel Europa, eerder al in Italië en straks waarschijnlijk in Frankrijk. Maar wat me verbaasde, waren de luchtige reacties. Het ging vrijwel meteen weer over het spel, over de campagne en wie nu met wie kan gaan regeren, etcetera. Terwijl je zou moeten laten zien welk draaiboek hier speelt en welke gevolgen dat kan hebben als je het niet serieus neemt.” (...)

„[W]e moeten niet denken dat Nederland zo bijzonder is dat er niets kan gebeuren. Wilders had het al over ‘D66-rechters’ en heeft journalisten ‘tuig’ genoemd.” (...)

Wat moeten politici en media volgens u doen?
„Allereerst: onderschat het risico niet. Ga niet vertellen dat het in Nederland niet zo’n vaart zal lopen of dat Wilders zoveel milder is geworden. Dat is de belangrijkste les die ik in Polen heb geleerd: het kan heel snel gaan.” (...)

Wat kunnen burgers doen?
„Ga niet anderen de schuld geven, maar begin bij jezelf. Betaal voor je nieuws in plaats van Facebook af te scrollen. Word lid van een partij, zodat daar niet alleen politieke carrièristen rondlopen. Laat in talkshows eens andere mensen aan het woord. Voer een gesprek met een PVV-stemmer. Laat kenners zakelijk uitleggen wat er op het spel staat.” (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #extreem_rechts #wilders #pvv #verkieizingen #parlement #rechtsstaat #democratie #media #journalistiek #journalist #talkshow

dunoir@diaspora-fr.org

#Gilets-Jaunes

#Gouvernement, #Histoire, #LuttesSociales, #Revolte, #JusticeSociale #Ordre, #Violences, #ViolencesPolicières #Blocages #Flux #Democratie, #Moncul !

5 ans : joyeux anniversaire au mouvement des Gilets Jaunes !

Le #17Novembre2018, une onde fluorescente déferle sur le pays. Des milliers de #ronds-points et de routes bloquées, les grandes surfaces paralysées, des centres de pouvoir attaqués, préfecture et péages en flammes, les beaux quartiers parisiens pris d’assaut…

Une révolte inédite, incontrôlable et protéiforme pendant plusieurs mois, pour la justice sociale et, rapidement, pour la chute du Régime.

Le 17 novembre 2018 commençait la plus grande vague insurrectionnelle en France depuis Mai 68. Le soulèvement n’a été contenu que par des centaines de milliers de munitions policières, des milliers d’arrestations et de blessé-es.

Mais les braises couvent encore. Toutes les raisons qui ont provoqué le soulèvement des Gilets Jaunes sont encore là. Elles se sont même énormément aggravées : vie chère, mépris, misère, répression…

C’était il y a 5 ans et le pouvoir est chaque jour plus crapuleux, la situation sociale chaque jour plus invivable. Les puissants espèrent se maintenir en organisant une transition vers un régime proche du fascisme.
Rien ne dit qu’ils y parviendront. Les Gilets Jaunes ont montré qu’aucune forteresse n’était imprenable.

berternste2@diasp.nl

Economisch commentator Martin Wolf: ‘Willen we de democratie redden, dan moeten we het kapitalisme repareren’

Follow the Money

Martin Wolf, de economisch commentator van de Financial Times, waarschuwt voor de teloorgang van onze democratische samenleving. Het huwelijk tussen kapitalisme en democratie staat op springen, en de populariteit van nationalisten en autocraten groeit overal ter wereld. Politiek links kijkt intussen meer naar identiteitspolitiek dan naar de economische oorzaken van de opkomst van radicaal rechts. Als we niet snel ingrijpen, belanden we in een kapitalistisch systeem ‘waarin je de baas moet paaien om dingen voor elkaar te krijgen’. (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Foto van
Omslag boek

Wolf ontwikkelde zich na de financiële crisis van 2008 tot een stevig criticus van ons bancaire systeem. Hij hekelt dat private banken aan het beheer van de maatschappelijke betaal- en spaarfunctie verdienen: ‘Bankiers zijn gewoon de best betaalde ambtenaren die we hebben; dat is belachelijk,’ zei hij in 2015.

