Wie extreemrechts wil doorgronden moet dit boek over de Frankfurter Schule lezen

Trouw

(...) Dit deeltje gaat over de Frankfurter Schule, een groep Duitse intellectuelen die in de eerste helft van de twintigste eeuw verbonden waren aan het Institut für Sozialforschung in Frankfurt en zich daar toelegden op kritische theorie, een door Marx en Freud geïnspireerde, maatschappelijk betrokken onderzoeksmethode.

Deze filosofen, sociologen en psychoanalytici bogen zich vooral over de vraag: waarom lukt het onze hoogontwikkelde beschaving maar niet om het kwaad uit te bannen? De Verlichting beloofde dat met wetenschappelijke, economische en technologische vooruitgang ook politieke en morele emancipatie van de mensheid gepaard zou gaan, maar helaas: we hebben, ondanks al onze ontwikkeling, nog altijd te maken met onderdrukking, met de Holocaust als moreel dieptepunt. Is er nog hoop voor de rede? (...)

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Wat opvalt is hoe sterk de uitdagingen waar de Frankfurters mee te maken kregen lijken op de uitdagingen van onze tijd: hoe de kapitalistische cultuurindustrie de kunsten tot consumptieartikelen maakt en zo het maatschappijkritische potentieel ervan smoort. Hoe ideologie tot polarisatie leidt en de democratie uitholt. Hoe we vervreemd raken van onszelf en de natuur. Hoe de rede een instrument is geworden waarmee elk individu via eigen onderzoek tot eigen waarheden komt die de ideologie bevestigen in plaats van de mensheid juist van ideologische oogkleppen te bevrijden. Hoe antisemitische complottheorieën en het charisma van autoritaire persoonlijkheden voor veel mensen aantrekkelijk blijkt. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #Frankfurter_Schule #horkheimer #adorno #marcuse #benjamin #habermas #marx #freud #vervreemding #natuur #consumptie #cultuurindustrie #polarisatie #antisemitsime #comlottheorie #ideologie

.

Tags: #nederlands #reclame #consumptie #junk_food #vliegvakantie #vlees #vleesconsumptie #accu #e-bike #mode #fast_fashion #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #overstromingen #bosbranden #zeespiegelstijging #hittegolven #stormen #extreem_weer

Betuttelend? Het is juist liberaal elkaar op ‘slecht’ gedrag aan te spreken

NRC

Essay | Liberalisme - De globetrottende, kiloknaller-verorberende, vooroordeel-spuwende burger is té vrij geweest, en heeft zijn verantwoordelijkheid verwaarloosd. Zo holt onze vrijheid uit, aldus Jurriën Hamer. (...)

Een klimaatneutrale wereld vereist nu eenmaal dat we stoppen met al die vervuilende gewoontes, van vliegvakanties tot vlees eten en van prullen kopen tot tv-series streamen. En dan hebben we het alleen nog maar over duurzaamheid.

Ook waar het gaat om de strijd tegen racisme, misogynie, dierenmishandeling, grensoverschrijdend gedrag en de discriminatie van lhbti’ers zullen mensen zich behoorlijk aan moeten passen. Er zijn een boel woorden die eigenlijk niet meer kunnen, een hoop grapjes, stereotypes en kleine vergissingen – ‘micro-agressies’ – die vooroordelen bestendigen, en allerhande gedrag op de werkvloer dat vroeger misschien normaal was, maar nu toch echt niet meer. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

.

In een vrije samenleving moet je immers de bewegingsruimte van sommigen begrenzen, als de schade voor anderen te groot wordt. (...)

De afgelopen veertig jaar is het schadebeginsel namelijk te eenzijdig begrepen: het werd gebruikt als uitdager van gezag, maar te weinig als uitdager van elkaar. Ons land kent een traditie van ‘vrijheid blijheid’ en van ‘ik doe ik en jij doet jij’. (...)

Dit eendimensionale liberalisme is niet verrassend, maar een natuurlijk gevolg van twee naoorlogse maatschappelijke ontwikkelingen: de secularisatie en de neoliberale markteconomie. De secularisatie brak het gezag van de kerk af, en het neoliberalisme dat van de staat. De belofte van de jaren zeventig en tachtig was simpel: als kerk en staat iedereen nou maar met rust laten worden we allemaal verdraagzamer en rijker. (...)

