Burgers moeten de staat weer goed kunnen controleren, in plaats van andersom

De Volkskrant

De grondwet en staatkundige ordening van Thorbecke zijn prachtig, maar het stelsel kraakt. Tijd om meer openheid en controle aan te brengen en zo de democratie te herstellen, betoogt Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt. (...)

Toen koning Willem II de omwentelingen in Europa zag, voelde hij dat hij tijdig moest bewegen. Op 17 maart 1848 benoemde hij een grondwetscommissie met Thorbecke als voorzitter. Op 3 november had Nederland een nieuwe liberale grondwet, die al 175 jaar het fundament is van onze democratie en rechtsstaat. De koning had zijn macht definitief afgestaan. (...)

De ordening van Thorbecke heeft Nederland veel gebracht. De kwaliteit van zijn voorbereidende werk heeft ervoor gezorgd dat deze nog steeds staat als een huis. Toch zijn er verschillende punten waarop het stelsel kraakt. De grondwet en de bijbehorende ordening zijn prachtig, maar ze worden ernstig uitgehold als besluiten niet meer volgens de wetten en de grondwet genomen worden.

Ik constateer vijf problemen:

(Tekst loopt door onder de foto.)

Demonstratie in Rotterdam van slachtoffers van de toeslagenaffaire. Beeld Ramon van Flymen / ANP.

1. Besluiten worden steeds vaker op oneigenlijke plekken genomen, zoals in het Catshuisoverleg, aan klimaattafels of met lobbyisten, maar niet in de Trêveszaal (waar de ministerraad vergadert, red.) en het parlement. Hiermee dreigt de parlementaire controle op de besluitvorming naar de achtergrond te verdwijnen.

Neem het Catshuisberaad: de allerbelangrijkste besluiten van de regering, zoals de lockdown, avondklok en schoolsluiting zijn de afgelopen jaren genomen in een gremium dat volgens de wet helemaal niet bestaat, laat staan gecontroleerd kan worden door het parlement. Let wel, de coronamaatregelen waren een forse inperking van grondwettelijke rechten, zoals het recht op vergadering en betoging en de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.

1. Het budgetrecht van het parlement wordt uitgehold door van alles een ‘noodgeval’ te maken. Er is namelijk een ontsnappingsclausule voor een minister die een begroting niet aan de Tweede Kamer wil voorleggen, en die noemen we ‘rijksbelang’.

Het rare is nu dat dit uitzonderingsartikel de laatste jaren heel vaak gebruikt wordt. In 2018 en 2019 werd dit artikel in het geheel niet gebruikt. In 2020, het eerste jaar van corona, is het 40 keer gebruikt en in 2021 59 keer. Maar opvallend genoeg wordt het ook daarna nog gebruikt: 34 keer in 2022, niet alleen voor covid-19, maar ook voor asiel, Oekraïne en energie.

1. De regering heeft de gewoonte om wetten slechts gedeeltelijk in werking te laten treden.

2. De informatievoorziening aan de Kamer en samenleving is gebrekkig. Elke burger kan in Nederland de regering vragen om documenten openbaar te maken, op grond van de Wet Open Overheid. Maar stukken worden achtergehouden en zelden binnen de wettelijke termijn aangeleverd.

In 2019 gebeurde het 38 keer dat de overheid door de rechter een dwangsom opgelegd kreeg, omdat de termijn niet gehaald werd. In 2020 gebeurde dit maar liefst 47 keer en in 2021 97 keer. Deze cijfers zijn nog van vóór de recente WOO-verzoeken over corona bij het ministerie van VWS.

1. Het is niet mogelijk om naar een rechter in Nederland te stappen als wetten in strijd zijn met de grondwet. Er is dus via nationaal recht geen effectieve bescherming van grondrechten.

Door dit alles kan de regering ongestraft de parlementaire controle omzeilen en besluiten elders nemen.

De essentie van een democratie is immers dat burgers en journalisten de totstandkoming van besluiten kunnen controleren, zodat ze op basis daarvan bij verkiezingen hun stem kunnen uitbrengen. Maar in de praktijk kan dat nauwelijks.

