#nos

berternste@pod.orkz.net

Hoe onze media de Russische informatieoorlog een handje helpen

Marit de Roij (Rusland- en Oost-Europakundige)

Wie mijn Twitterprofiel weleens bekeken heeft, zal het zijn opgevallen dat ik regelmatig fel van leer trek tegen Nederlandse media die grote fouten maken in hun berichtgeving over de oorlog tegen Oekraïne. Dat doe ik niet omdat ik daar genoegen in schep, maar omdat de impact van slechte journalistiek zo groot is.

Voorbeelden zijn het overschrijven van een persbericht van de Russische bezetter door een aantal kranten van DPG media, het afdrukken van opzichtige desinformatie in een grote Nederlandse krant, een artikel waarin NRC legitimiteit gaf aan een Russische complottheorie die werd verspreid om een eventueel gebruik van chemische wapens door Rusland alvast te rechtvaardigen en een overgetypt persbericht van het Kremlin bij de NOS. Zomaar een paar illustraties van de barrage aan journalistieke blunders die ik de afgelopen tijd met groeiende wanhoop aan me voorbij heb zien trekken. Het gaat niet alleen om overschrijfjournalistiek en bothsidesisms, maar ook om taalgebruik en perspectief. Ik doe mijn best om hier en daar wat te corrigeren, maar het is dweilen met de kraan open.

(Tekst loopt door onder de foto)

Foto van colonne tanks

Waarom vind ik dit toch zo belangrijk? Het korte antwoord: er wordt al een decennium een informatieoorlog tegen ons gevoerd, maar we verdedigen ons niet. Sterker nog: de aanvaller wordt een handje geholpen door de journalistiek die nog geen idee heeft hoe hiermee om te gaan.

Dit heeft grote gevolgen. Voor de oorlog tegen Oekraïne, omdat Russische desinformatie die doorsijpelt in onze media het animo voor wapenleveranties en sancties onder beleidsmakers en de bevolking verkleint. En voor onszelf, omdat de Russische informatieoorlog erop gericht is verdeeldheid te zaaien en onze samenleving te destabiliseren – en daar bijzonder goed in slaagt.

Taal doet ertoe. In deze blog zal ik uitleggen waarom. (...)

Want, laat ik het nog maar eens uitleggen (blijkbaar is het nodig): extreemrechts is een marginaal fenomeen in Oekraïne. Natuurlijk lopen er een paar neofascisten rond, maar ze spelen in samenleving noch politiek enige rol van betekenis. Nog nooit is een extreemrechtse partij ook maar in de buurt van de kiesdrempel gekomen, in tegenstelling tot West-Europese landen, waar extreemrechtse partijen al sinds jaar en dag ruim in parlementen vertegenwoordigd zijn. (...)

Rusland spuwt al acht jaar lang op al haar kanalen dagelijks artikelen over Oekraïense nazi’s de wereld in, en heeft op die manier nuttige idioten en opiniemakers met een stem in de Westerse media beïnvloed, die het narratief de gevestigde media in hielpen. (...)

Er is ook een andere manier om mensen om de tuin te leiden waar de Russen veel minder moeite voor hoeven te doen: puur inzetten op taal en vertrouwen op de overschrijfjournalistiek van onze media. Dat hebben ze gedaan met de term ‘pro-Russische separatisten.’

Ik werk in een organisatie vol hoogopgeleide mensen die internationaal georiënteerd zijn en goed volgen wat er in de wereld gebeurt. Toch denkt de meerderheid van hen dat er in het oosten van Oekraïne groepen separatisten actief zijn die sinds 2014 proberen om zich af te scheiden van Oekraïne. Die separatisten bestaan niet. Er is in Donetsk en Loehansk nooit in enige serieuze mate sprake geweest van separatistische sentimenten. In 2014 stroomden Russische troepen en agenten deze gebieden binnen om ‘separatistische opstanden’ te organiseren en het te laten lijken alsof Oekraïners in deze gebieden niet bij Oekraïne wilden horen. Allemaal gefingeerd. (...)

Wat gaat hier nou mis? In één begrip is het samen te vatten als journalistieke luiheid. Zelf spreek ik liever van overschrijfjournalistiek. Onze media schrijven niet alleen Russische persberichten en verklaringen van Moskou over, maar ze nemen ook de taal van het Kremlin over. (...)

Nog een voorbeeld: recent kopte de NOS in haar liveblog: “Oekraïense kinderen vast in Russische zomerkampen.” Dat zijn uiteraard geen zomerkampen – zo noemt Rusland ze om de waarheid te verhullen – maar kampen waar ontvoerde kinderen in worden opgesloten. (...)

