Pijnlijke maatregelen zijn nu niet langer te vermijden

NRC

Klimaatbeleid - De marges van regeringsleiders in Europa om besluiten te nemen over klimaatbeleid zijn smal. (...)

(Tekst loopt door onder het logo.)

De noodzaak van ‘Parijs’ volgde uit de rapporten van klimaatwetenschappers die in de afgelopen jaren op steeds dwingender toon uitleggen wat de mensheid te wachten staat als de opwarming ongehinderd doorgaat.

Het Parijsakkoord was een geweldige internationale prestatie. Het verdrag luidde een nieuwe wereld in, het begin van een mondiale maatschappelijke verandering die zijn weerga niet kende. (...) Het gaat om een afscheid van de huidige manier van leven.

Voor politici is dat geen prettige boodschap. Jarenlang hebben ze de indruk gewekt dat het wel mee zou vallen met de gevolgen van hun klimaatbeleid. (...)

Met het huidige beleid is het in de verste verte niet haalbaar om de gemiddelde temperatuur op aarde te beperken tot anderhalf à twee graden Celsius, zoals is afgesproken in Parijs. (...)

Pijnlijke maatregelen, die ook individuele burgers treffen, zijn dan ook niet langer te vermijden. Dat politici het daar moeilijk mee hebben, bleek de afgelopen maanden in verschillende Europese landen. (...)

Intussen houden politici – ook Sunak – vol dat het grotere doel, namelijk klimaatneutraliteit in 2050, niet in gevaar komt. Maar zo’n stip op de horizon is voor de huidige generatie regeringsleiders een gratis belofte. Als het zover is, worden zij daarop niet meer afgerekend.

Dat maakt klimaatbeleid politiek zo ingewikkeld: het voordeel betaalt zich uit op de lange termijn, maar de kosten worden nu gemaakt. In zijn bijna 700 pagina’s tellende rapport over The Economics of Climate Change noemde de Britse econoom Nicholas Stern klimaatverandering al in 2006 het omvangrijkste marktfalen dat de wereld ooit heeft gezien. Snel ingrijpen was uiteindelijk de goedkoopste oplossing.

Maar dat vraagt om politici die niet kiezen voor de gemakkelijkste weg en de moed hebben om uit te leggen wat ze doen. Politici die binnen de smalle marges van hun beleidskeuzes burgers meenemen in de besluitvorming. Zonder er omheen te draaien en zonder een moeilijke boodschap te schuwen. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #co2 #fossiele_brandstof #energie #energietransitie #extreem_weer #hittegolven #droogte #ontbossing #bosbranden #eu #green_deal #europese_unie

Nu klimaatbeleid pijn begint te doen, krabbelen politici overal terug

NRC

Uitstel van klimaatbeleid - In het Verenigd Koninkrijk, in Frankrijk, in Duitsland, overal in Europa vertragen politici ambitieuze klimaatplannen uit vrees daarop bij verkiezingen afgerekend te worden. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Een windmolenpark in aanbouw in het zuiden van Frankrijk. Politici in heel Europa krabbelen terug met klimaatbeleid uit vrees voor maatschappelijke weerstand. Foto Raymond Roig/AFP.

Met zijn U-bocht [in het klimaatbeleid], zoals die in de Britse media werd genoemd, baarde Sunak opzien. Het Verenigd Koninkrijk, waar politici van links tot rechts voorstander zijn van een ambitieus klimaatbeleid, heeft al jaren een voortrekkersrol. (...)

Sunak is niet de enige regeringsleider die de afgelopen tijd zo’n U-bocht maakte. In mei riep de Franse president Emmanuel Macron Brussel op om pas op de plaats te maken met nieuwe klimaatplannen. (...)

Hij kreeg bijval van de Belgische premier Alexander de Croo, die bij de Europese Commissie aandrong op het gebruik van „een pauzeknop” voor het klimaatbeleid. (...)