Toen in maart 2023 de Amerikaanse en Zwitserse overheid opnieuw moesten ingrijpen om grote systeembanken (SVB, First Republic en Credit Suisse) te redden, beschreef hij ons bancaire systeem in de FT opnieuw als ‘een systeem dat essentieel is om de markteconomie te laten functioneren, terwijl het zelf niet volgens die regels werkt’. (...)

Hij is hier voor een publiek debat op het Brainwash Festival, naar aanleiding van zijn laatste boek: The Crisis of Democratic Capitalism. Het is zijn eerste boek dat in het Nederlands is verschenen. (...)

Wolf wil ons eraan herinneren dat de ‘representatieve democratie’ met ‘algemeen kiesrecht’ geen vanzelfsprekendheid is. Als we niet opletten wordt onze samenleving ‘minder vrij, minder welvarend en minder plezierig om in te leven’. (...)

De groeiende populariteit van nationalisten en ‘would-be autocraten’ verontrust hem: van Jair Bolsonaro in Brazilië tot Boris Johnson in het VK, van Viktor Orbán in Hongarije tot Narendra Modi in India [en Trump in de VS]. (...)

De opkomst van autocraten is volgens Wolf onlosmakelijk verbonden met economische onzekerheid, financiële crises en de stagnatie van onze economie. ‘Mensen verwachten dat de economie ze een redelijk niveau van welvaart en kansen zal bieden. Gebeurt dat niet, of minder dan verwacht, dan raken ze gefrustreerd en rancuneus.’ (...)

Dat bancaire winsten worden verdeeld onder bankiers en hun aandeelhouders, terwijl bankreddingen, steunprogramma’s en garanties met publiek geld worden betaald, is tekenend voor een bredere trend. Onze economie is veranderd van een ‘productieve economie’ die welvaart voor velen oplevert in een ‘rentenierseconomie’ die alleen voor the happy few werkt. (...)

Zo legt hij stap voor stap uit hoe de samenleving binnen onze rentenierseconomie lijdt onder winstbejag, verkeerde toewijzing van middelen, monopolistische markten, zwakke concurrentie en belastingontwijking. (...)

De kracht van het democratisch kapitalisme is volgens Wolf dat daarbinnen de economische en politieke macht (relatief) goed van elkaar zijn gescheiden. De competitieve markt speelt er een cruciale rol in; die geeft mensen zonder politieke macht de vrijheid om zich economisch te ontplooien. Het democratische element zorgt ervoor dat rijkdom geen voorwaarde is om politieke invloed te kunnen uitoefenen. (...)

Dit delicate evenwicht kan volgens Wolf op twee manieren worden verstoord. ‘In het verleden kwam het gevaar van links. Ik was hartstochtelijk anticommunistisch.’ ‘Volledig socialisme’ is volgens hem ‘inherent antidemocratisch en tegen concurrentie’, aangezien binnen dat systeem ‘politieke macht en controle over waardevolle hulpbronnen versmolten zijn’.

‘Maar het autoritair socialisme is vrijwel verdwenen,’ zegt Wolf. ‘En voor het eerst in mijn leven denk ik dat het grootste gevaar nu van rechts komt.’ Het gevaar zit ’m in ‘de overname van de staat door degenen die de economie controleren’. ‘Would-be autocraten’ als Trump en Johnson zijn lid van de groep insiders met goede connecties, afkomstig uit de zakelijke elite die ze pretenderen te bestrijden. (...)

Wolf ziet verontrustende parallellen met het interbellum: ‘Het is geen geheim dat de Duitse zakenelite Hitler steunde.’ (...)

‘Democratisch kapitalisme beschouw ik als een huwelijk tussen democratie en kapitalisme,’ legt Wolf uit. ‘Het lijkt erop dat de democratie als eerste zal breken, maar we moeten naar het kapitalisme kijken om de belangrijkste reden voor dat falende huwelijk te vinden: de economie ondermijnt momenteel de democratie.’

Om het huwelijk te redden, moeten we de economie hervormen. Wolf haalt inspiratie uit de New Deal, het omvangrijke sociaal-economische hervormingsprogramma waarmee de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt in de jaren 1930 de economie uit het slop wist te halen. Wolf stelt een nieuwe New Deal voor die, net als Roosevelts plan, moet zorgen voor ‘duurzame economische groei die iedereen ten goede komt, goed en lonend werk, kansengelijkheid, en bestaanszekerheid voor wie dat nodig heeft’. (...)

