De complexiteit van onze tijd wordt platgeslagen in instagramposts en talkshowinterviews

Vrij Nederland (€ - alleen vandaag gratis)

Alle grote ontwikkelingen in de wereld – of ze nu geweldig zijn, of catastrofaal – zijn het gevolg van een complex samenspel van tal van factoren. Maar daar is geen oog meer voor. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Fotografie Phil Nijhuis/ANP

[H]oe meer inzicht in de complexiteit van de (politieke) aanloop naar een gebeurtenis, hoe banaler het menselijk handelen binnen die complexiteit blijkt. We leven in een tijd waarin voor zo’n analyse nauwelijks ruimte is, of het nu over oorlogen, klimaatverandering of #MeToo-affaires gaat.

Sterker nog, de benadering is inmiddels volledig omgekeerd: de complexiteit is platgeslagen in talkshowinterviews of instagramposts, het menselijk handelen ligt onder een vergrootglas. Aan individuen worden bovennatuurlijke krachten toegedicht: iemand is eigenhandig schuldig aan een conflict, omstanders zijn ‘goed’ of ‘fout’, een beroemd figuur wordt gezien als hoofdoorzaak van geweldige dan wel catastrofale ontwikkelingen in de wereld. Er is minder aandacht voor het duizelingwekkende web van historische, (geo)politieke, economische en ideologische factoren dat achter die ontwikkelingen schuilgaat. (...)

Betekent dit dan dat niemand verantwoordelijk is voor wat dan ook? Dat elk conflict of probleem een samenloop van omstandigheden is waarvan het moment van ontploffing door een willekeurige godheid wordt bepaald? Integendeel. (...)

Voor 2024 wens ik een wereld met meer aandacht voor de achtergronden en minder voor de poppetjes. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #oorlog #metoo #achtergrond #complexiteit #poppetjes #talkshow #media #journalistiek #geopolitiek #complottheorie #boeken #politiek #sociale_media

Van Brexit tot Trump: we zijn in de tijd van de grote desillusies beland

NRC

Donkere wolken hangen boven ons: een verstoorde wereldorde, een klimaatcrisis. Maar in Nederland gaat het amper over de grote boze wereld. (...)

(Tekst loopt door onder de illustratie.)

In 2014 pikte Vladimir Poetin straffeloos de Krim in. Donald Trump won twee jaar later het Amerikaanse presidentschap, Jair Bolsonaro werd in 2018 president van Brazilië. De Britten braken met de Europese Unie. Het waren aardschokken, tekens aan de wand.

Nog geen tien jaar later zijn we in de tijd van de grote desillusies beland, op de boulevard of broken dreams. Trump heeft Amerika allesbehalve ‘great’ gemaakt; hij heeft de democratie in vier door uitzinnige schandalen geplaagde jaren uitgehold, zijn radicale aanhang opgehitst met leugens om zijn mislukking en corruptie aan het zicht te onttrekken. Brexit heeft Britain, zoals van alle kanten werd voorspeld, vooralsnog eerder kleiner gemaakt dan global. (...)

Toen Poetin begin 2022 zijn imperialistische fantasieën daadwerkelijk wilde verwezenlijken, spatten die in een paar weken uiteen op de slagvelden in Oekraïne. Hij heeft Rusland niet groot gemaakt, maar naar de rand van de afgrond gebracht. (...)

In de VS heerst de geest van een burgeroorlog. Het zuivere ressentiment dat door Trump en zijn aanhang wordt aangejaagd, heeft de Republikeinse Partij nog altijd in zijn greep. (...)

In Rusland heeft de brutale assertiviteit plaatsgemaakt voor kosmisch slachtofferschap: iedereen is tegen ons, de halve wereld is erop uit om ons te vernietigen, leve de geest van Stalingrad. (...)

Intussen gaat het in Nederland nauwelijks meer over de grote boze wereld – echt verbazingwekkend. Ik kan me vergissen, maar het lijkt erop dat er een algemene verwachting is dat het na de oorlog gewoon weer business as usual zal zijn, dat onze levens er – na de korte schrik over de hoge gasprijzen – niet blijvend door geraakt zullen worden. (...)

De politiek heeft zich, zeker na de Provinciale Statenverkiezingen, met overgave vastgebeten in het kleine. (...)