Omgekeerd kan het wel: steeds meer controleert de staat de burger. Dat leidt tot grote ongelukken, zoals bij het toeslagenschandaal. Maar het legt ook de infrastructuur klaar waarmee een regering of een staat de bevolking kan controleren, commanderen en onderdrukken.

Laten we dus deze weeffouten, die Thorbecke overigens al zag, herstellen:

1. Besluiten worden alleen genomen daar waar het hoort, in de Trêveszaal en het parlement.

2. We maken het onmogelijk om geld uit te geven zonder toestemming vooraf: dan vergadert de Kamer maar een keer op zaterdag.

3. We maken het onmogelijk om delen van wetten niet in te laten gaan: dan splitst de regering de wet maar in twee stukken.

4. We maken een wet waarin heel precies staat welke stukken de regering aan het parlement moet sturen en voor welke zeer beperkte categorie dat niet hoeft in het belang van de staat.

5. We zorgen dat er een grondwettelijk hof komt dat grondwettelijke rechten beschermt.

Tegelijk moet de inrichting klaar zijn voor het huidige tijdsgewricht. We zullen dus veel meer rekening moeten houden met nieuwe, zeer vergaande technologie en de kansen en bedreigingen die dat met zich meebrengt. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #democratie #grondwet #grondrechten #thorbecke #regering #parlement #tweede_kamer #eerste_kamer #grondwet #omtzigt #catshuis #achterkamertjes #lobby #klimaattafels #wetten #budgetrecht #Wet_Open_Overheid #grondwettelijk_hof #constitutioneel_hof

Oranje heerst tot over het graf

De Republikein

De uitbreiding van de koninklijke grafkelder in Delft druist in tegen Artikel 1 van de Grondwet en tegen het sinds 1829 geldende verbod om mensen in kerken te begraven. Toch trekt het kabinet hier vier miljoen euro voor uit. (...)

De [grafkelder der Oranjes in de Nieuwe Kerk te Delft] raakte overvol, reden dat het vorstenhuis recent een nieuwe ondergrondse vleugel toegewezen kreeg, zodat alle toekomstige koningskinderen en hun koude kant postuum verzekerd zijn van een prominente plek op de Dag des Oordeels. Om ruimte te scheppen voor de uitbouw van de Oranje-grafkelder (kosten voor ’s lands schatkist 4,1 miljoen euro, de Oranjes passen 4 ton uit eigen zak bij, nog niet eens goed voor 50 procent van de btw) moesten eerst wel de graven worden geruimd van 581 onderdanen die zich ooit blauw hadden betaald voor zo’n ereplek onder de kerk. Eerder werden al 237 burgers met niet blauw-bloed worden uitgegraven om ruim baan te maken voor de bijgezette royals. En dit terwijl het begraven in en onder kerken al sinds 1829 verboden is. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

De miljoeneninvestering van het Rijk in de grafkelder staat in schril contrast met het besluit van het kabinet Rutte om het zoeken naar de resten van Johan van Oldenbarnevelt om financiële redenen te staken. De raadspensionaris werd op last van zijn gewezen protégé stadhouder Maurits op 13 mei 1619 onthoofd op het Binnenhof en in de kelder van de Hofkapel om de hoek bijgezet in zijn familiegraf. De resten van ’s lands eerste premier moesten nu ergens onder het gebouw van de Eerste Kamer liggen. Op voorstel van SP-Kamerlid Van Raak begon een zoektocht naar de overblijfselen, die aanvankelijk werd gesteund door premier Rutte, die dat later weer introk, want toen was het opeens te duur. Bijkomend motief voor het stopzetten van de speurtocht was wellicht dat de Oranjes nog altijd in de maag zitten met de moord op Van Oldenbarnevelt. (...)