De strijd tegen betuttelend gezag heeft mensen blind gemaakt voor de schade die ze zelf berokkenen. Er is stevig bewijs dat ons consumptiepatroon de leefbaarheid van de aarde bedreigt, en dat met bewuste en onbewuste grappen, stereotypes en gewoontes de vrijheid van minderheden wordt ingeperkt. Je kan een lijn trekken van het n-woord naar racistisch geweld, van fatshaming naar eetstoornissen, van een slokje melk naar mishandelde kalfjes en van een retourtje Bali naar de aantasting van ecosystemen. Gedrag in de soevereine privésfeer heeft tal van publieke consequenties. En daarom moet, veel meer dan we gewend zijn, privégedrag ter verantwoording worden geroepen. (...)

Als mensen hun verantwoordelijkheid niet nemen, holt vrijheid vanzelf uit: dat is de les van onze tijd.

Met religieuze onderdrukking hebben de moderne mores al helemaal niks te maken. (...) De ‘klimaatpaus’ en de ‘linkse kerk’ spreken daarentegen niet in ondoorgrondelijke leerstukken, maar presenteren argumenten die in een liberale samenleving volstrekt legitiem zijn.

Want welke schade is reëler dan de dreiging van klimaatverandering voor de Nederlandse rivierdelta? Welke schade is concreter dan de onleefbare hitte die landen rond de evenaar treft? Welke schade is echter dan transgenders die gepest worden, vrouwen die zich moeten weren tegen seksuele intimidatie en mensen van kleur die voor Zwarte Piet worden uitgemaakt? Het is bij uitstek liberaal om de samenleving op deze schade te wijzen, en uit te leggen hoe ernstige vergrijpen en catastrofes samenhangen met ogenschijnlijk onschuldige gewoontes. (...)

In onze tijd komt de vrijheid niet ten einde, maar moet hij fundamenteel anders worden verdeeld. De kwaliteit van het leven van toekomstige generaties neemt toe, als wij nu bereid zijn ons consumptiepatroon aan banden te leggen. De levens van miljoenen medemensen knappen aanzienlijk op, als we in onze taal en cultuur diversiteit omarmen. En wie stopt met het nuttigen van vlees en zuivel, bevrijdt hulpeloze dieren uit een ellendig lot. (...)

De globetrottende, kiloknaller-verorberende, vooroordeel-spuwende burger is té vrij geweest, en heeft zijn verantwoordelijkheid verwaarloosd. Hij vergat dat het goede niet vanzelf komt, terwijl we allemaal vrolijk, argeloos en onbeschaamd ons eigen ding doen. Het goede kost moeite. Het goede heeft een prijs. En die zal in een liberale samenleving gewoon betaald moeten worden.

Hele artikel

Tags: #nederlands #liberalisme #vrijheid #secularisatie #ontkerkelijking #neoliberalisme #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #discriminatie #racisme #betutteling #consumptie #stereotype #minderheden #fatshaming #eetstoornis #bio-industrie #veeteelt #luchhtvaart #vliegvakantie #woke #kiloknaller

Reserveer de term ‘klimaatgekkies’ voor de grote vervuilers en hun politieke beschermers

Stevo Akkerman (Trouw)

(...) “De giganten op het gebied van fossiele brandstoffen pakken het probleem van plastic niet aan – integendeel, ze produceren nog meer van een product dat onze mensen en onze planeet bedreigt”, concludeerde het onderzoek. Wie zijn dan de klimaatgekkies? (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Stevo Akkerman

Maar ‘biologisch’ wordt gezien als elitair en luxe, dan kun je er meer voor vragen, constateren de bioboeren. Waarbij een onderzoeker van de Universiteit Wageningen aantekent dat de prijzen anders zouden liggen als alle schade voor het milieu zou worden doorberekend in de consumentenprijs – nu wordt die doorgeschoven naar alle belastingbetalers of naar volgende generaties. Wie zijn dan de klimaatgekkies? (...)

Veel grote bedrijven, zo berichtte Trouw, reppen van bio en groen en duurzaam door te wijzen op hun CO2-compensatie; door te investeren in bossen. (...) Dit is zo populair dat er nu al meer bos is beloofd dan de wereld kan bergen, bovendien is de opbrengst van al dat bos onvoldoende om ‘klimaatneutraal vliegen’ (American Airlines) of ‘klimaatneutraal tanken’ (Shell) te kunnen waarmaken. Wie zijn dan de klimaatgekkies?

Ook las ik dat het kabinet nog geen één keer de eigen klimaatdoelen heeft gehaald, alleen in 2020, maar dat was ‘dankzij’ corona. (...)

En als we het stoken van kolen per 2025 zouden staken, (...) zou dat 33 megaton aan CO2-uitstoot schelen, waarmee de achterstand in het halen van de klimaatdoelen grotendeels zou kunnen worden ingehaald. Wie zijn dan de klimaatgekkies?

