Het eerlijke verhaal: BBB wil dat Nederland het slachthuis van Europa blijft

De Correspondent

Nu de BoerBurgerBeweging zich opmaakt voor haar entree in de provinciebesturen, dringt de onvermijdelijke vraag zich op: hoe zien al die grote plannen van BBB er in de praktijk uit? Hoe ziet ons land er over dertig jaar uit, als we het aan Caroline van der Plas vragen?

(Tekst loopt door onder de tekening.)

Simon van Teutem

Tijdens het verkennen van de BBB-website springt één zin meteen in het oog: ‘Centraal in het BBB-programma staat een eerlijk verhaal over voedselproductie in Nederland.’ (...)

Als er één ding is waarmee Nederlanders opgroeien, dan is het wel een flinke portie leugens over de voedselindustrie. (...)

Tot dusver de luchtspiegelingen van de vee-industrie. Dan nu, speciaal voor Caroline van der Plas, het ‘eerlijke verhaal’. (...)

We doden 1,5 miljoen kippen, 45.000 varkens en 5.000 koeien per dag.

Boeren kweken kuikens in luttele weken tot plofkippen, branden onverdoofd de staarten van biggen af in hermetisch afgesloten stallen,

Je hoeft geen bomenknuffelaar te zijn om in te zien dat dit barbaars is.

De schijn van een beschaafde veehouderij is de grootste leugen van onze tijd. Zes op de tien Nederlanders zouden willen dat intensieve veehouderij verboden wordt.

En Nederland is, gemeten per vierkante kilometer, het grootste slachthuis van Europa. (...)

We hebben dat titanische leger aan vee niet nodig om onszelf mee te voeden – twee van de drie geslachte varkens eindigen in het buitenland. Geen land in de Europese Unie exporteert meer rund- en kalfsvlees dan Nederland. En ook de rest van de wereld zal niet verhongeren als we hiermee stoppen, want de dieren verbruiken nog meer voedsel dan ze opleveren.

Maar: dat is niet het ‘eerlijke verhaal’ waar BBB op doelt.

Volgens haar verkiezingsprogramma is de partij het ‘geheel oneens’ met de stelling dat de overheid moet streven naar een kleinere veestapel. (...)

Maar wat wil ze hiermee bereiken? Binnen enkele decennia zal het merendeel van ons vlees afkomstig zijn van plantaardige bronnen of laboratoria. (...)

Het is onmogelijk om, tegen de stroom van technologische vooruitgang in, krampachtig aan een grote veestapel vast te houden. Momenteel slurpen landbouwsubsidies 31 procent van het totale EU-budget op. (...)

Die grote zakken geld kunnen boeren ook helpen hun nieuwe weg te vinden terwijl we de veestapel verminderen, zoals de Partij voor de Dieren voorstelt. (...)

Hoewel de partij verstandige ideeën heeft over het behoud van publieke voorzieningen op het platteland (die vaak te gemakkelijk verdwijnen) en de onevenredige verdeling van cultuursubsidies (waarbij bijna 80 procent naar de Randstad gaat),
is haar visie op de relatie tussen mens en dier niet alleen wreed, maar ook hopeloos achterhaald. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #platteland #stikstof #stikstofprobleem #bbb #veehouderij #veeteelt #veestapel #uitstoot #natuur #natuurbescherming #voorzieningen #randstad-platteland #kloof_randstad-platteland #plattelandsgemeenten #lobby #boerenlobby #woningnood #intensieve_veeteelt #bio-industrie

Kom de boeren tegemoet en er zullen duizend bloemen bloeien? Het had waar kunnen zijn

Stevo Akkerman (Trouw)

Als de werkelijkheid je tot de orde roept, heb je geen andere keuze dan te luisteren. Dat is ook, zo zei hij zelf, wat CDA-leider Wopke Hoekstra is overkomen. De stikstof-afspraken blijken ‘te veel vanaf de tekentafel te zijn gedicteerd’, verklaarde hij zaterdag, ‘terwijl de werkelijkheid weerbarstiger is en wat anders vraagt dan wij aanvankelijk dachten’.

(Tekst loopt door onder de foto.)

Stevo Akkerman

Vanwege dit voortschrijdend inzicht heeft hij de coalitiepartners laten weten dat het regeerakkoord opengebroken moet worden. Zij het niet nu meteen, maar nadat er nieuwe provinciebesturen zijn aangetreden. (...)

Er zullen inderdaad nieuwe coalities gevormd worden in de provincies, maar daarmee zijn de oude problemen nog niet verdwenen. Ze zijn ook niet zozeer oud, als wel hardnekkig. En dringend. Wat er ook verandert, te veel stikstof blijft rampzalig voor de natuur, de normen voor overschrijding gelden nog steeds, de veeteelt is onverminderd de grootste factor, de ruimte voor andere activiteiten – met name woningbouw – raakt gewoon op. (...)

[Hoekstra] stelt dat zijn manoeuvre – weg met de deadline van 2030 – de gezondmaking van de natuur zal versnellen. Omdat het de huidige impasse zal doorbreken. Kom de boeren tegemoet en er zullen duizend bloemen bloeien.

Het had waar kunnen zijn, als veel meer boeren zouden durven kiezen – met hulp van de overheid – om anders te gaan werken. Op de landbouwsite Nieuwe Oogst zei Wim de Vries, hoogleraar milieusysteemanalyse in Wageningen, daarover vorig jaar het volgende: “Wanneer je boeren voorstelt dat ze met 20 procent minder dieren 25 procent meer gaan verdienen, dan zijn de protesten morgen over. Dan halen we een extensivering van de veestapel in een jaar en in combinatie met innovaties lukt de volledige emissiereductie dan ook wel in acht jaar.” (...)