‘Het blijft onbevredigend dat een Oranje-stadhouder als Willem V, die zelfs door zijn eigen familie als een sufferd wordt beschouwd, royaal rust in de koninklijke kelder, terwijl de eerste premier werd weggestopt achter een muur in een archiefruimte vol stalen voorraadkasten’, schrijft De Republikein-hoofdredacteur Paul Damen. ‘ Zo is de stichter van onze staat vakkundig op een zijspoor gezet.’

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #koningshuis #republiek #republikein #monarchie #grondwet #grafkelder #grafrechten #nieuwe_kerk #delft

Gaat Habermas ons helpen bij ons sociale mediagebruik?

NRC

Filosofie - Sociale media beloven een vrije uitwisseling van gedachten onder burgers, maar volgen louter de logica van de markt en de privé-sfeer. Jürgen Habermas, nestor van de democatie-filosofie, zoekt een uitweg. (...)

Minder goed nieuws is de boodschap die Habermas in zijn essay brengt: onze publieke sfeer is er niet best aan toe.

De problemen zijn als volgt samen te vatten: sociale media zijn in handen van multinationals met een verdienmodel dat draait op de ruil van gebruikersdata voor gratis toegang tot de dienstverlening van hun sociale platformen. Dat platformkarakter van sociale media maakt dat iedere gebruiker tevens auteur is van ongeredigeerde, publiek toegankelijke uitingen. De algoritmes waarop het verdienmodel van de mediabedrijven is gebaseerd, benaderen gebruikers echter niet als burgers die argumenten uitwisselen over het algemeen belang, maar als consumenten met persoonlijke voorkeuren. Dat leidt ertoe dat gebruikers zichzelf ook zo gaan zien en het platform vooral gebruiken als een publicatiekanaal van persoonlijke leefstijlkeuzes en meningen. Ze spreken zichzelf en elkaar niet langer aan als burgers die standpunten onderbouwen met het oog op het algemeen belang.

(Tekst loopt door onder de afbeelding.)

Dit maakt de openbaarheid van sociale media een vreemd gedrocht. Het is een sfeer die vrije uitwisseling belooft, maar de logica en taal van de private sfeer volgt. (...)

Sterker nog, wie sociale media werkelijk als democratische publieke sfeer probeert te gebruiken, wordt genadeloos gestraft. Wie iets probeert te zeggen over het algemeen belang wordt hypocrisie verweten; wie van standpunt verandert na overtuigd te zijn door een beter inzicht is zwak of onbetrouwbaar. Resultaat: gebruikers beroepen zich op niets anders dan hun eigen ervaringen, belangen en perspectieven en zetten daarbij hun hakken in het zand, want hun identiteit staat op het spel.

Een uitstekende voedingsbodem voor nepnieuws, aldus Habermas. (...)

In de logica van de deal waarop sociale media is gebaseerd – gratis, ongereguleerde toegang tot publiciteit in ruil voor gebruikersdata – is de bijdrage van een wetenschapper of journalist evenveel waard als die van iedere andere consument van sociale media. Dit is de logica van de kapitalistische vrije markt, waarin vrijheid gelijk staat aan ongereguleerdheid, de vrijheid te zeggen en doen wat je kunt en wilt, zonder dat iemand je aan regels houdt die voorbij de regels van de ruilhandel gaan.

De democratische publieke sfeer volgt een heel andere logica. Vrijheid betekent daar niet vrij te zijn van regels en normen – een goed functionerende publieke sfeer staat juist bol van de regels en normen – maar vrij te zijn van manipulatie in het belang van iets anders dan het algemeen belang en vrij te zijn om je ideeën te laten meewegen in politieke besluitvorming die jou aangaat, zonder angst voor onderdrukking of uitsluiting. (...)

Biedt Habermas een uitweg? Jazeker: bedrijven moeten, net als uitgevers van kranten, verantwoordelijk gehouden worden voor wat er op hun platforms gebeurt. Het is volgens Habermas begrijpelijk dat de Eurocommissaris van mededinging de markt voor sociale media wil reguleren, maar het mededingingsrecht is volgens Habermas niet het juiste instrument.