Vaak krijg ik het verweer dat ik een beetje vertrouwen moet hebben in het interpretatievermogen van mensen. Dat ze wel snappen hoe het echt zit. Het afgelopen decennium, met Trump, Rusland- en covidwappies, heeft echter laten zien hoe onterecht dat vertrouwen is, hoe beïnvloedbaar en digitaal ongeletterd grote groepen mensen zijn. Journalisten overschatten hun publiek schromelijk en onttrekken zich daarom van hun verantwoordelijkheid om correct te formuleren. (...)

Overschrijfjournalistiek zie je ook in koppen. (...)

Je zag het ook toen het Russische leger zich eind maart terugtrok uit het gebied rond Kyiv. “Rusland belooft om de militaire activiteit bij Kyiv drastisch te verminderen,” kopten bijna alle media. Dat was Russische propaganda. De koppen hadden moeten zijn: “Oekraïne wint slag om Kyiv.” Dat was wat er daadwerkelijk gebeurd was, maar journalisten zijn zo gewend om over te schrijven wat Rusland zegt dat het niet eens bij ze opkwam om de situatie objectief te bekijken en te vertellen wat er feitelijk aan de hand was. (...)

En uit onderzoek blijkt dat zelfs degenen die de artikelen helemaal lezen tóch beïnvloed worden door misleidende koppen. (...)

Gaan we nu naar de belangrijkste zonde van de overschrijfjournalistiek: het kopiëren van Russische persberichten en verklaringen van het Kremlin. Want dat geintje halen onze media zelfs na acht jaar oorlog nog steeds vrijwel dagelijks uit. Wordt er een krijgsgevangenenkamp met Azovstrijders aangevallen en wijst alles in de richting van Rusland? Gewoon een artikel wijden aan een bewering van het Kremlin dat Oekraïne erachter zit. Zegt Rusland dat de Oekraïense opmars in het zuiden, die duidelijk in volle gang is, gestopt is? Gewoon opschrijven.

Laat ik duidelijk zijn: we hebben hier te maken met een regime dat telkens liegt. Zo ongeveer alles wat het Kremlin de afgelopen jaren heeft beweerd is gelogen gebleken. Wanneer je toch overschrijft wat ze zeggen, ben je dus bezig met het verspreiden van desinformatie. (...)

Het probleem is dat onze media niet bedacht zijn op een regime dat alleen maar liegt. Dat vergt een compleet andere aanpak dan de methode die ze in de studiebanken geleerd hebben.

In de studiebanken hebben journalisten namelijk geleerd dat je altijd allebei de kanten van een verhaal moet laten zien. Dat je als journalist neutraal moet zijn. Nou, dat hebben we geweten. De afgelopen acht maanden heb ik aan de lopende band koppen gezien als “Rusland en Oekraïne beschuldigen elkaar van…” of “Volgens Rusland is dit en dat gebeurd, Oekraïne ontkent.”

Journalisten willen zo graag objectief verslag doen dat ze in een kramp schieten om dwangmatig beide kanten van het verhaal te laten horen, ook als één kant volledig uit leugens bestaat. (...) De essentie van journalistiek is, volgens die beroemde uitspraak: “als iemand zegt dat het regent en een ander zegt dat het droog is, is het niet je taak als journalist om op te schrijven wat ze allebei zeggen. Het is je taak om uit het raam te kijken wie er gelijk heeft.” En precies dat verzaken journalisten in hun berichtgeving over Rusland. (...)

Hoe diep die journalistieke kramp zit, zag ik in een NRC-artikel over bothsidesism en false equivalence waar ik zelf in geïnterviewd werd. Uit de allerlaatste zin blijkt dat de krant werkelijk niets begrepen heeft van het artikel. (...)

Afsluiten met een bothsidesism in een artikel over bothsidesisms vond ik veelzeggend voor het onbegrip van journalisten. Want waar liegt Oekraïne dan over? Ik volg deze oorlog vrij nauwgezet en ik kan eigenlijk weinig bedenken. (...)

Correspondenten zitten vaak in Moskou en journalisten die over de regio berichten hebben zich vrijwel altijd eerst in Rusland verdiept en zijn de andere landen er daarna bij gaan doen. En dat merk je. Vaak wordt er vanuit het Russische perspectief verslag gedaan van gebeurtenissen. (...)

Tijd om even een stap terug te zetten en in te zoomen op Ruslands belangrijkste wapen: haar propagandamachine. (...)