Mijn voorstel is – u voelde het aankomen – dat we de term ‘klimaatgekkies’ voortaan reserveren voor de grote vervuilers en hun politieke beschermers. En wel met onmiddellijke ingang.

Hele artikel

> Zie ook: Advocaat Bénédicte Ficq (65) is nu lid van Extinction Rebellion: ‘Ik vind het debiel als mensen niet in actie komen’ (Trouw)

Tags: #nederland #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #exitinction_rebellion #ficq #consumptie #overconsumptie #milieu #milieuvervuiling #natuur #fossiele_brandstoffen #overstromingen #bosbranden #rampen #extreem_weer #luchtvervuiling #giftige_stoffen #kankerverwekkende_stoffen #DSM #Ruhrgebied #industrie #Tata_Steel #plastic #plastic_soep #shell #american_airlines

Advocaat Bénédicte Ficq (65) is nu lid van Extinction Rebellion: ‘Ik vind het debiel als mensen niet in actie komen’

Trouw

Topadvocaat Bénédicte Ficq, bekend van haar strijd tegen de tabaksindustrie en Tata Steel, is lid geworden van Extinction Rebellion. ‘Het is de hoogste tijd om ons uit te spreken tegen alle vervuiling.’

Ze liep laatst rond in een Albert Heijn XL. Advocaat Bénédicte Ficq (65) zag daar, tussen de gevulde schappen, scherper dan ooit hoe overconsumptie, luxe en uitputting van bronnen er in een alledaags tafereel uitziet. “De overdaad die je daar tegemoet treedt is duizelingwekkend. Het aanbod is zo groot. Absurd. We zijn volkomen losgeslagen van de natuur. Wij zijn de oorzaak dat milieu en klimaat nu in versneld tempo kapotgaan.”

(Tekst loopt door onder de foto.)

Bénédicte Ficq

Nee, ze wil beslist geen heilig boontje uithangen. Ze rekent zichzelf ook voor een zeer belangrijk deel tot de ‘wij’ die het verkeerd deden, het overgrote deel van de maatschappij dat erop los consumeert. “Mijn generatie heeft gedacht: de wereld is oneindig. We zijn onnadenkend omgesprongen met de bronnen die de natuur ons te bieden heeft. Allemaal omdat vertier en consumptie voorop stonden. Zo zijn wij als mens.” Zelf vliegt ze al enkele jaren nauwelijks meer. Maar het bleef aan haar knagen: iedereen leeft zijn leven, terwijl bekend is dat de klimaatcrisis zich aandient. (...)

Was ze bang om als ‘klimaatgekkie’ weggezet te worden, dat haar reputatie eraan zou gaan? Ze lacht, zittend aan een lange houten vergadertafel in haar advocatenkantoor, in hartje Amsterdam. “Nee, dat interesseert me geen bal. In het ergste geval zullen sommigen zeggen: wat debiel, wat die Ficq doet. Maar ik vind het juist debiel als mensen niet in actie komen. Als ze geen stelling nemen om een klimaatramp tegen te gaan.” (...)

Vol overtuiging liet ze zich daarom arresteren bij de A12-blokkade. Een poosje hield de politie haar vast, in een sporthal. Ficq zegt aanwijzingen te hebben dat ze geen boete of straf krijgt, maar alleen een aantekening in haar dossier. Dat klinkt mild. Maar vergelijk het even met de aanpak van boeren, die de snelweg blokkeerden. “Dat gebeurde met verkeer op de weg. Er gingen hooibalen in de fik. Er werden betonnen blokken gestort. Zo bezien vind ik de aanpak van Extinction Rebellion scheef, want het optreden bij de gevaarlijke acties van sommige boeren tegen het stikstofbeleid was vaak uiterst voorzichtig. Zo van: anders breekt de hel los.” (...)

Op stellige toon: “Ik vind dat de klimaatcrisis een noodtoestand is. En als die zich voordoet dan moet je daarnaar handelen. Ook als advocaat.” (...)

De politiek is volgens haar niet bij machte gebleken om de vervuiling van Tata afdoende in te perken. “Toezicht en handhaving schieten enorm tekort. Ondertussen is de lobby van Tata effectief. (...)

Ficq denkt dat er genoeg juridische munitie is om Tata veroordeeld te krijgen. “Er is al veel bewijs van milieudelicten. De grafietregens, de zwarte sneeuw, elk jaar tweeduizend calamiteiten.” (...)

“We zijn grootverbruikers, terwijl de aarde ondertussen kraakt en piept. We zullen er vanaf gegooid worden als we onszelf niet veranderen. En dat hebben we dan geheel aan onszelf te danken.”