Maar intussen lijkt het er wel op dat de grote wereld geriefelijk uit het zicht is geraakt, alsof de donkere wolken die zich boven ons hebben samengepakt – de heftig verstoorde wereldorde, de klimaatcrisis – allemaal de schuld zijn van een slecht functionerend kabinet en een premier die over zijn houdbaarheid heen is. (...)

Met het opeisen van het recht om gezien te worden, zo lijkt het, eist de ongeziene Nederlandse burger ook het recht om, wanneer het gaat over wat buiten zijn wereld ligt, zijn ogen stijf dicht te knijpen. Ook die ontkenning zal niet houdbaar blijken, daar kun je op wachten, ook die illusie zal stuklopen op de muur van de harde werkelijkheid.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #brexit #trump #poetin #krim #wereldorde #klimaatcrisis #stikstof #bbb #bolsonaro #politiek #geopolitiek

Nederlandse journalisten zouden zeker ook het grotendeels vergeten conflict tussen de papuabevolking van voormalig Nederlands Nieuw-Guinea en het Indonesische bewind beter moeten volgen.

We breken een lans voor vergeten conflicten en catastrofes

Trouw

(...) Maar door de oorlog in Oekraïne en de coronapandemie raakten wel heel veel andere conflicten uit beeld en dat is geen goede ontwikkeling.

Een van de ergste conflicten teistert al tijden Zuid-Soedan. (...)

Afrika kent meer conflicten die de laatste tijd meer in de vergeethoek belandden: Somalië, Eritrea, Congo, Centraal-Afrikaanse Republiek, Soedan. De lijst is nog veel langer. (...) De Rohingya uit Myanmar, de dramatische situatie op Haïti of in Venezuela, een paar jaar lang kwamen er beduidend minder reportages over deze conflicten of crises.

De oorlog aan de rand van Europa met Rusland als de nieuwe pariastaat slokte het afgelopen jaar alle aandacht op. (...) Door de focus op Oekraïne kunnen er belangrijke trends aan de aandacht ontsnappen.

Zo verslechterde de toestand van de democratie in Afrika het afgelopen decennium. (...)

China’s macht in de wereld groeit mogelijk nog harder, ook in Afrikaanse en andere Aziatische landen. (...)

We kunnen het ons eigenlijk niet permitteren conflicten te ‘vergeten’.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #media #journalist #journalistiek #nieuws #vergeten_nieuws #conflicten #vergeten_conflicten #krant #tv #radio #nieuw-guinea #nederlands_nieuw-guinea #papua #papoea #west_papua #west_papoea #geopolitiek #soedan #somalie #eritrea #congo #car #centraal-afrikaanse_republiek #myanmar #Rohingya #haiti #venezuela #rusland #oekraine #china #midden-oosten

Hoe oorlogen eindigen

Geen woorden maar tanks

De Groene Amsterdammer

Oorlogen zijn een stuk makkelijker te beginnen dan te beëindigen. Helemaal als deze maar blijven voortduren. In het geval van Oekraïne komen er nog specifieke obstakels bij.

2023 begon voor Oekraïners en Russen met een mooie boodschap: dit jaar komt er een einde aan de oorlog. De Oekraïense en Russische presidenten, Zelensky en Poetin, vertelden dat aan hun bevolking in hun Nieuwjaarstoespraak. (...)

Op het slagveld ziet het er daar voorlopig niet naar uit. (...)

Ook buiten het front is er weinig uitzicht op vrede. De landen praten niet met elkaar, in ieder geval niet officieel, en hun uitgangspunten voor een gesprek liggen mijlenver uiteen. (...)

Onderzoekers van Princeton University becijferden dat van alle oorlogen sinds de Tweede Wereldoorlog een op de vijf eindigde in een overwinning van de één op de ander. Dertig procent eindigde met een staakt-het-vuren dat permanent werd en slechts een op de zes sloot af met een vredesakkoord – waarvan een op de drie binnen een paar jaar de papiervernietiger in kon.

Dat betekent dat de restgroep het grootst is: een derde van alle recente oorlogen had geen helder einde, maar liep uit op een patstelling of een ‘bevroren conflict’ met een lage intensiteit. (...)