Iedereen kent inmiddels de trollenfabriek in Sint-Petersburg, waar werknemers elke dag grote hoeveelheden nieuwe nepaccounts aanmaken en misleidende berichten verspreiden. Amerikaanse media voeren regelmatig berichten van trollen op in hun verhalen, en de Wall Street Journal onthulde dat Jack Dorsey, oud-CEO van Twitter, tussen eind 2016 en midden 2017 zelf minstens 17 tweets van een Russische trol deelde. (...)

In juni dit jaar kwam het Institute for Strategic Dialogue met een rapport over de enorme invloed van Russische desinformatie via sociale media op de wereld, waarin ze ook de rol van die ‘tussenpersonen’ uitlichtten. Ik kan het rapport aanraden, maar voor wie daar geen tijd voor heeft, heb ik het recent samengevat in tien tweets. (...)

Het Russische regime voert een informatieoorlog tegen ons en maakt daarbij gebruik van onze media. Dat vergt een andere manier van journalistiek bedrijven dan Nederlandse media nu gewend zijn. De kern daarvan: geen desinformatie verspreiden. Geen podium geven aan leugens. Nuanceringen en ontkrachtingen van overgeschreven leugens halen onvoldoende uit om het beeld in de hoofden van mensen recht te zetten. (...)

Daarom, ten eerste: koppen moeten kloppen. Zet nooit een hoogstwaarschijnlijk valse Russische bewering in een kop, ook niet tussen aanhalingstekens. (...)

Ten tweede: de tijd van overschrijfjournalistiek en bothsidesisms moet voorbij zijn. Het is oorlog, ook op het informatiefront. (...)

En ten derde: Controleer zoveel mogelijk en publiceer alleen informatie die verifieerbaar is. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #media #nieuw #journalistiek #journalist #radio #tv #krant #nrc #nos #gpd #de_correspondent #rusland #desinformatie #propaganda #desinformatiecampagne #navo #nato #informatieoorlog #oekraine #oekraïne #azov #navalny #syrie #mh17 #bothsidesism #hoor_en_wederhoor

berternste@pod.orkz.net

Waar staat de krant eigenlijk voor?

logo Villamedia

Joost Ramaer houdt zich al langere tijd bezig met het medialandschap in Nederland. Voor Villamedia schrijft hij een reeks opiniestukken. In dit essay vraagt hij zich af: waar staat de krant eigenlijk voor? (...)

“Tijdens het debat bleek dat de mainstream media in Den Haag zich regelmatig laten misbruiken voor propaganda door en voor politici, onder het mom van exclusiviteit. Een concreet voorbeeld dat aan de orde kwam, was een werkbezoek van premier Rutte aan een melkveehouderij in het Friese Koudum, aan de vooravond van het roemruchte stikstofoverleg onder leiding van Johan Remkes, waaraan negen van de twintig uitgenodigde boerenorganisaties hadden geweigerd deel te nemen.

De enige cameraman die van de RVD meemocht, was van SBS6. Het enige landelijke beeldverslag verscheen dan ook in Hart van Nederland. Het enige geschreven verslag verscheen op NOS.nl.” (...)

Nederlandse journalisten staan te weinig stil bij hun eigen beroepspraktijk. En als je daar zelf niet over nadenkt, reageer je algauw als door een adder gebeten op kritiek van buiten. Twee niet-journalisten in de zaal verbaasden zich daar openlijk over. ‘Ik werk veel samen met rechters’, merkte een juriste op. ‘De rechterlijke macht doet al jaren aan regelmatige en goed georganiseerde collectieve reflectie op het eigen handelen.’ Net zo gaat dat in het sociaal-maatschappelijk werk, zei een andere vrouw, die in dat domein werkzaam is. (...)

Nieuwsmedia zijn hongerige monsters, die de hele dag door gevoed moeten worden met verse verhalen. Dat is altijd zo geweest, maar het internet maakt die druk 24 op 7 voelbaar: de monsters slapen niet eens meer. De werkdruk nam toe, terwijl de meeste redacties inkrompen. (...)

In zo’n sweatshop verdampen de tijd en de geestelijke ruimte voor een regelmatige groepsevaluatie van het geleverde journalistieke handwerk. Internet heeft de redacties ook competitiever gemaakt, door hun nieuwe obsessie met bereik, clicks en likes. Veel vaker dan vroeger legt de journalist met het beste verhaal het af tegen de collega met de beste pitch bij eind- en hoofdredactie. Een goed gesprek ontstaat niet in zo’n wedstrijdsfeer.