Dit is niet de kant die BBB op wil, dat weet Hoekstra ook. (...)

Nu alleen nog hopen dat die andere werkelijkheid, van natuur en klimaat, zich zal voegen naar onze wensen. Moet lukken, toch?

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #verkiezingen #provinciale_staten #bbb #boerburgerbeweging #caroline_van-der_plas #democratie #boeren #boerenprotest #democratie #agrifacts #hoekstra #cda #stikstof #veeteelt #intensieve_veeteelt #natuur #natuurbescherming

Elke omgekeerde vlag is een uiting van gebrek aan boerenverstand

De Groene Amsterdammer

De industriële machine die bekend staat als ‘intensieve landbouw’ heeft het land uitgewoond. De permanente overbelasting van grond en water heeft het leven gedecimeerd dat de boer economisch niet kan exploiteren: vogels, insecten, kruiden, planten. Het Nederlandse platteland is ‘bioarm, biosaai, bioschraal’. (...)

Ook economisch bevindt deze sector zich op een doodlopende weg: met het uitwonen van het land put de bio-industrie haar eigen productiemiddelen uit, tot er niets meer uit te peuren valt.

Deze industrietak vormt bovendien een bedreiging voor de volksgezondheid. Onder de fijnstofdeken die de varkenshouderij over Brabant legt komt bij kinderen opvallend vaak astma voor, stoflongen zijn een aandoening die je in de nabijheid van de intensieve veeteeltbedrijven in verhoogde mate bij mensen kunt aantreffen, in de bollenteelt is parkinson een officieuze beroepsziekte, na de Q-koorts, de vogelgriep en Covid-19 is het wachten op de volgende zoönose die toeslaat en een pandemie van nu nog onvermoede ziektes veroorzaakt. (...)

Zonder de erkenning van de samenhang tussen het ecologische drama van de bio-industrie, de economische kortzichtigheid en de bedreiging voor de volksgezondheid zal iedere opvolger van de afgetreden Henk Staghouwer mislukken als minister van Landbouw. (...)

Verwonderlijk is dat niet zolang noch bij de boeren zelf, noch in de politiek, bij de banken en andere financieel belanghebbenden voldoende draagvlak is voor een perspectief dat werkelijk een belofte voor de toekomst inhoudt: een bevrijding van de boeren uit een landbouwsysteem waarin de dwang tot groei is ingebouwd, gericht op grootschalig, intensief gebruik van het land en een zo groot mogelijke opbrengst van bulkproducten.

Zo bezien is elke omgekeerde vlag een uiting van gebrek aan boerenverstand. (...)

Een symptoom van dat hardnekkige oogkleppengedrag is de destructieve actie van regeringspartij cda, dat onder leiding van windvaan Wopke Hoekstra onverhoeds terugkwam op afspraken met de coalitiegenoten om de stikstofvervuiling te beteugelen. Tekenend voorbeeld van de hardleersheid van de belangenorganisaties is de aangekondigde campagne Nederland Vleesland, waarmee de vleesindustrie doet alsof de schade die zij aanricht aan het milieu en de gezondheid niet bestaat. In de Groene Amsterdammer wordt de rol van de Rabobank belicht in het ontstaan van de noodsituatie op het platteland. Een ontluisterend verhaal over de dubbele moraal die de bank erop nahoudt. (...)

En zo vermijdt het bio-industriële complex nog altijd de conclusie die niettemin onontkoombaar zal zijn: de landbouw zal van groei naar krimp moeten om te voorkomen dat het land nog verder uitgewoond raakt.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts #pvv #fvd #bvnl #ja21 #sgp #vvd #cda #cu #bbb #co2 #water #waterkwaliteit #vion #frieslandcampina #agrifirm #gezondheid #volksgezondheid #zoonose #q-koorts

Wetenschappers reageren op stikstofdiscussie: uitstel kan niet

NRC

Stikstof - In een opiniebijdrage in Trouw schrijven 36 wetenschappers dat het kabinet door moet pakken bij de stikstofaanpak. Ze reageren op de discussie, waarin boerenbelangenbehartigers en politici de stikstofdoelen van het kabinet in twijfel trekken.

Er bestaat „meer dan genoeg wetenschappelijke consensus” die de noodzaak van de stikstofaanpak van het kabinet onderschrijft. Dat schrijven 36 wetenschappers van acht Nederlandse universiteiten maandag in Trouw in een opiniestuk getiteld ‘Ga niet wéér twijfel zaaien: aan die stikstofdoelen valt echt niet te ontkomen’. De wetenschappers reageren daarmee op de stikstofdiscussie, waarin steeds vaker wordt gesuggereerd dat technologische innovaties ook tot de benodigde stikstofreductie kunnen leiden.

De wetenschappers noemen de huidige situatie een gelegenheid om verschillende problemen, zoals droogte, klimaat en natuurherstel, tegelijkertijd aan te pakken. (...)

Aanleiding voor de oproep vormt een plan van wetenschapper Han Lindeboom, die eerder deze maand in De Telegraaf opperde dat krimp van de veestapel niet nodig is als het kabinet investeert in een aantal technologische innovaties. Ook CDA-leider en vicepremier Wopke Hoekstra zaaide twijfel bij de stikstofaanpak van het kabinet, toen hij afgelopen vrijdag in een interview met het AD zei dat de in het regeerakkoord voorgenomen halvering van de stikstofuitstoot „niet ter discussie staat”, maar dat het doel van 2030 voor het CDA „niet heilig” is.