Dat punt is door talloze onderzoekers bekrachtigd: oorlogen duren vaak veel langer, zijn veel duurder en leveren veel minder op dan de leiders die ervoor kiezen vooraf denken. (...)

Een eerste probleem is informatie. (...)

Maar dan moet de leider die voor oorlog koos wel de juiste informatie krijgen over de krijgskansen op lange termijn. En die informatie is zelden kraakhelder. (...)

Het doorgeven van de juiste informatie en het maken van een betere inschatting van de oorlogskansen gebeurt zelden door de mensen die verantwoordelijk waren voor de foutieve inschatting waar alles mee begon. (...)

Ook als leiders informatie over de oorlogskansen prima begrijpen (zoals de Amerikaanse en Britse regering tijdens de Vietnamoorlog en de Eerste Wereldoorlog) geven ze die, om de oorlogsmoraal niet te ondergraven, vaak niet door. (...)

Een tweede probleem is dat van ‘ingezonken kosten’. Leiders hebben de neiging om de al gemaakte offers – in levens, geld, verwoesting – te willen rechtvaardigen met voldoende winst. Dat betekent dat hoe langer een oorlog duurt, hoe moeilijker het wordt om hem af te sluiten. (...)

Een obstakel voor vrede is vaak dat leiders de complete overwinning beloven en hun bevolkingen dat verwachten. Maar in Oekraïne heeft de agressor – de Russische regering – al een paar keer zijn oorlogsdoelen naar beneden bijgesteld zonder dat dit tot noemenswaardige ophef of zelfs maar tot een gesprek leidde in eigen land. (...)

De belangrijkste voorwaarde voor vrede, concludeerde Geoffrey Blainey in The Causes of War, is dat leiders die een foutieve inschatting hadden van de ‘onderhandelingskracht’ van hun land, via oorlog op de correcte verhouding worden gewezen.

In het geval van Oekraïne kan dat alleen maar betekenen dat Poetin ervan overtuigd raakt dat hij zijn oorlogsdoelen niet op het slagveld kan behalen. (...)

Hele artikel

Russische troepen vieren orthodox Kerstmis in de hoofdkathedraal van de Russische strijdkrachten bij Moskou, 7 januari. Foto van het Russische ministerie van Defensie © Russian Defense Ministry Press Service via AP / ANP.

Tags: #nederlands #nederland #debat #publiek_debat #oekraine #rusland #poetin #zelensky #wapenleveranties #wapenhandel #wapenindustrie #pacifisme #diplomatie #onderhandelingen #vs #geopolitiek #vredesonderhandelingen #wapenstilstand

Wie pacifisme predikt over de oorlog in Oekraïne, kan op veel kritiek rekenen. ‘Ik word weggezet als Kremlin-bewonderaar’

NRC

Critici van Oekraïne-beleid - Pleiten voor vredesbesprekingen met Rusland en een stop op wapenleveranties aan Oekraïne voorstellen, valt in Nederland vaak niet goed. „Ik hoop dat je geen nachtmerries krijgt met verkrachte en vermoorde Oekraïense vrouwen.” (...)

Tegenstanders van de wapenleveranties vinden nauwelijks gehoor en wekken vooral heel veel weerstand. Dat ondervond recent ook een groep academici, activisten, publicisten en oud-minister Hedy d’Ancona en voormalig president van De Nederlandsche Bank Nout Wellink, die in een petitie opriep tot onderhandelingen met Rusland. NRC-columnist en Ruslandkenner Hubert Smeets schreef dat de ondertekenaars met hun naïeve pleidooi „objectief dienstbaar aan Poetin” waren. En op opinie-site Joop (BNN/Vara) werden de ondertekenaars beschuldigd van „vileine Pro-Poetin-propaganda.” (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Demonstranten vormen in maart 2022 een vredesteken op het Malieveld in Den Haag. Foto MARCO DE SWART/ANP.

Voor docent Paul Aarts waren de felle reacties op de critici juist reden om de petitie te ondertekenen. „Het debat wordt heel eenzijdig gevoerd. Oekraïne heeft natuurlijk het recht zich tegen Russische agressie te verdedigen en ik ben niet per se tegen wapenleveranties, maar je moet je serieus afvragen of doorgaan met nog meer, en zwaardere, wapens de enige optie is. Wij willen dat er ruimte komt voor dat geluid.” Aarts noemt het „de realistische benadering”: waarom nog langer doorgaan met een zinloze oorlog die heel veel doden, vernietiging en trauma’s met zich meebrengt?