De derde grote conversation killer is de machtsconcentratie in de media, die journalisten dreigt te reduceren tot hamsters, die een toenemend commercieel gedreven tredmolen draaiende moeten houden. Twee artikelen in de Volkskrant van zaterdag 17 september, drie dagen na het Balie-debat, getuigen daarvan. Het eerste is een uitgebreide reconstructie van de #MeToo-doofpot rond DPG-topman Jaak Smeets, het tweede de bijdrage van die week van Jeroen Trommelen, de ombudsman van de krant.

Smeets werd in 2016 ontslagen vanwege seksueel overschrijdend gedrag. De hoofdredacteuren van de DPG-kranten waren daarvan op de hoogte, maar hielden dat nieuws zes jaar lang uit hun kolommen. (...)

(...) de meest pure vorm van lezersverraad die ik ooit heb gezien in de journalistiek’ (...)

Dat ook hun redacteuren zo lang stil bleven, komt omdat zij vrezen voor hun baan, zo analyseert de Gentse socioloog Mart Willekens in de Volkskrant-reconstructie. In de Nederlandstalige mediamarkt maken nog maar twee concerns de dienst uit: DPG Media en Mediahuis. (...)

Op de redactie van de Volkskrant is het interne debat juist verstomd, constateert ombudsman Jeroen Trommelen in de zaterdagkrant van 17 september. Als redacteur van die krant maakte hij mee hoe ‘de solidaire beginselverklaring met de “ontrechten en verdrukten” van de samenleving’ verdween uit het redactiestatuut. (...)

‘Inhoudelijk is daar echter weinig voor teruggekomen’, stelt hij vast als ombudsman. (...)

De ombudsman bepleit een herbezinning op de identiteit van de krant, ‘waarbij de redactie níet machteloos zou hoeven toekijken’. Die kan zij immers zelf vormgeven, in dialoog met haar lezers.

De verdwijning van de identiteit heeft onze journalistieke intuïtie en instincten aangetast. De DPG-kranten staan daarin niet alleen. Ook de Nederlandse publieke omroep, waartoe de NOS behoort, ligt al tijden onder vuur, omdat de directie om onduidelijke redenen veelbekeken journalistieke programma’s schrapt, of verplaatst naar slechtere time slots. (...)

De huidige hoofdredactie van de Volkskrant ‘wil een nieuw intern debat over de identiteit van de krant’, vernam Trommelen. ‘Dat is mooi. Ik denk dat het haast heeft.’

Hele artikel

Foto van Joost Ramaer
Joost Ramaer

Tags: #nederlands #nederland #media #mediakritiek #nieuws #journalist #journalistiek #krant #radio #tv #redactie #volkskrant #nos #sbs #rvd #MeToo-doofpot #metoo #DPG #dpg_media #Jaak_Smeets #doofpot

berternste@pod.orkz.net

Gratis pr voor het Britse koningshuis, maar waar zijn de kritische vragen?

NRC

Koloniale geschiedenis - Waarom vullen journalisten uren zendtijd over het Britse koningshuis, zonder de betekenis van het instituut voor de (ex-)koloniën kritisch te bevragen, wil Bram Vermeulen weten.

Sinds de dood van koningin Elizabeth II werden uren zendtijd gevuld met wat we allemaal wisten en de afgelopen jaren – mits je niet onder een steen leefde – met eigen ogen hadden kunnen zien. Dat ze zeventig jaar trouw aan haar vorstenplicht was geweest, dat ze kil was ten tijde van Diana’s dood, maar ook in was voor een grapje met James Bond. Dezelfde anekdotes op alle zenders, en vervolgens in alle kranten, de een soms wat smeuïger verteld dan de ander.

De Britse (ex-)koloniën in Afrika, Azië en de Caribische eilanden waarover ze in haar werkzame leven had geregeerd werden in die anekdotes soms genoemd, maar hooguit als decor. (...)

Het Zuid-Afrika dat de 21 jaar oude Elizabeth bezocht was sinds 1910 geen Britse kolonie meer maar werd geregeerd door een witte minderheid, die in 1948 apartheid invoerde en de scheiding tussen rassen legaliseerde. Dat gebeurde met volmondige steun vanuit Londen. (...)

Kenia was in 1952 nog wel een Britse kolonie waartegen de Kenianen dat jaar een bloedige opstand begonnen. Je zou hele talkshowavonden kunnen vullen met de onbeschrijfelijke gruweldaden die de Britten begingen tegen die Mau Mau-rebellie. (...)

We zagen wel beelden van een bezoek van Nelson Mandela aan de koningin, en we lazen op de BBC over „the Queens long-standing relationship with Africa”. (...)