Het juiste instrument is de grondwet, want die beschermt onze democratische rechten: ‘Het is een grondwettelijke plicht een mediastructuur overeind te houden, die het inclusieve karakter van het publieke domein en het deliberatieve karakter van de openbare menings- en wilsvorming mogelijk maakt.’ (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #filosofie #sociale_media #social_media #democratie #grondwet #publieke_ruimte #debat #boeken #politiek #media #regulering #facebook #meta #twitter #mastodon #tiktok #youtube #google #alphabet #meningen #feiten #nepnieuws #fake_news

De Eerste Kamer stemt over handelsverdrag CETA: wat staat er op het spel?

Follow the Money

Morgen stemt de Eerste Kamer over CETA, het handelsverdrag tussen Europa en Canada. Maar net nu de invoering ervan definitief lijkt, krabben veel lidstaten zich achter het oor: op basis van dit soort verdragen leggen bedrijven vaak schadeclaims neer omdat overheidsbeleid hun belangen schaadt. Bedrijven kunnen de energietransitie en het milieubeleid zo traineren. (...)

Het verdrag is deels al sinds 2017 van kracht, maar de lidstaten moeten hun goedkeuring nog uitspreken over een aantal controversiële onderdelen. Het voornaamste daarvan: de investeringsbescherming, waarover de Europese Commissie geen zelfstandig besluit mag nemen.

In februari 2020 keurde de Tweede Kamer CETA goed, zij het met de hakken over de sloot. Maar in de Eerste Kamer zijn de twijfels gebleven, en het is de vraag of er een meerderheid voor is te vinden. De steen des aanstoots: de investeringsrechtbank (het Investment Court System: ICS) die in CETA is opgenomen.

‘CETA geeft investeerders de mogelijkheid om claims neer te leggen wanneer een overheid wetgeving doorvoert die effect zou kunnen hebben op hun verdienmodel,’ waarschuwt onderzoeker Bart-Jaap Verbeek van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO). (...)

Berucht is het Energiehandvestverdrag, oftewel het Energy Charter Treaty (ECT) uit 1998, waarin de regels voor de internationale energiemarkt zijn vastgelegd. (...)

Met drie collega’s van Amerikaanse en Canadese universiteiten publiceerde Thrasher afgelopen mei een onderzoek naar ISDS in het gerenommeerde tijdschrift Science. Ze kruisten de vestigingsgegevens van multinationale bedrijven en de waarde van hun geplande en huidige energieprojecten met de juridische informatie van bijna 2000 internationale investeringsverdragen.

Volgens hun research gaat van het ECT de meeste dreiging uit wat betreft mogelijke claims, maar ook verdragen als CETA kunnen een verlammende werking hebben op overheden die CO2-uitstoot aanpakken, steenkool uitfaseren, de bouw van nieuwe gasprojecten aan banden leggen, prijzen reguleren om energiearmoede te voorkomen, of lokale energieopwekking via subsidies stimuleren. (...)

Na twintig jaar zijn de Europese Unie en haar lidstaten het ECT helemaal zat – vooral vanwege de arbitrageclausule. (...)

Vooral de rechtsongelijkheid tussen multinationals enerzijds, die via het ICS-systeem hun geprivilegieerde toegang tot rechtspraak behouden, en anderzijds het maatschappelijk middenveld, milieuorganisaties en vakbonden, die zo’n toegang ontberen, is een aanhoudende reden tot zorg. (...)

CETA, zo waarschuwt het INTA, versterkt het gevaar dat ‘zelfs bij het uitblijven van rechtszaken [..] de expliciete of impliciete dreiging van investeringsrechtszaken’ de machtsbalans tussen bedrijfsleven en overheid ernstig uit het lood slaat. (...)