Macron en De Croo echoden een geluid dat al een tijdje in het Europees Parlement klonk, met name bij de centrumrechtse Europese Volkspartij (EVP). Die partij voelde zich bedreigd door de winst van de BBB bij de Provinciale Statenverkiezingen in Nederland en door boerenprotesten in diverse Europese landen. (...)

Ook de Duitse coalitie, waar de Groene minister Robert Habeck verantwoordelijk is voor klimaat, stuit op toenemend verzet nu klimaatbeleid al lang niet meer alleen gaat over windmolens en zonneparken, maar directe gevolgen heeft voor burgers en de eigen industrie. (...)

In Nederland durfde klimaatminister Rob Jetten maatregelen die burgers in de portemonnee zouden raken, niet aan. Ook al zeiden zijn adviseurs dat die veel beter werkten en zeker op termijn goedkoper zouden uitpakken dan het stimuleren van klimaatbeleid met subsidies. (...)

Zelfs klimaatkoploper Zweden stuitte vorige week op de grenzen van zijn ambities. Het plan om al in 2045 klimaatneutraal te zijn, dreigt onbereikbaar te worden. (...)

„De opgave voor 2030 red je misschien nog met geleidelijke verandering; netto nul in 2050 is een opdracht tot transformatie. En die moet decennia van tevoren worden ingezet. Nu dus”, schreven Heleen de Coninck en Gert Jan Kramer twee jaar geleden in een opiniestuk in NRC. (...)

De vertraging komt bovendien op een ongelukkig moment. Op de klimaattop in Dubai moet begin december de eerste formele ‘stocktake’ plaatsvinden, een vijfjaarlijkse inventarisatie en beoordeling van alle mondiale klimaatplannen. (...)

De conclusie is duidelijk. „Een vernietigend rapport voor de mondiale klimaatinspanningen”, schrijft Ani Dasgupta, ceo van het gerenommeerde World Resources Institute. „Koolstofuitstoot? Nog steeds aan het stijgen. Financiële verplichtingen van de rijke landen? Achterstallig. Ondersteuning van arme landen om zich aan te passen? Blijft jammerlijk achter.”

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #co2 #fossiele_brandstof #biomassa #ondergrondse_opslag #co2-compensatie #energie #energietransitie #zonne-energie #windenergie #overstromingen #extreem_weer #hittegolven #droogte #ontbossing #bosbranden #vk #verenigd_koninkrijk #sunak #frankrijk #macron #nederland #jetten #zweden #duitsland #eu #green_deal #europese_unie #belgie #verkiezingen

Op de A12 in toga als symbool voor de wetenschap: we moeten snel fossiele energie beperken

Irene van Staveren (Trouw)

Ook ik stond anderhalve week geleden op de A12 samen met Extinction Rebellion (XR) te protesteren tegen de fossiele subsidies. Ik droeg mijn toga, samen met zo’n dertig andere hoogleraren. (...) De wetenschap laat al decennialang zien dat de aarde opwarmt en we hebben steeds meer bewijs dat dat komt door ons economisch gedrag. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Irene van Staveren

En toch kwamen er tegenreacties. Bijvoorbeeld van een econoom die vele bestuursfuncties heeft vervuld in de publieke en private sector. Tot mijn verbijstering schreef hij op X dat er op geen enkele manier uit de klimaatwetenschap is af te leiden dat ‘fossiele subsidies’ moeten worden afgeschaft. Terwijl de economische wetenschap juist overtuigend aantoont dat prijsprikkels tot gedragsverandering leiden. (...)

De nieuwe CDA-leider Bontenbal reageerde ook sceptisch op ons verzet. Bij afschaffen zouden bedrijven naar het buitenland vertrekken en de uitstoot gewoon doorgaan terwijl wij dan minder banen hebben. Alsof in deze tijden van arbeidsmarktkrapte baanbehoud in vervuilende sectoren een prioriteit zou moeten zijn. We hebben juist heel hard handjes nodig voor de productie en installatie van zonnepanelen, warmtepompen en isolatie. (...)