Je zou kunnen zeggen: over de doden niets dan goeds. Je zou kunnen zeggen: dat kolonialisme is allemaal zo lang geleden. Je zou kunnen zeggen: dit is niet het moment. Maar uit talloze reacties bleek dat dit júíst het moment was om erover te beginnen. (...)

Sommige media, zoals de NOS en The Guardian, onderstreepten dat de koningin niet overal even geliefd was. Maar die uitzonderingen verdronken als een voetnoot in het overige aanbod. (...)

Journalisten moeten dat theater laten zien op zo’n historisch moment. Maar onze taak is ook om het instituut dat nu dagen achtereen in het nieuws is, kritisch te bevragen. Dat is journalistiek. The rest is public relations.

Hele artikel

Foto van rebellen in Kenia
Mau Mau-rebellen tijdens de traditionele Kikuyu Spelen in de jaren vijftig in Kenia. De Mau Mau vochten tussen 1952 en 1959 tegen het koloniale regime van de Britten. Foto INP / AFP.

Tags: #nederlands #nederland #media #pers #journalist #journalistiek #tv #radio #nos #journaal #jeugdjournaal #queen #the_queen #elizabeth_II #verslggeving #overlijden #bbc #omroep #kolonie #kolonialisme #neo-kolonialisme #gemenebest #koloniale_geschiedenis #zuid-afrika #apartheid #kenia #mau_mau

berternste@pod.orkz.net

Kritiekloze verering van de Queen, behalve bij Johan Derksen en het Jeugdjournaal

NRC

ZAP - De BBC ruimde zijn zenders leeg voor dagenlang kruiperige verslaggeving van het overlijden van koningin Elizabeth. Ook op de Nederlandse tv weinig kritiek. Alleen het Jeugdjournaal ging naar Jamaica voor een ander geluid. (...)

De BBC had de gehele programmering schoongeveegd om ononderbroken de overleden koningin Elizabeth te bewieroken. (...)

Voor wie niet alleen televisie kijkt, maar ook de sociale media volgt , was de discrepantie echter opvallend. Vooral mensen afkomstig uit de voormalige Britse koloniën hadden op de socials geen goed woord over voor de overleden koningin. Voor hen was zij het symbool van het Britse Rijk met zijn koloniale geweld en uitbuiting. Omdat Elizabeth na de bloedige dekolonisatie aanbleef als koningin van de 56 voormalige koloniën van het Britse Gemenebest, was zij ook symbool van het neokolonialisme. (...)

Waarom geen kritische noten bij de BBC? (...)

Ook op de Nederlandse zenders was het zoeken met een waxinelichtje naar woorden van kritiek. (...)

De NOS hield het veilig bij het verslaan van de doodsrituelen en de uitingen van rouw op de Londense straten. De enige die bij de NOS de journalistieke eer hooghield was het Jeugdjournaal. Een verslaggever was zelfs op reportage naar Jamaica gegaan om een ander geluid over de koningin vast te leggen. (...)

In twee minuten en dertig seconden werd vervolgens treffend vierhonderd jaar Brits kolonialisme aan de kinderen uitgelegd: „Dat zijn landen die de Britten hadden veroverd en waar ze de baas speelden. Inwoners werden vaak slecht behandeld en er werd veel geweld gebruikt. Ook verdienden de Britten veel geld aan de koloniën.” (...)

Hierna sprak het Jeugdjournaal de verwachting uit dat veel voormalige koloniën in de nabije toekomst afstand zullen doen van de overzeese vorst.

Kijk, zó voedt je de kinderen op.

Hele artikel

Still van tv
Jamaicaanse vrouw op het Jeugdjournaal. NOS.

Tags: #nederlands #nederland #media #pers #journalist #journalistiek #tv #radio #nos #journaal #jeugdjournaal #queen #the_queen #elizabeth_II #verslggeving #overlijden #bbc #omroep #kolonie #kolonialisme #neo-kolonialisme #gemenebest

garryknight@diasp.org

‘Everyone’s gagging for it’ – how Britain got high on nitrous oxide | Drugs | The Guardian

Laughing gas was the lockdown high of choice for many young people. Now empty canisters are everywhere, and dealers are hitting the streets with card readers. Will a government crackdown burst the balloon?

An interesting but longish read for Sunday.

#science #medicine #health #drugs #nitrous #nos #NitrousOxide

https://www.theguardian.com/society/2021/nov/27/how-britain-got-high-on-nitrous-oxide-laughing-gas

zemoo@diasp.org