Hele artikel

Nieuwsgierige koeien in een weiland nabij natuurpark de Groote Peel. Foto Rob Engelaar/ANP.

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts #pvv #fvd #bvnl #ja21 #sgp #vvd #cda #cu #bbb #co2 #water #waterkwaliteit #vion #frieslandcampina #agrifirm

Quote 500-families zijn de drijvende kracht achter het boerenprotest

Marcia Luyten (De Volkskrant)

(...) … ‘Weet je wat dat is, verantwoordelijkheid…?’

Misschien is dat ongeveer wat de Amerikaanse kleuterjuf Mrs. Frazzled zou zeggen tegen De Heus, Royal A-Ware, Vion, FrieslandCampina, Agrifirm en de andere grote bedrijven die donderdag niet naar Johan Remkes gaan. (...)

Als donderdag stikstofbemiddelaar Johan Remkes praat met de grote commerciële partijen die aan de boeren miljarden verdienen, dan ontbreken uit de agro-industrie de belangrijkste bedrijven. Ook brancheorganisatie van veevoerfabrikanten Nevedi kondigde aan thuis te blijven, net als de koepelorganisatie van supermarkten CBL.

In de stikstofcrisis zijn de boeren de vooruitgeschoven post. De boer als symbool waar de natie zich graag omheen vouwt. (...)

Volgens CBS-cijfers was in 2017 van de Nederlandse melkveehouders 63 procent miljonair (een vijfde van alle Nederlandse miljonairs). Sindsdien is de melkproductie flink gestegen, hun kapitaal waarschijnlijk navenant. (...)

In NRC Handelsblad ging Tom-Jan Meeus na wat zij doen om het stikstofdebat te beïnvloeden en ontdekte: alles om grootschalige, industriële landbouw intact te laten. Ze hebben directe lijntjes met Den Haag. Ze sponsoren tv-programma’s die het imago van de boer opkrikken. Ze betalen de stichting Agri Facts die met alternatieve feiten twijfelt zaait over het stikstofbeleid. Ze steunen Agractie dat boerenprotesten organiseert.

De grote commerciële bedrijven zijn daarmee de drijvende kracht achter het boerenprotest. (...)

Het is een pijnlijk geval van privatising gains, socializing losses. De winst is privé, de kosten zijn voor de samenleving. Niemand zet miljoenen reclamegeld in voor de oude eiken op de Veluwe die omvallen. Geen bedrijf betaalt actiegroepen om de rechten van kinderen te beschermen tegen de vernietiging van hun leefomgeving. (...)

Hele artikel

> Zie ook: Ongestoord kunnen boeren de rechtsorde ondermijnen (NRC)

Marcia Luyten

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts #pvv #fvd #bvnl #ja21 #sgp #vvd #cda #cu #bbb #co2 #water #waterkwaliteit #vion #frieslandcampina #agrifirm

Verloren decennium

De Groene Amsterdammer

Had ik maar een paar jaar extra gehad om Nederland voor te bereiden op deze gascrisis, zal Mark Rutte deze zomer denken. Dan waren de grote bergingen in Norg, Grijpskerk en Bergermeer nu voor de volle honderd procent gevuld, tegen een fractie van de huidige prijs. Geen angst voor Poetins chantage. (...)

Hadden we maar iets meer speelruimte gehad om de boeren perspectief te bieden, schiet het door het hoofd van stikstofminister Christianne van der Wal, terwijl boze veehouders wegen blokkeren ter verdediging van hun vermeende recht op intensieve dierhouderij. Eerlijk is eerlijk: voor de grootste stikstofuitstoters is hoe dan ook geen plaats in Nederland. (...) Maar wie weet had Van der Wal met wat extra tijd de angel uit de protesten kunnen halen. Op zachte doch besliste toon had zij de boeren voorbereid op een nieuw, houdbaarder verdienmodel.

Hadden we de arbeiders maar om onze fraaie plannen uit te voeren, verzucht de ministerraad in koor. Met stip boven aan het wensenlijstje: de klimaatmaatregelen. Zonder personeelsschaarste was het isoleren van tochtige woningen (zie opnieuw de gascrisis) een fluitje van een cent. (...)

Was geld maar gratis, droomt Sigrid Kaag van Financiën ’s nachts. De hoogste inflatie sinds een halve eeuw brengt 1,2 miljoen huishoudens in de financiële problemen, berekende het Centraal Planbureau. Het Nibud waarschuwt dat behalve de lagere inkomens ook de middenklasse moeite heeft de dure boodschappen en torenhoge energierekening te betalen. (...)

Natuurlijk: met weemoedig terugblikken lossen de steeds talrijkere crises zich niet op. Maar dit is anders. Die wat-als-wereld bestond namelijk. We hebben er allemaal in geleefd. Tien jaar geleden geleden, in 2012, telde Nederland ruim een half miljoen werklozen. Mensen die met alle plezier – en tegen een aanzienlijk lagere vergoeding dan nu – hadden willen meewerken aan de energietransitie. Het melkquotum was nog niet afgeschaft. In de jaren daarop was gas ruim tien keer zo goedkoop als nu. En het allerbelangrijkste: de rente daalde tot onder het nulpunt. De Nederlandse overheid kreeg, met andere woorden, miljoenen euro’s cadeau als zij geld leende.