Zo ziet Koos van Dam, voormalig Nederlands gezant in Syrië, het ook. „Ik steun de petitie omdat ik calculeer”, zegt hij telefonisch vanuit Spanje. „Ik zie Oekraïne niet winnen, zoals het kabinet denkt, en de Russen uit hun land verdrijven. (...)

De oud-diplomaat ziet echter ook een belangrijk verschil met Syrië. „In het geval van Oekraïne zijn de strategische belangen veel groter. De VS willen Rusland zoveel mogelijk terugdringen. En de wapenindustrie verdient erg veel aan het conflict.”

Deze geopolitieke en commerciële belangen blijven onderbelicht in het publieke debat, vinden sommige ondertekenaars van de petitie. „Zeggen dat de VS ook hun eigen belangen nastreven, en dat Rusland misschien wel redenen heeft om zich bedreigd te voelen, is niet zo makkelijk meer in Nederland”, vindt hoogleraar internationale betrekkingen Bertjan Verbeek van de Radboud Universiteit in Nijmegen. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #debat #publiek_debat #oekraine #rusland #poetin #zelensky #wapenleveranties #wapenhandel #wapenindustrie #pacifisme #diplomatie #onderhandelingen #vs #geopolitiek

Mearsheimer is een intellectuele oplichter

Hubert Smeets (NRC)

„Weet je waar jij eens over moet schrijven? Over Mearsheimer. Die heeft het door.” (...) John Mearsheimer, een 74-jarige politicoloog aan de Universiteit van Chicago, betoogt namelijk al sinds de annexatie van de Krim in 2014 dat het „dwaze” Westen schuldig is aan de oorlog in Oekraïne. En niet Poetin, een „eersteklas strateeg”, die er nooit op uit is geweest „gebied in het oosten van Oekraïne te veroveren”. (...)

Mearsheimer is niet alleen voor deze advocaat een boegbeeld. Hij is dat ook in academische kring voor de zogeheten ‘realisten’. Realisten laten zich erop voorstaan dat ze vragen van oorlog en vrede nuchter analyseren, anders dan liberale ‘idealisten’ die zouden moraliseren. (...)

Poetin had net vier Oekraïense provincies geannexeerd en gedreigd dit nieuwe Rusland met „alle beschikbare middelen” te verdedigen. Mearsheimer was niet onder de indruk van deze feiten. In het weekblad herhaalde hij dat „het verhaal dat Poetin agressief” is een „verzinsel” is van het Westen. (...)

Op de vraag waarom Poetin zelf bij de 300ste verjaardag van tsaar Peter de Grote erkende dat Rusland imperialistisch is, zegt Mearsheimer: „Er was voor de oorlog geen bewijs voor zijn imperiale ambities. [...] Er is geen bewijs dat hij vier provincies wilde bezetten.” Dat Poetin reeds een half jaar voor de invasie in een historiografisch artikel schreef dat Grootrussen (Rusland), Kleinrussen (Oekraïne) en Witrussen (Belarus) één taal en één geloof hebben, kortom „één volk” met één doel vormen, wuift hij weg. (...)

Mearsheimer heeft zichzelf dit jaar ontmaskerd. Mearsheimer is een intellectuele oplichter.

Hele artikel

Hubert Smeets

Tags: #nederlands #rusland #vs #verenigde_staten #oekraine #europa #europese_unie #navo #nato #koude_oorlog #geopolitiek #Mearsheimer #invasie #annexatie #poetin

Als we ons niet snel losmaken van China, betalen we straks een hoge prijs

NRC

China-VS - Het conflict met China zal verharden. Laat ‘Oekraïne’ een les zijn. Nederland moet de economische relaties met China snel afbouwen, betoogt Jonathan Holslag.

We hebben de gevolgen van de Russische invasie in Oekraïne nog niet verteerd, of we worden geconfronteerd met snel verslechterende relaties tussen China en de Verenigde Staten. Het bezoek van Nancy Pelosi aan Taiwan bevestigt wat beide partijen al weten: hun belangen zijn aan het einde van de rit onverzoenbaar en een gewapende aanvaring tussen de twee wordt steeds waarschijnlijker. Open handelsnaties als Nederland moeten zich met de recente lessen uit de Oekraïne-crisis sneller voorbereiden op die nieuwe geopolitieke realiteit. (...)