En wat die subsidies op fossiele brandstoffen betreft, wil ik u ook bijlichten. Er kwam namelijk ook een zuur commentaar van een onderzoeksjournalist dat die term onjuist is en dat de berekening berust op veronderstellingen. (...)

Maar dat weet iedereen die een beetje het nieuws volgt inmiddels toch wel? Het zijn verkapte subsidies. En ja, als je een kostenvoordeel berekent, kun je niet om veronderstellingen heen. Onderzoek waar XR zich op baseert, is daar open over en berekent de belastingvoordelen ten opzichte van de fossiele belastingen die huishoudens betalen. Inmiddels geeft het kabinet toe dat het bedrag aan kortingen nog hoger is: minimaal 40 miljard euro. (...)

Wanneer de politiek beweert de doelen van Parijs te willen halen maar tegelijk wetenschappelijk onderbouwde argumenten negeert dat we veel sneller fossiele energie moeten beperken, dan hebben wij de verantwoordelijkheid om deze argumenten kracht bij te zetten. Want zoals de schrijver Elie Wiesel al zei: “neutraliteit helpt de onderdrukker en nooit het slachtoffer”.

Als ons land niet heel snel de fossiele subsidies stopt, dragen we bij aan miljoenen klimaatslachtoffers. Vooral in het mondiale Zuiden. (...)

Hele artikel

> Zie ook: Waarom ik deze zaterdag de A12 ga blokkeren

> Zie ook: Climate Collapse – The Grim Silence Of Our Leaders

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #extinction_rebellion #blokkade #co2 #fossiele_brandstof #biomassa #ondergrondse_opslag #co2-compensatie #energie #energietransitie #zonne-energie #windenergie

> Zie ook: Waarom ik deze zaterdag de A12 ga blokkeren

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #extinction_rebellion #blokkade #co2 #fossiele_brandstof #biomassa #ondergrondse_opslag #co2-compensatie #energie #energietransitie #zonne-energie #windenergie

De weg blokkeren is noodzakelijk, anders gaat het nooit over het klimaat

Toine Heijmans (De Volkskrant)

(...) Had de Tweede Kamer vrij zicht naar buiten, dan zag ze de dagelijkse blokkade van de Utrechtsebaan ter redding van het klimaat en, dichterbij nog, de prachtige gevel van het Planbureau voor de Leefomgeving, dat deze week een rapport publiceerde over onder meer het klimaat – niet stoppen met lezen nu. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Toine Heijmans

De minister, die met de burgemeester en justitie en de politievakbonden belang heeft bij het uitvergroten van de ‘ontwrichtende’ blokkades (je rijdt er gemakkelijk aan alle kanten omheen) zei het zelf: ‘Daarin speelt de inhoud van de demonstratie geen rol, de veiligheid wel.’

Ze sprak in de Tweede Kamer tegen een muurtje van rechtse partijen die een einde ‘eisen’ aan de acties. Dit ging niet over klimaat, ‘dit gaat over demonstratierecht’, zei een vriendelijke agent ter plaatse. (...)

De inhoud speelt geen rol. Het Planbureau voor de Leefomgeving schrijft er zinnige dingen over: hoe kan het dat we de grote crisis negeren door zelf almaar kleine crisisjes te bedenken? (...)

Jammer, toch weer woorden tekort voor het interessante gesprek met Melchert Reudink van het PBL, die helder uitlegt waarom activisten elke dag de Utrechtsebaan bezetten, en het desondanks niet gaat waarover het gaat. De klimaatdoelen zijn luid en duidelijk vastgelegd, zegt hij, sommige al dertig jaar, we hebben een Klimaatakkoord en een Klimaatwet, en toch vinden we telkens geitenpaadjes om in fossiele auto’s te blijven rijden, ook al voelen we de klimaatverandering aan den lijve. ‘We houden nu eenmaal graag vast aan comfortabele maatregelen, die onze dagelijkse leefwijze niet te veel veranderen.’