Het liep anders. Den Haag verzuimde het lot uit de loterij te verzilveren.De historisch unieke mogelijkheid om Nederland voor een zacht prijsje de fossielvrije, stikstofarme en sociaal rechtvaardige toekomst in te loodsen, onafhankelijk van Poetin, bleef onbenut. Beter gezegd: de regerende partijen zagen de kans niet eens. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #kabinet #regering #rutte #vvd #energie #energiecrisis #gascrisis #rusland #oekraine #putin #gasvoorraad #boeren #boerenprotest #stikstof #stikstofcrisis #veeteelt #intensieve_veeteelt #intensieve_dierhouderij #melkquotum #arbeidsmarkt #personeelsgebrek #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #klimaatmaatregelen #energietransitie #inflatie #armoede #ongelijkheid #toeslagenschandaal #energierekening #nibud #bezuinigingen #begrotngsdiscipline

Ongestoord kunnen boeren de rechtsorde ondermijnen

Hubert Smeets (NRC)

De stoottroepen van het agro-industrieel complex zijn deze week weer een Rubicon overgestoken. Vorige maand intimideerden ze met hun trekkers een provinciebestuur, minister en parlementariër. Woensdag dumpten ze boomstronken, mest en hooibalen langs snelwegen rond de Veluwe en staken die soms in de fik. De activisten poetsten snel de plaat.

Die heimelijke aftocht bleek onnodig. De politie kwam niet. Het is nu eenmaal „lastig” om de aanstichters te vinden, liet het korps Midden-Nederland woensdagmorgen weten. (...)

Net als de boerenblokkades van afgelopen tijd had ook deze demonstratie kwantitatief weinig om het lijf: een paar duizend mensen. De betogingen tegen de Sovjetinvasie in Tsjechoslowakije (1968) of de militaire staatsgreep in Chili (1973) waren massaler. Maar dat zegt anno 2022 niet veel. De informele falanxen van Agractie en Farmers Defence Force – informeel, omdat de voorlieden Bart Kemp en vooral Mark van den Oever listig stommetje spelen als acties de grenzen van burgerlijke ongehoorzaamheid overschrijden – beschikken over wapens. Tegen stenen kan de ME zich beschermen met schilden en helmen; tegen trekkers van drieduizend kilo of meer helpen alleen Spaanse ruiters of kraaienpoten.

Het boerenkamp ontplooit meer macht dan het volgens het principe one man, one vote zou kunnen hebben. (...)

Geen misverstand. De regering treft blaam. Jarenlang heeft ze het boerenvraagstuk vooruit geschoven of technocratisch verpakt. Depolitiseren is, zoals bekend, een kerncompetentie van premier Rutte. (...)

De krakersleuze ‘jullie rechtsorde is onze rechtsorde niet’ is werkelijkheid geworden. Talrijke burgemeesters durven het bijvoorbeeld niet aan om de publieke ruimte te vrijwaren van omgekeerde driekleuren. (...)

Het illustreert hoe defaitistisch de overheid is geworden als de rechtsorde willens en weten wordt ondermijnd.

Hele artikel

> Zie ook: Wat het effect is als de boerenlobby dit wint (NRC)

Hubert Smeets

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts #pvv #fvd #bvnl #ja21 #sgp #vvd #cda #cu #bbb #co2 #water #waterkwaliteit

Dankzij de scheldboeren is voor mij nepvlees het nieuwe normaal

Harriët Duurvoort (De Volkskrant)

Brandende hooibalen, gedumpte mest, trekkertirades op sociale media. De bepaald onsympathieke manier waarop de boeren actievoeren heeft als onbedoeld positief effect dat het veganisme de wind in de zeilen krijgt. Met redelijke boeren wil ik best in gesprek. Maar hoe meer je op sociale media de huid wordt volgescholden, hoe meer zin je hebt eindelijk serieus op zoek te gaan naar een alternatieve leefstijl waarbij je als consument bijdraagt aan een beter milieu en je handen voorgoed aftrekt van structurele dierenmishandeling. Weg met de megastallen, weg met de intensieve veehouderij. En stiekem weg met de intimiderende steeds extreemrechtsere scheldboeren.

Een scheldkanonnade, nadat ik iets had gezegd over het onwelvoeglijk gebruik van de term holocaust in verband met het lot van de boeren op Twitter, was voor mij vorig jaar het laatste zetje om veganisme een kans te geven. (...)

De opmars van nepvlees is gelukkig niet meer te stuiten sinds de smaak is geperfectioneerd. Vleesvervangers zijn daarbij inmiddels, ondanks de asociale winst die er op de producten wordt gemaakt (tussen de 35 en 50 procent tegenover 8 procent op vlees), door de inflatie voordeliger dan vlees. (...)

De Oostenrijkse Burger King vraagt haar gasten inmiddels: ‘Der Whopper Normal oder mit Fleisch?’ (...)

Als nieuwbakken veganist kan ik mij goed heugen hoe ik mijn eerste plantaardige Whopper uitprobeerde. Ik zette mijn tanden in het vlees en dacht: Ja, dit heb ik lang gemist. Maar och dat arme dier, want ze moeten een foutje hebben gemaakt. Schuldbewust liep terug ik naar de kassa. Jullie hebben mij een echte Whopper gegeven, zei ik. ‘Nee hoor, mevrouw. Dit was een vegan.’ (...)

Dan is het maar soja met een miljoenmiljard e- nummers, het smaakt en er is tenminste geen met hormonen en antibiotica volgespoten verdrietig rund voor geslacht. (...)

Als we alleen nog plantaardig eten, hebben we 75 procent minder landbouwgrond nodig. (...)