Hele artikel

> Zie ook: #stemCETAweg (De Groene Amsterdammer)

Tags: #nederlands #nederland #grondwet #ceta #handelsverdrag #vrijhandelsverdrag #internationale_arbitragehof #parlement #tweede_kamer #eerste_kamer #Investment_Court_System #ICS #democratie #voedselstandaarden #voedselveiligheid #dierenwelzijn #democratische_controle #eu #europese_unie #klimaatbeleid #ttip #mercosur #Energy_Charter_Treaty #ECT

#stemCETAweg

De Groene Amsterdammer

In de Eerste Kamer moeten de fracties van de PvdA en GroenLinks innig gaan samenwerken. Maar de PvdA neigt naar steun voor weer een omvangrijk handelsverdrag, terwijl GroenLinks zich daar al jaren tegen verzet.

12 juli is het zover. Dan debatteert en stemt de Eerste Kamer over een nieuw handelsverdrag van de Europese Unie met Canada, Ceta genaamd. Dat het bij u waarschijnlijk een beetje is weggezakt, kan u niet worden aangerekend. (...)

De laatste keer dat er journalistieke aandacht voor was, is dus alweer een tijdje geleden. Mei 2020, om precies te zijn. Toen vond in de Eerste Kamer een zogenaamde deskundigencommissie plaats. (...) Met de gebruikelijke rolverdeling: de ingehuurde economen en juristen van het grootkapitaal waren voor en de onafhankelijke juristen – en een enkele financieel-geograaf – waren tegen. (...)

In de vroege zomer van 2020 werd namelijk duidelijk dat de fractievoorzitter van de PvdA in de Eerste Kamer, de Leidse politicoloog Ruud Koole, niet overtuigd was door de argumenten van de tegenstanders en, van de weeromstuit, wel van die van de voorstanders. (...)

Twee jaar later zijn de tegenargumenten tegen Ceta dezelfde. Ieder vrijhandelsverdrag vergroot de schaalvergrotingstendensen in een toch al veel te veel gemonopoliseerde kapitalistische wereld, met alle gevolgen voor werknemers, mkb, middenstand, boeren, milieu en dieren van dien. Om over de gestage erosie van de democratie door grootzakelijk lobbyen maar te zwijgen. Terwijl ieder arbitragehof – hoe ook ingericht: met of zonder milieuorganisaties, al dan niet geformaliseerd, al dan niet privaat – uiteindelijk neerkomt op het buiten werking zetten van nationale wetgeving en het passeren van nationale wetgevers, en daarmee op een onttroning van de politiek en het ontdemocratiseren van de democratie. Precies zoals, volgens de historicus van het mondiale neoliberalisme, Quinn Slobodian, de bedoeling was van de neoliberale juristen die lang geleden aan de wieg hebben gestaan van de naoorlogse handelsverdragen.

En dat maakt 12 juli pikant. Want hebben niet een maand geleden de leden van de PvdA en GroenLinks met bijna Albanese stemuitslagen besloten om volgend jaar bij de verkiezingen als één senaatsfractie te zullen optrekken, als eerste formele stap naar volledige fusie? (...)

Overigens moet van een eventueel ‘nee’ tegen Ceta op 12 juli nou weer niet de wereld worden verwacht. Naar goed Europees gebruik zijn de hoofdbestanddelen van het verdrag allang in werking getreden: die vielen buiten de bevoegdheden van de parlementen van de lidstaten en waren het exclusieve prerogatief van de Europese Commissie. Oftewel, zoals de eerdergenoemde Slobodian heeft laten zien: de Europese Unie, met zijn Interne Markt, is opgezet volgens exact dezelfde depolitiserende, ontdemocratiserende principes als Ceta, TTIP, Mercosur of hoe al die verdragen ook mogen heten.

Hele artikel

> Meer over CETA

Extinction Rebellion demonstreerde op het Plein tegen het Ceta-verdrag dat in de Tweede Kamer werd behandeld. Den Haag, 2 februari 2020 © Phil Nijhuis / ANP.