Wat helpt is een politiek die koerst op de lange termijn en niet bij elke pijnlijke keuze een gemakkelijk steegje in schiet, zoals Mark Rutte, die donderdag het PBL-rapport in ontvangst nam en meteen de fossiele subidies bagatelliseerde (‘heel knap frame’).

Verandering komt nooit ineens, en dan is het er plotseling, alsof het nooit anders was. Alleen al daarom is de dagelijkse blokkade van de Utrechtsebaan zo noodzakelijk.

Hele artikel

> Zie ook: Waarom ik deze zaterdag de A12 ga blokkeren

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #extinction_rebellion #blokkade #co2 #fossiele_brandstof #biomassa #ondergrondse_opslag #co2-compensatie #energie #energietransitie #zonne-energie #windenergie

‘Terwijl de aarde in de fik staat, blijven rechtse partijen hangen in een hele of halve ontkenning van de feiten’

Asha ten Broeke (De Volkskrant)

(...) 37,5 miljard euro (...) is ook het bedrag dat volgens actiegroepen Somo, Oil Change en Milieudefensie naar fossiele subsidies gaat. (...)

Uit nieuwsgierigheid mailde ik daarom de woordvoerders van politieke partijen: ‘Wat zou uw partij het liefst doen met 37,5 miljard euro per jaar?’ (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Asha ten Broeke

FvD-bruinhemden [zien] het hele probleem niet: die vinden kolen, gas en olie jofele brandstoffen, en verduurzaming onverstandig en duur. En Belang van Nederland blijkt in een parallel universum te wonen waarin die 37,5 miljard aan fossiele subsidies helemaal niet bestaat. (...)

Het CDA oppert dat de berekeningen en definities niet deugen en heeft zorgen over de concurrentiepositie van grote bedrijven. De SGP neemt een vergelijkbaar standpunt in (al zegt hun woordvoerder er als bonus ook nog iets over abortus bij). De VVD noemt de 37,5 miljard ‘het spookbeeld dat nu geschetst wordt’. (...)

Diezelfde Jetten [D66] vertelde bij Buitenhof dat hij een groot deel van de 37,5 miljard euro graag wil terug-investeren in het bedrijfsleven (blijkbaar lijkt het D66 puik als Shell & co vergroenen met geld van de belastingbetaler in plaats van met hun eigen miljardenwinsten). (...)

GroenLinks-PvdA wil de fossiele-subsidiemiljarden – ‘natuurlijk krankzinnig’ – gebruiken om energiecoöperaties te steunen, het energienet te verzwaren. (...)

dieptrieste houding van de rechtse partijen. Terwijl de aarde in de fik staat, soorten uitsterven en mensen vluchten, verdrinken of verhongeren, blijven zij hangen in een hele of halve ontkenning van de feiten. (...)

Dat ze liever tegen de klippen op grote bedrijven beschermen dan dat ze klimaatplannen maken waarvan iedereen beter wordt. Dat ze liever hun eigen kiezers naaien dan het verwoestende grootkapitaal. Ze verdienen het dat we hen daar straks in het stemhokje genadeloos op afrekenen.

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #co2 #fossiele_brandstof #energie #energietransitie #zonne-energie #windenergie #subsidie #fossiele_subsidie #groenlinks #pvda #fvd #cda #d66 #jetten #vvd #belang_van_nederland

.