Ik kan als betaalbaar en gezond plantaardig proteïne-alternatief voor vlees of vleesvervangers aanbevelen: een potje kikkererwten van 0,89 euro afspoelen in een zeef; olijfolie, knoflook, gember, hete paprikapoeder en ras el hanout erop strooien, 10 minuten in de oven, klaar. Heerlijk.

Hele artikel

> Zie ook: Wat het effect is als de boerenlobby dit wint (NRC)

> Zie ook: De bedrijven van Quote 500-families die het boerenprotest aanwakkeren (NRC)

Harriët Duurvoort

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts #pvv #fvd #bvnl #ja21 #sgp #vvd #cda #cu #bbb #co2 #water #waterkwaliteit" #burger_king #kentucky_fried_chicken #veganisme #veggie_burger

Wat het effect is als de boerenlobby dit wint

Tom-Jan Meeus (NRC)

Boeren blokkeren. Het is nieuws, maar ook weer niet: bij het mest- en stikstofbeleid doen ze het al een jaar of vijftig.

De partijen op de rechterflank – PVV, FVD, BVNL, JA21, SGP – steunen hun compromisloosheid. Daarom is het wel bijzonder dat mensen in VVD, CDA en CU nu denken dat ze moeten ‘luisteren naar boeren’ (in de praktijk vaak agrolobbyisten), waarbij ze ook hun eigen politieke leiders bekritiseren. Maar hun partijen hebben deze slag allang verloren. (...)

Hoofdredacteur Esther de Snoo van Nieuwe Oogst schetste vorige week dat de uitzonderingsbepaling (‘derogatie’) waardoor de landbouw niet hoeft te voldoen aan Europese normen voor waterkwaliteit, binnenkort dreigt te vervallen. Alleen „harde garanties”, lees: krimp van de veestapel, kunnen dit voorkomen.

De ophef over stikstof in Den Haag draait om natuurbeleid, aangezwengeld door een uitspraak van de Raad van State in 2019. Maar je hebt ook nog klimaatbeleid. De veehouderij stoot naast stikstof óók relatief veel kooldioxide uit, schadelijk voor het klimaat. (...)

Maar de afstand die vooral coalitiepartijen CDA en CU nu van het stikstofbeleid suggereren, stimuleert deze lobby alleen maar. Elke aarzeling van een politicus leert boeren en agrogrootbedrijven: blokkeren loont. (...)

Maar zwichten voor een veehouderij die na decennia blokkeren een drievoudig probleem veroorzaakt – klimaat, natuur, water – zou voor de politiek niet zomaar een nederlaag zijn. Dan doet deze generatie politici afstand van de politiek: afstand van het idee dat politici het land besturen. (...)

Hele artikel

Tom-Jan Meeus

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts #pvv #fvd #bvnl #ja21 #sgp #vvd #cda #cu #bbb #co2 #water #waterkwaliteit"

Terwijl wij in Nederland zitten te navelstaren op stikstof, speelt op de achtergrond een veel groter probleem

De Volkskrant

Een minister van Natuur die boeren harde stikstofdoelstellingen oplegt en een minister van Landbouw die boeren geen enkel perspectief biedt op hoe ze dan wel verder moeten: is het gek dat boeren massaal in opstand komen tegen wat zij – terecht – zien als een aanslag op hun bestaan? Dit is een probleem dat niet alleen boeren aangaat: de hervorming van de landbouw is een maatschappelijke opgave. Boeren zijn als ondernemers verantwoordelijk voor hun eigen keuzes. Maar ze zijn jarenlang om de tuin geleid door politici die om de hete brij heen draaiden. Daarin geruggesteund door de agro-industrie die het meest te verliezen heeft bij een hervorming van het huidige systeem. (...)

Nergens is de uitstoot zo hoog als in Nederland, en dit loopt een op een met de kaart van de veedichtheid. (...)

In de discussie over stikstof in Nederland wordt steeds gefocust op de schade voor de natuur. Die is ontegenzeggelijk groot. Maar wat vergeten wordt is dat stikstof nog meer kapot maakt wat ons lief is. Stikstof levert een forse bijdrage aan de vorming van fijnstof in de lucht, wat leidt tot gezondheidsschade: sterfte onder pasgeboren baby’s, luchtwegziektes zoals astma en longkanker. (...)

Daarnaast bedreigt stikstof de veiligheid van ons drinkwater door de uitspoeling van nitraat naar het grondwater. Stikstof is een lokaal probleem: het vernielt ónze natuur, schaadt ónze gezondheid en bedreigt óns drinkwater. Het moet daarom ook lokaal worden opgelost. (...)

Ons voedselsysteem is verantwoordelijk voor eenderde van de uitstoot van broeikasgassen in de wereld; het merendeel daarvan is afkomstig van de vee- en vleesindustrie.

Dan helpt het inderdaad niet als onze koeien, varkens en kippen worden verplaatst naar andere landen. Daartegen helpt maar één ding: dat we minder dierlijke eiwitten zoals vlees en zuivel gaan consumeren.

Bij stikstof en broeikasgassen is sprake van marktfalen: de maatschappelijke schade staat niet in verhouding tot de winst die individuele partijen daaruit halen. Waar de markt faalt, moet de overheid ingrijpen. (...)

[B]elast gedrag en producten die ongezond en niet duurzaam zijn. Zoals vliegen, vlees eten, (benzine-)autorijden. Gebruik de opbrengst daarvan om gezond en duurzaam gedrag te stimuleren: maak groenten, fruit en vleesvervangers goedkoper, subsidieer het gebruik van het openbaar vervoer. Help boeren over te schakelen naar plantaardige productie. (...)