Zelfs enkele China-specialisten die ik al jaren kende als gematigde stemmen in het beleid klonken nu bijna als onheilsprofeten. Allen beschouwden ze economische oorlog als onvermijdelijk en een militair conflict als waarschijnlijk.

Idem aan Chinese zijde. (...)

In Taiwan komen verschillende verhaallijnen samen. Het is een cruciale plek in het geopolitieke schaakspel in de Stille Oceaan, een onzinkbaar vliegdekschip. Als China Taiwan ooit inpalmt ligt de weg naar de Stille Oceaan helemaal open. Taiwan is tevens een ideologisch brandpunt. Zeker na de brute machtsovername in Hongkong speelt Taiwan zijn positie als democratisch bastion uit in Washington. Dat laatste bepaalt ook mee dat Taiwan belangrijk is voor de diplomatieke geloofwaardigheid van Amerika. Als Amerika Taiwan laat vallen, verliest het de geloofwaardigheid bij alle belangrijke bondgenoten in de regio. (...)

Op langere termijn zal het conflict verharden. Zowel voor Xi Jinping, die aankijkt tegen aanzienlijke economische uitdagingen, als voor de kandidaten in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024, zal het conflict worden uitgespeeld voor binnenlandse doeleinden. (...)

Voor Europa zijn de gevolgen immens. Europa wil koste wat het kost de lijnen met China open houden. „China is een veel belangrijkere handelspartner dan Rusland”, opperde een hoge ambtenaar van de Europese Commissie recent. Grote bedrijven hebben veel meer in China geïnvesteerd dan in Rusland en zijn voor hun bevoorrading ook veel meer van China afhankelijk. (...)

We moeten onze economische afhankelijkheden van China sneller afbouwen, of de prijs dreigt de komende jaren nog veel hoger te worden. (...)

Er is crisisberaad nodig om sneller alternatieve markten te vinden voor China (...) een grondstoffenbeleid dat de buitenlandse aanvoer zoveel mogelijk spreidt, Europese bronnen aanboort en vooral veel meer inzet op hergebruik.

Uiteraard willen velen liefst terug naar de tijd van de globalisering met zijn lage prijzen en wereldwijde openheid. Maar die komt niet terug. Het economisch nationalisme wint overal snel terrein. (...)

Hele artikel

Foto Ritchie B. Tongo/EPA

Tags: #nederlands #geopolitiek #china #vs #verenigde_staten #eu #europese_unie #taiwan #grondstoffen #economisch_nationalisme #toeleveranciers #handelsoorlog #handel #wereldhandel #economie

‘Poetins invasie is het begin van een nieuwe Koude Oorlog’

NRC

Poetin wil van Rusland een machtsblok maken tussen China en de Verenigde Staten, zegt Velina Tchakarova, die zijn strategie bestudeert. En Europa is niet klaar voor die nieuwe wereldorde.

“Wij hebben de afgelopen drie decennia in een soort interbellum geleefd. Een interbellum tussen twee Koude Oorlogen. De Russische invasie in Oekraïne luidt het einde in van deze tussenperiode, die begon met de val van de Muur in 1989. Die invasie was president Poetins startschot van de tweede Koude Oorlog. Daarom komt er in Oekraïne voorlopig geen vrede, vrees ik, omdat Poetins plannen met Oekraïne niet alleen maar om Oekraïne draaien, maar deel uitmaken van een veel grotere, geopolitieke strategie van het Kremlin.” (...)

Wat wil Poetin precies?

„Hij heeft drie doelen. Die hangen nauw met elkaar samen. Ten eerste wil hij Oekraïne, dat de afgelopen decennia economisch, cultureel en politiek van Rusland is afgedreven, weer tegen Rusland aan trekken. Een soeverein Oekraïne kan hij niet tolereren. Het verhaal dat hij Oekraïne binnenviel om de expansie van de NAVO te stoppen, is onzin.” (...)

„Wat hem meer dwarszit, is de Europese integratie. Hij annexeerde de Krim en viel de Donbas binnen in 2014 vanwege het associatieakkoord met de EU. Poetins Euraziatische Economische Unie met Wit-Rusland en Kazachstan is een pure kopie van de Europese interne markt.” (...)