Tags: #nederlands #nederland #grondwet #ceta #handelsverdrag #vrijhandelsverdrag #internationale_arbitragehof #parlement #tweede_kamer #eerste_kamer #Investment_Court_System #ICS #democratie #voedselstandaarden #voedselveiligheid #dierenwelzijn #democratische_controle #eu #europese_unie #klimaatbeleid #ttip #mercosur

Ik dacht dat ik met The Handmaid’s Tale fictie had geschreven. Het Amerikaanse Hooggerechtshof maakt er werkelijkheid van.

De Volkskrant

De wereldberoemde schrijver Margaret Atwood spreekt zich uit tegen de dreigende abortuswetswijziging in de VS. ‘Dan kunnen we toch ook het kiesrecht voor vrouwen wel afschaffen?’ (...)

Uiteindelijk heb ik die roman afgemaakt en The Handmaid’s Tale genoemd, maar ik heb het schrijven eraan diverse malen onderbroken, omdat ik het verhaal te vergezocht vond. Dom van me. Theocratische dictaturen zijn niet iets van het verre verleden. Vandaag de dag hebben we er ook een paar. Dus waarom zou de VS er niet ook een kunnen worden?

Bijvoorbeeld: het is nu medio 2022 en er is net een ontwerpadvies van het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten uitgelekt, die een al vijftig jaar bestaande wet onderuithaalt op grond van het feit dat abortus niet wordt genoemd in de grondwet en niet ‘diepgeworteld’ is in de Amerikaanse ‘geschiedenis en traditie’. Dat klopt. De Amerikaanse grondwet zegt niets over de reproductieve gezondheid van vrouwen. Maar het oorspronkelijke document heeft het überhaupt niet over vrouwen. (...)

In het Amerikaanse recht zijn vrouwen veel langer non-personen dan personen geweest. Als we dan toch gevestigde wetten onderuit gaan halen met de motiveringen van rechter Samuel Alito, kunnen we toch ook het kiesrecht voor vrouwen wel afschaffen?

Reproductieve rechten staan centraal in de recente ophef, maar slechts één kant van de medaille wordt belicht: het recht om af te zien van het baren van een kind. De andere kant van de medaille is de macht van de staat om jou te verhinderen een kind te baren. De uitspraak van het Hooggerechtshof uit 1927 in de zaak Buck vs. Bell stelde dat de staat mensen zonder hun toestemming mocht steriliseren.

Hoewel dat besluit door daaropvolgende zaken teniet werd gedaan en wetten die grootschalige sterilisatie door staten toestonden zijn afgeschaft, staat Buck vs. Bell nog steeds in de boeken. (...) Het is dus een ‘diepgewortelde’ traditie dat de voortplantingsorganen van vrouwen niet van de vrouwen zijn die ze hebben. Ze zijn uitsluitend van de staat.

Ho even, zult u zeggen. Het gaat niet over organen, maar over baby’s. Dat roept vragen op. Is een eikel een eikenboom? Is een ei een kip? Wanneer wordt een bevruchte menselijke eicel een volledige mens of persoon? ‘Onze’ tradities – laten we zeggen die van de oude Grieken, de Romeinen, de eerste christenen – wisten ook al niet goed raad met dit onderwerp. Bij ‘bevruchting’? Bij ‘hartslag’? Bij het ‘voelen van leven’? De harde lijn van de tegenwoordige anti-abortusactivisten is ‘bij bevruchting’, wat het moment zou moeten zijn waarop een klompje cellen ‘bezield’ raakt. Maar een dergelijk oordeel berust op een religieuze overtuiging, namelijk het geloof in een ziel. (...)

Het zou eenvoudig moeten zijn: als je gelooft in ‘bezieling’ bij bevruchting, moet je geen abortus laten plegen, want als je dat doet, bega je een zonde, binnen jouw geloof. Als je dat niet gelooft, moet je niet – volgens de grondwet – gebonden worden door de religieuze overtuiging van anderen. Als echter de motivering van rechter Alito de nieuwe gevestigde wet zou worden, ziet het ernaar uit dat de Verenigde Staten aardig op weg zijn naar het vestigen van een staatsreligie. (...)