Dat vraagt wel om een kabinet met visie en ministers met ballen. Opmerkelijk in dat verband is dat de enige minister die tot nu toe ballen heeft getoond een vrouw is.

Hele artikel

Dronefoto van koeien in de Gelderse Vallei, een van de gebieden waar de stikstofuitstoot drastisch naar beneden moet. Beeld Sem van der Wal / ANP.

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerindustrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts #fijnstof #astma #longkanker #gezondheid #gezondheidsschade

De ambtenaar die 40 jaar terug al de locaties met stikstofoverlast aanwees

NRC

Deze week: Lies Rookhuizen, de ambtenaar die veertig jaar terug al stikstofoverschotten in gemeenten vaststelde.
Ofwel: verdeeldheid over stikstof en het belang van waarheid en verzoening.

Het was de week waarin je zag dat de oorlog in Oekraïne is gedegradeerd tot Haags B-thema. Logisch leek het niet – maar het was niet te missen. (...)

Politici van alle gezindten toonden begrip voor boeren die geen afscheid willen nemen van het familiebedrijf dat hun ouders of grootouders vaak al runden.

Het klonk logisch, menselijk, maar het liet ook zien hoe gevoelig politici voor protest zijn. Want in debatten over andere mensen bepleit dezelfde Kamer al jaren dat burgers na baanverlies van beroep wisselen (‘van werk naar werk’) en zich daarvoor tot op late leeftijd bijscholen (‘een leven lang leren’). (...)

Het nam niet weg dat alle recente ophef over stikstofbeleid vooral politiek toneel was, of anders ondermaatse politiek. Want wie in Den Haag ‘overvallen’ werd, had zijn werk niet gedaan. (...)

Er verschenen [vorig jaar] twee studies geleid door oud-directeur-generaal Peter Heij van Landbouw. In het stuk uit mei stond dat landelijk stikstofbeleid „moet worden ondersteund met het gebiedsgericht terugdringen van relatief grote overschrijdingen”. In het stuk uit oktober werd deze aanpak verbreed naar „(Europese) normen en opgaven voor waterkwaliteit, bodem, klimaat en biodiversiteit”. (...)

En wat ook opviel: het verlangen bij landbouwvriendelijke Kamerleden om het stikstofvraagstuk te relativeren en de beleidsgeschiedenis te negeren. (...)

En zoals Kamerleden nu hopen op innovatie als uitweg voor hard ingrijpen, zo stuurden ze daar ook destijds op aan. Elke veehouder een mestboekhouding – het bleek „niet uitvoerbaar”. Een Landelijke Mestbank waarin mest werd verwerkt tot korrels. Ook mislukt. „Water uit mest halen is héél duur.”

Intussen werden de stikstofnormen opgerekt, met instemming van Brussel. (...)

„De sector vond altijd een nieuw geitenpaadje”, vertelde Henri Kruithof, in de periode 1993-2001 directeur voorlichting van Landbouw, later VVD-spindokter.

Politici van alle partijen deden eraan mee. (...)

Tegenstanders van ingrijpen vinden elkaar sindsdien in halve feiten. Ze zeggen: we hebben al zoveel stikstofuitstoot verminderd – en verzwijgen dat Nederland als Europees koploper nog ver boven de norm zit. Ze zeggen: het rekenmodel deugt niet – en verzwijgen dat het model veelvuldig met metingen is gevalideerd. Ze zeggen: boeren moeten weg voor woningen van migranten – en verzwijgen dat de bouw van een miljoen nieuwe woningen maximaal 1 procent van de bestaande landbouwgrond vergt, aldus Kamerlid Pieter Grinwis (CU) donderdag tegen zijn collega Van der Plas (BBB). (...)

Lies Rookhuizen zei: maar hou oog voor de boer. De innovaties die de politiek zo vaak als uitweg omarmde, zei ze, verrijkten de Rabobank en verarmde veehouders: meer schuld, hogere productiedruk, lagere prijzen.

En als we willen dat deze groep toch meewerkt aan de transitie „zou het goed zijn als mensen op hoog politiek en ambtelijk niveau openlijk erkennen wat er fout is gegaan”. (...)

Dit drama heeft mensen nodig die hun keuzes uitleggen, niet voor een heksenjacht of politiek gewin, maar als verklaring voor boeren, als markering van een nieuw begin. Om mythes te ontkrachten en een gezicht aan een ongemakkelijk verleden te geven.

Hele artikel

> Zie ook: Wat verdedigen de boeren van de Farmers Defence Force nu eigenlijk? (De Volkskrant)

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts

Wat verdedigen de boeren van de Farmers Defence Force nu eigenlijk?

Asha ten Broeke (De Volkskrant)

(...) Deze boeren voelen zich gediscrimineerd door de aangekondigde stikstofmaatregelen, maak ik op uit een interview met Mark van den Oever, leider van de Farmers Defence Force. Hun standpunt: we zijn in de steek gelaten, we zijn vastberaden en we gaan niet meegeven. Maar, vraag ik me af, wat verdedigen de vooral-veehouders van deze Defence Force eigenlijk? (...)

Te bos en hei kunnen onderzoekers, en eigenlijk iedereen met werkende oogbollen, gewoon zien hoe de natuur lijdt. (...)

Het AD schetst op basis van gesprekken met wetenschappers een apocalyptisch toekomstbeeld. (...)