“[T]oen de snelle oorlog mislukte, is Poetin overgeschakeld op een lange oorlog. Hij wil Oekraïne koste wat het kost hebben, platgebrand of niet.”

“Waarom? Daar komen zijn twee andere doelen in beeld. Zijn tweede doel is om de internationale status quo kapot te maken. Hij lapt alle verdragen, afspraken en het internationaal recht aan zijn laars. Hij gooit de bestaande wereldorde omver, om plaats te maken voor een nieuwe orde die hem beter uitkomt. In die zin voert hij eigenlijk oorlog tegen óns.” (...)

“Europa heeft twee opties in Oekraïne: oorlog of vrede. Poetins opties zijn anders: een korte of een lange oorlog.” (...)

“Wat Poetin verder goed gezien heeft, is dat de EU-lidstaten allemaal verschillende belangen hebben en dat er op den duur scheuringen komen in de EU. Hoe meer hij dat grote Europese blok uiteen speelt, hoe beter voor hem. Zo komt hij waar hij wezen wil.” (...)

“[D]e eerste scheurtjes in de EU verschijnen. Kijk naar Hongarije en het gedoe met het olie-embargo. Als Poetin meer Oekraïense steden verovert, een eenzijdig staakt-het-vuren afkondigt en onderhandelingen aanbiedt, denk ik dat een aantal Europese landen en de VS de druk op Oekraïne opvoeren om daarop in te gaan. Oekraïne staat er niet florissant voor. En als de halve wereld honger lijdt vanwege Russische voedselblokkades, moet ik nog zien dat Europa nee zegt tegen onderhandelingen.”

Wat is Poetins derde doel?

“Dat is om als blok, met Wit-Rusland en Oekraïne, Amerika en China tegen elkaar uit te spelen en zo tussen die twee een machtsfactor te worden. Hij rekent niet echt op een vriendschapspact met een van hen, maar wel op het feit dat de ene supermacht het vreselijk vindt als de andere Rusland aan zijn kant heeft.” (...)

“Poetin kan op elk moment een staakt-het-vuren afkondigen en dat thuis als overwinning verkopen: hij heeft grond en steden veroverd en de Krim uit zijn isolement gehaald. Daarna kan hij de oorlog een poosje stoppen, om de komende winter energieleveranties als wapen te gebruiken, zijn troepen te hergroeperen, en dan op een dag elders in Oekraïne opnieuw te beginnen met vechten. Dit is pas het begin. De oorlog is nog lang niet afgelopen. Poetin vecht op zijn eigen voorwaarden.” (...)

“De wereldorde wordt langzaam weer bipolair. Er zijn twee supermachten: de VS met een zogeheten ‘Anglosfeer’ eromheen, en de ‘DragonBear’ – China dat zorgt dat het niet gehinderd wordt door Rusland. China en de VS worden steeds verder van elkaar losgekoppeld, op financieel, economisch en monetair gebied. De spanning tussen China en India loopt intussen op, en kan later dit jaar zelfs ontploffen. De VS zullen zich steeds meer uit West-Azië terugtrekken, en later wellicht ook uit Europa, om zich te concentreren op Zuidoost-Azië. Ten slotte zien we kleinere, regionale machten opkomen die proberen niet te kiezen tussen China en de VS.” (...)

“Europa zou zich verdorie zorgen moeten maken. Ik zie veel verontwaardiging over Oekraïne, maar over de geopolitieke implicaties wordt niet genoeg nagedacht, behalve in een land als Polen, waar ze denken: wij zijn de volgende.” (...)

“De NAVO is terug van weggeweest. We wanen ons weer even veilig. Maar wat als over twee jaar een Republikein president van Amerika wordt die er weinig voor voelt Europa te verdedigen? Dat is een vrij realistisch scenario. We moeten veel harder trekken aan echt Europese defensie en veiligheid. Europa is niet klaar voor de nieuwe wereldorde. Niemand is daar klaar voor. Alleen Rusland.”

Hele artikel

Tags: #nederlands #rusland #china #vs #verenigde_staten #oekraine #europa #europese_unie #navo #nato #koude_oorlog #geopolitiek