De motiveringen van rechter Alito lijken te zijn gebaseerd op de Amerikaanse grondwet. In werkelijkheid steunt hij op Engelse jurisprudentie uit de 17de eeuw, een tijd waarin het geloof in hekserij vele onschuldige mensen het leven heeft gekost. (...)

Zo zal het ook heel moeilijk worden om een valse beschuldiging van abortus te ontzenuwen. Alleen al het feit van een miskraam, of een beschuldiging door een afgewezen partner, kan je tot moordenaar bestempelen. Beschuldigingen uit wraak en kwaadaardigheid zullen aan de orde van de dag zijn, net als de voorgeleidingen wegens hekserij van vijfhonderd jaar geleden.

Als rechter Alito wil dat u wordt geregeerd door de wetten van de 17de eeuw, zou ik nog maar eens goed naar die eeuw kijken. Is dat de tijd waarin u wilt leven?

Hele artikel

> Engelse versie: I Invented Gilead. The Supreme Court Is Making It Real. (The Atlantic)

Een vrouwenrechtenactivist betoogt voor het huis van opperrechter Brett Kavanaugh , een van de magistraten van het Amerikaanse Hooggerechtshof, in Chevy Chase (Maryland). Beeld Getty Images.

Tags: #abortus #recht_op_abortus #abortuswet #vrijheid #dicatatuur #boeken #atwood #voortplanting #vrouwenrechten #grondwet #sterilisatie #gedwongen_sterilisatie #mensenrechten #religie #godsdienst #reproductieve_rechten

Belastingdienst ging vooral achter lage inkomens aan

Trouw

Om toeslagen te controleren op fouten en fraude gebruikte de Belastingdienst een zelflerend algoritme. Dat selecteerde vooral lage inkomens voor controle.

De Belastingdienst heeft jarenlang specifiek burgers met een laag inkomen geselecteerd voor extra controle op fraude met de kinderopvangtoeslag. Hogere inkomens werden juist bewust ontzien. Dat erkent de Belastingdienst in antwoorden op vragen van Trouw en RTL Nieuws over het zogeheten risicoclassificatiemodel van Toeslagen. (...)

Het gaat om een zelflerend algoritme, dat zelfstandig bepaalt welke indicatoren erop zouden kunnen wijzen dat bepaalde aanvragen voor toeslagen een verhoogde kans op fouten of fraude kennen. (...)

In de praktijk betekent dit dat lage inkomens een hogere risicoscore kregen, hogere inkomens kregen juist een lagere risicoscore. (...)

Volgens Liem wijst de enorme oververtegenwoordiging van lage inkomens op zogeheten selectiebias in het model. Kort gezegd: als het model vermoedt dat bij lagere inkomens meer kans is op fraude, worden vooral die aanvragen gecontroleerd. Dat leidt ertoe dat vooral aanvragen van lage inkomens worden gecorrigeerd. Omdat het model weer getraind wordt met die uitkomsten, wordt er steeds verder ingezoomd op lage inkomens.

“Iedereen die iets weet van risicoselectie weet dat je alert moet zijn op selectiebias”, zegt Liem. Bijvoorbeeld door ook aselect aanvragen te controleren. Maar dat gebeurde niet bij Toeslagen. (...)

Eerder bleek al uit onderzoek van Trouw en RTL Nieuws dat de Belastingdienst ook een indicator gebruikte om te selecteren op het al dan niet hebben van de Nederlandse nationaliteit. (...)

Hele artikel

> Zie ook: Rekenkamer: te weinig aandacht voor discriminatie bij gebruik algoritmes door overheid (Trouw)

Tags: #nederlands #nederland #toeslagenaffaire #toeslagen #belastingdienst #overheid #democratie #rechtsstaat #fraude #fraudebestrijding #uitkeringen #tweede_kamer #politici #rechtspraak #bestuursrecht #grondwet #trias_politica #scheiding_der_machten #Kinderopvangtoeslag #raad_van_state #discriminatie #racisme #kabinet #aftreden #rutte