De hervormingsmaatregelen die Wolf voorstelt, hebben we stuk voor stuk eerder gezien: uitbreiding van de welvaartsstaat, zwaardere belasting op vermogens, internationale afspraken om belastingontwijking tegen te gaan. En handhaving van antitrust-wetgeving om monopolies op te breken en de corporate invloed op politici te beperken. Tot slot wil hij speculatie met een financiële transactiebelasting ontmoedigen – want financiering moet weer naar de productieve economie. (...)

Radicalere ideeën – zoals een universeel basisinkomen, of degrowth (een politieke stroming die een economische paradigmaverschuiving voorstaat, weg van economische groei en consumentisme) – wijst hij af als utopisch. Hij zet liever in op de verduurzaming van onze energiebronnen dan op het minderen van consumptie. ‘Ik weet niet of dat volstaat om een klimaatcatastrofe te voorkomen, maar ik zie het andere gewoon niet gebeuren.’

Dat heeft alles te maken met politieke haalbaarheid. (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Foto van Martin Wolf
Martin Wolf

Het meest radicale voorstel in Wolfs nieuwe New Deal is de hervorming van de bancaire sector. Hij is voor de invoering van ‘een digitale munt, uitgegeven door de centrale bank, die bankdeposito’s kan vervangen’ oftewel Central Bank Digital Currency (CBDC). ‘In plaats van zoals nu te profiteren van het door de overheid verleende recht om geld te scheppen door leningen te verstrekken, zouden banken dan slechts tussenpersoon zijn.’ (...)

Of deze fundamentele hervorming van de bancaire sector wordt doorgevoerd, is zeer de vraag. Wolfs voorstel gaat veel verder dan dat van de Europese Commissie of de plannen van de Europese Centrale Bank, waarbij iedereen slechts 3000 euro op zijn rekening mag hebben. ‘Politici zijn doodsbang om die weg in te slaan, omdat het in wezen betekent dat ze slaags zullen raken met de machtigste belangen in onze maatschappij: de banksector.’ (...)

Zijn voorstellen zijn enerzijds weinig revolutionair; het is onzeker of ze ver genoeg gaan om de groeiende ongelijkheid en de gevolgen van klimaatverandering tijdig een halt toe te roepen. Dat zegt hij zelf ook. Anderzijds zijn vergelijkbare ideeën om belastingontwijking en financiële speculatie aan banden te leggen al vaak geopperd, maar zelfs zulke voor de hand liggende ingrepen zijn moeilijk te realiseren. (...)

Wolf ziet zijn werkgever, de Financial Times, nog steeds als ‘het politieke midden’. (...) De ideologie van de vrije markt, het klassieke liberalisme, is vrijwel verdwenen.’

Maar ook op links is er volgens Wolf veel veranderd. ‘Vroeger had links het altijd over gelijkwaardigheid, sociale zekerheid en de welvaartsstaat. Er was een levendig debat hoe radicaal de herverdeling moest zijn, hoe hoog de belastingen moesten zijn, enzovoorts.’ Maar die economische thema’s zijn verdrongen door ‘identiteitskwesties’. Hij acht dat een grote fout. ‘Een strijd om identiteitspolitiek zal rechts altijd winnen.’ (...)

‘Dat iemand als ik bij de Financial Times – de krant van de zakenelite – kan schrijven over doorgeschoten liberalisering, over beteugeling van winstzucht en herstel van het machtsevenwicht ten gunste van de arbeidersklasse, en dan mijn baan gewoon houd, laat zien hoe extreem de situatie is.’ Het is een uitnodiging: ‘Ik hoop dat dit de deur opent voor jongere mensen die revolutionairder zijn dan ik, en die betere ideeën hebben om het democratisch kapitalisme te redden.’

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #economie #democratie #populisme #martin_wolf #kapitalisme #socialisme #identiteitspolitiek #autocraten #arbeiders #ongelijkheid #rentenierseconomie #marktfundamentalisme #liberalisering #neoliberalisme #banken #digitale_munt #CBDC