Verdedigen ze onze voedselvoorziening? Het is natuurlijk waar: boeren zorgen voor ons eten. Maar de manier waarop ze dat nu doen, is onhoudbaar. Om iets te noemen: in ons kleine landje, waar natuur en landbouw noodgedwongen bij elkaar op de lip zitten, produceren boeren voor zo’n 80 procent voor de export. Zo zijn we de grootste vleesexporteur van de EU. De veehouderij importeert het voer, exporteert de karbonaadjes, en de mest, plas en milieuschade – à 5,5 miljard euro per jaar – blijven hier. (...)

Journalist George Monbiot beschrijft hoe de internationale voedselmarkt in handen is van enkele grote, machtige spelers. (...)

Boeren worden ‘in de bankschroef gehouden’, vertelt boer Poppe Braam. ‘Producenten van kunstmest, bestrijdingsmiddelen en veevoeders houden een systeem in stand waarin boeren zoveel mogelijk voedsel voor weinig geld maken.’ Supermarkten idem. (...)

Terwijl zeker de kleinere boeren worstelen, zetten zuivel- en veevoergiganten als Royal A-ware en Royal de Heus miljarden om, lees ik in de NRC. (...)

Hoewel verder uitstel van stikstofmaatregelen eigenlijk niet in het belang is van de boer – het probleem verdwijnt niet, dus moet er dan later alleen maar drastischer worden ingegrepen – feliciteert ook Van den Oever zijn Farmers Defence Force met de ‘tijdswinst die we geboekt hebben’.

Wat deze boeren verdedigen? De status quo. Maar die is onverdedigbaar.

Hele artikel

Asha ten Broeke

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts

Toen het eerder deze maand over FDF ging

Tom-Jan Meeus (NRC)

(...) [D]rie weken terug, 2 juni, hadden deze twee een heel ander debat over FDF [Farmers Defence Force]. In de Kamer wees Van der Plas op een schikking die Justitie met FDF had gesloten. In een NCTV-dreigingsbeeld van mei 2020 was FDF genoemd („excessen boerenprotest voeden polarisatie”) en de boerenclub voelde zich onterecht als „extremistisch” neergezet. Na een terechtzitting kwamen partijen tot een schikking: volgens de NCTV is FDF niet extremistisch maar „activistisch”. In de Kamer waren Yesilgöz en Van der Plas het er volledig mee eens.

Pardon? Het jaar voorafgaande aan dat dreigingsbeeld deed FDF nogal van zich spreken. Na een compromis over stikstof in Brabant schreef de FDF-voorman najaar 2019: „Moeten we CDA-Statenleden in Brabant persoonlijk aanpakken na het verraad van 25 oktober?” December 2019 vergeleek hij de behandeling van boeren met de holocaust. Februari 2020 schortten premier Rutte en minister Schouten overleg met de landbouwsector op na een bedreigend bericht: „FDF zal niet toestaan dat we (-) door onze eigen mensen verraden worden.” (...)

Niet voor het eerst bleken politici blind voor de ware aard van FDF. Dus je wist eigenlijk al dat de minister en het Kamerlid na hun debat vanzelf te maken zouden krijgen met FDF-gedrag dat ze sinds 2019 konden kennen. Regeren is vooruitzien. Maar terugkijken wil ook wel eens helpen.

Hele artikel

> Zie ook: De bedrijven van Quote 500-families die het boerenprotest aanwakkeren (NRC)

Tom-Jan Meeus

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #fdf #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts

De bedrijven van Quote 500-families die het boerenprotest aanwakkeren

NRC

Haagse Invloeden - Deze week: agrobedrijven van vermogende families die meedelen in rijkssubsidies en het boerenprotest voeden. Ofwel: politieke moed versus minipolitiek, particulier eigenbelang versus nationaal natuurbelang. (...)

Het maakt het stikstofdossier een bepalend vraagstuk van deze tijd: politieke hoogspanning, nieuwe ordening van de openbare ruimte, en – het wordt vaak vergeten – een confrontatie tussen particulier grootkapitaal en de overheid.

Want hier spelen niet alleen belangen van boeren en hun trekkers, maar ook van relatief onbekende Quote 500-bedrijven die bereid zijn, gesteund door sommige Kamerleden, het gevecht tegen dreigend omzetverlies aan te gaan.

En er overigens nooit moeite mee hadden bij diezelfde overheid subsidie op te halen. (...)

Met twee andere landbouwreuzen annex familiebedrijven is [Royal] A-ware ook actief in het stikstofdebat: zacht op de Haagse relaties, hard op de inhoud. Het zijn de veevoedergigant Royal De Heus (omzet in 2020: 3,2 miljard, winst 125 miljoen), waarvan de eigenaar, de familie De Heus, volgens Quote de vijfde rijkste familie van het land is, met een eigen vermogen van 1,4 miljard euro. En de VanDrie Group (2020: omzet 2,3 miljard; winst 75 miljoen), een wereldspeler in mestkalveren. Het eigen vermogen van de familie Van Drie wordt geschat op 1,2 miljard euro.

Voor deze agrogiganten betekent een kleinere veestapel vrijwel zeker krimp van de omzet. (...)

Ook willen de drie het imago van de boer verzachten. Dit voorjaar zond RTL4 de reeks Wie de boer niet kent uit, waarin BN’ers „ontdekken” dat „boeren, dieren en duurzaamheid” samengaan. De reeks werd gesponsord door A-ware, De Heus en VanDrie. Actiegroep Agractie, die het boerenprotest van volgende week organiseert, reageerde enthousiast.