Hele artikel

Tags: #nederland #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #exitinction_rebellion #ficq #consumptie #overconsumptie #milieu #milieuvervuiling #natuur #fossiele_brandstoffen #overstromingen #bosbranden #rampen #extreem_weer #luchtvervuiling #giftige_stoffen #kankerverwekkende_stoffen #DSM #Ruhrgebied #industrie #Tata_Steel

Stop uitbuiting, consumeer minder

NRC

Klimaat - Laten we ons focussen op klimaat en welzijn, en niet op nog meer groei, schrijven Kiza Magendane en Paul Schenderling. (...)

Dit alles maakt een pijnlijk patroon zichtbaar: de ‘ontwikkeling’ van het mondiale Noorden gaat gepaard met de onderontwikkeling van het mondiale Zuiden. (...) Slavenhandel sinds de 15de eeuw, kolonialisme in de 19de eeuw, neokolonialisme sinds de 20ste eeuw – Afrikanen worden constant opgeofferd voor het comfort van consumerende Europeanen. (...)

Nu willen veel Europeanen het historische patroon doorbreken, en daarbij is dit decennium cruciaal: onze huidige keuzes bepalen of we het patroon voortzetten of veranderen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Mijnwerkers in de Shabara-mijn in Congo. Foto Junior Kannah/AFP.

Ten eerste proberen de landen in het mondiale Noorden door massale investeringen in de energietransitie hun economieën te vergroenen én verder te laten groeien. Voor mensen in het mondiale Zuiden heeft dit streven naar groene groei een bittere bijsmaak. Het Internationaal Energie-Agentschap (IEA) schat dat de vraag naar materialen die nodig zijn voor de energietransitie, zoals lithium en kobalt, de komende twintig jaar met 2.000 tot 4.000 procent zal stijgen. (...)

De winning van deze grondstoffen gaat gepaard met veel energieverbruik, milieuvervuiling en menselijk leed. (...)

Ten tweede lopen de noordelijke landen nog steeds weg van hun verantwoordelijkheid om de toegebrachte schade te compenseren. Het mondiale Noorden is voor 90 procent verantwoordelijk voor de huidige klimaatcrisis, zo becijferde antropoloog en schrijver Jason Hickel in 2020. En hoewel rijke landen zich in 2009 committeerden om tot en met 2025 jaarlijks honderd miljard dollar beschikbaar te stellen voor de klimaattransitie en -adaptatie in het mondiale Zuiden, zijn ze hun afspraken tot nu toe niet nagekomen.

Bovendien is honderd miljard veel te weinig. (...)

Gelukkig kunnen rijke landen dit patroon alsnog doorbreken. Door hun consumptiegroei in te perken, of zelfs te stoppen. (...)

Dit biedt zuidelijke landen de kans om, binnen de draagkracht van de aarde, hun economieën verder te ontwikkelen. Daalt de uitstoot in rijke landen aanzienlijk sneller, dan is er binnen het resterende mondiale koolstofbudget meer ruimte voor landen in het mondiale Zuiden om nog te groeien. (...) Het Zuiden zal immers niet bereid zijn de eigen uitstoot te verminderen als het Noorden niet bereid is tot consumptiebeperking – en terecht. De patstelling tussen Noord en Zuid, die nu telkens échte vooruitgang op een klimaattop tegenhoudt, kan daarmee worden doorbroken.

Om die consumptiebeperking te bewerkstelligen moeten rijke landen een sociaal en realistisch beleid doorvoeren. Bijvoorbeeld door minder belasting te heffen op arbeid en meer op vervuilende vormen van consumptie. (...)

Dit klimaatrechtvaardigheidsfonds kan voor twee doeleinden worden ingezet. Ten eerste kan de overheid het geld aanwenden voor de klimaattransitie en -adaptatie in het mondiale Zuiden en voor een serieus herstelprogramma voor zwaar getroffen landen zoals Pakistan. (...)

Ten tweede kan de overheid het geld gebruiken om de laagste inkomens in Nederland een klimaatdividend te betalen. (...)

Sinds de jaren 60 is de consumptie in Nederland vervijfvoudigd, terwijl ons geluksniveau gelijk is gebleven. (...) We kunnen onze focus verschuiven van kwantitatieve groei (van consumptie en bbp) naar kwalitatieve groei (van levensgeluk). (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatcrisis #klimaatverandering #co2 #uitstoot #fossiele_brandstof #consumptie #consumptiegroei #economie #slavernij #kolonialisme #uitbuiting #ongelijkheid #internationale_ongelijkheid #welzijn #groei #economische_groei #congo #rubber #energietransitie #lithium #kobalt #Internationaal_Energie-Agentschap #IEA #mijnbouw #kinderarbeid #klimaattop #cop27