Maar eerder lanceerden de drie ook een andere ambitie: kort nadat het coalitieakkoord met de stikstofplannen uitkwam, werd bekend dat ze de Stichting Agri Facts financieel gaan steunen.

Agri Facts wordt door Haagse opponenten wel deel van ‘De Twijfelbrigade’ genoemd. (...)

A-ware, De Heus en VanDrie keerden zich deze week met eigen verklaringen frontaal tegen de stikstofplannen. (...)

En de vraag is nu: moet de politiek zich laten leiden door dit complex van megabedrijven en landbouwvriendelijke politici?

Voor iedereen, zeker coalitiepartijen, zou het een bijzondere uitkomst van de nieuwe bestuurscultuur zijn. Dan vertonen coalitiepartijen exact het onberekenbare gedrag waardoor eerder gelaakte gewoontes als strakke regeerakkoorden, coalitieoverleg en sensibilisering van Kamerleden ontstonden. (...)

Zo plaatst het stikstofbeleid Den Haag voor elementaire keuzes. Tussen algemeen belang en dat van megavermogens. Tussen moed en minipolitiek. Tussen regeerbaarheid en iets dat gevaarlijk veel op de grote kladderadatsch begint te lijken.

Hele artikel

> Zie ook: In Nederland zijn boeren een beetje heilig (Trouw)

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt #zuivel #zuivelindustrie #agroindustrie #agractie #stichting_agri_facts
#Royal_A-ware #Royal_De_Heus #VanDrie_Group

De protesterende boeren leven in een bubbel van onredelijkheid, daar moeten we niet aan toegeven

De Volkskrant

Door de overheid gepropageerde schaalvergroting speelt boeren parten in de stikstofcrisis, maar de actievoerders hanteren de bekende methode van de omkering om zich als slachtoffers te presenteren, meent Jan Douwe van der Ploeg. (...)

Hoewel er geen scherpe grenzen zijn, is de harde kern van de huidige protestbeweging wel degelijk te duiden. Het zijn, ironisch genoeg, de agrarische ondernemers die het meest zijn meegegaan in het landbouwpolitieke vertoog van de afgelopen decennia. Ze hebben hun bedrijven, meer dan anderen, gemodelleerd naar het beeld dat het ministerie van landbouw, de universiteit van Wageningen, de agrarische industrie en de Rabobank als ideaal naar voren brachten.

Dat is terug te zien in hun bedrijven: het gaat om grootschalige, sterk gespecialiseerde en hoogproductieve bedrijven, die voortdurend expanderen en forse schulden meetorsen. Deze bedrijven onderscheiden zich ook door een hoog gebruik van fossiele energie en industriële hulpmiddelen (als kunstmest, krachtvoer, medicijnen) en daarmee ook door een relatief hoge milieudruk. (...)

Bij een deel van deze boeren heeft dit geleid tot een verharding: tot een halsstarrige verdediging van de gekozen route en de daarmee samenhangende deelbelangen. (...)

De harde kern is sterk geradicaliseerd toen dierenactivisten stallen gingen bezetten. Toen ontstonden de eerste ‘netwerken voor zelfverdediging’. Ook het huidige overheidsbeleid heeft bijgedragen aan de radicalisering. De actievoerders hebben geleerd dat het opzoeken en overschrijden van grenzen loont. (...) Wat daarbij zeker ook helpt is de steun van de veevoerindustrie, de populistische partijen en het gezwalk van VVD en CDA.

Zoals Zuid-Afrikaanse boeren eertijds hun ossenwagens in een cirkel plaatsten en vandaar uit vuurden op alles wat een bedreiging leek, zo hebben de radicale boeren van nu een eigen bubbel waarin enkel nog het eigen gelijk geldt. De mening en het spreekrecht van anderen, resultaten van wetenschappelijk onderzoek, het wordt allemaal genegeerd. (...)

De geschetste miskenning, frustratie, woede en zelfgecreëerde schijnwereld vormen een extreem gevaarlijke mix. (...)

De strijdwijze van de Farmers Defence Force is mede gestoeld op de vroegere beweging van boze varkenshouders. (...)

Het consequent opteren voor een doorgaande schaalvergroting in de landbouw (en het gelijktijdig negeren van mogelijke alternatieven) heeft een protestbeweging gecreëerd waarin de redelijkheid zoek is – een beweging waarin men meent anderen te mogen dwingen tot acceptatie van het eigen deelbelang. (...)

Gelukkig laat zich in de Nederlandse landbouw wel degelijk een tegenpool onderscheiden: een breed scala van boerenbedrijven die opereren in harmonie met natuur en samenleving. Het probleem is dat deze tegenpool geen stem heeft en evenmin wordt vertegenwoordigd. (...)

Tegelijkertijd mag en kan van toegeven aan de redeloosheid geen sprake zijn.

Hele artikel

> Zie ook: De stikstofstrijd (De Groene Amsterdammer)

Achterhoekse boeren hebben het treinverkeer stilgelegd op de spoorlijn tussen Winterswijk en Zutphen. Beeld Vincent Jannink / ANP.

Tags: #nederlands #nederland #stikstof #stikstofprobleem #uitstoot #landbouw #boeren #veeteelt #veestapel #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #broeikaseffect #natuur #natuurgebied #natuurbehoud #natuurbescherming #rivm #lto #lobby #protest #farmers_defence_force #rabobank #landbouwuniversiteit #ministerie_van_landbouw #veevoerinsutrie #cda #vvd #populisme #schaalvergroting #intensieve_landbouw #intensieve_veeteelt