Tags: #nederlands #nederland #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #economie #groei #economische_groei #tata #chemours #fossiele_brandstof #energie #energietransitie

Waarom ik deze zaterdag de A12 ga blokkeren

NRC

We moeten zo snel mogelijk af van fossiele brandstoffen. Daar moet de overheid ons bij helpen, schrijft Martijn Katan, die daarom meedoet met Extinction Rebellion. (…)

Den Haag, waar Extinction Rebellion de A12 gaat blokkeren. (…)

De blokkade heeft tot doel dat de belastingkortingen op brandstof voor grootverbruikers, zoals raffinaderijen, elektriciteitscentrales, vliegtuigen, schepen en kassen worden afgeschaft. (…) Is het gerechtvaardigd om daarvoor de A12 blokkeren? Daarvoor moet volgens mij aan drie voorwaarden zijn voldaan. De eerste is dat het moet vaststaan dat gas, olie en kolen de oorzaak zijn van klimaatverandering, de tweede dat klimaatverandering een reëel gevaar vormt voor ons en onze (klein)kinderen en de derde dat er geen andere remedie is.

(Tekst loopt door onder de foto.)

_ Martijn Katan_

Fossiele brandstoffen zijn inderdaad de belangrijkste oorzaak van klimaatverandering. (…)

De tweede voorwaarde betreft de gevolgen van klimaatverandering. Die kennen we minder precies. (…) Er is een gevaar dat bij verdergaande klimaatverandering onze kleinkinderen te maken krijgen met voedseltekorten, oorlogen en verwoesting. Dat beangstigt mij; wat doen we ze aan?

Helaas zijn de remedies die ons door bedrijven en overheid worden voorgespiegeld grotendeels gebakken lucht. (…)

Alleen wind en zon lijken een succes – tot je naar de cijfers kijkt. Ze leveren een flink deel van onze stroom maar slechts 5 procent van ons totale energieverbruik. (…)

Wie de cijfers belangeloos bekijkt kan daarom maar tot één conclusie komen: willen we onze kinderen en kleinkinderen beschermen tegen de gevaren van klimaatverandering dan moeten we zo snel mogelijk af van fossiele brandstoffen. In mijn eentje breng ik dat niet op. (…) Daarom vraag ik de overheid om mij te helpen door gas, benzine en fossiele elektriciteit flink duurder te maken. Dat vereist zwaardere druk dan alleen een demonstratie op het Malieveld. Vandaar dat ik straks op het asfalt zit van de A12 in Den Haag.

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #extinction_rebellion #blokkade #co2 #fossiele_brandstof #biomassa #ondergrondse_opslag #co2-compensatie #energie #energietransitie #zonne-energie #windenergie

Een goed programma, maar nu helaas grote interne strubbelingen.

De economie is geen natuurverschijnsel, mensen zitten aan de knoppen

Esther Bijlo (Trouw)

(...) De afserverende term [ecosocialisme] gaat nu richting de Partij voor de Dieren, die net haar concept-verkiezingsprogramma heeft gepubliceerd. Daarin waagt de partij de heilige economische groei ter discussie te stellen. (...) Het is een economie van verspilling geworden. (...)

De partij stelt een hele reeks maatregelen voor om de economie te vergroenen, met als rode draad een hoog prijskaartje aan vervuiling en strengere milieuregels. (...)

Dit soort daadkrachtige plannen werken voor sommigen als een rode lap. (...)

(Tekst loopt door na de foto.)

Esther Bijlo

De Onderzoeksraad voor Veiligheid deed eerder dit jaar uit de doeken dat de gezondheid van burgers onvoldoende beschermd is tegen vervuiling door industriële bedrijven als Tata en Chemours. Het systeem werkt niet. De overheid weet te weinig, heeft niet genoeg mensen om overtredingen aan te pakken, voelt de urgentie niet en komt bedrijven te veel tegemoet in hun te slappe aanpak. Die bedrijven zijn op hun beurt weinig transparant en schuiven hun verantwoordelijkheid weg, zo is de conclusie van de raad. (...)

Die economie is geen natuurverschijnsel, maar een middel om in welvaart te voorzien. Brede welvaart, als het goed is, die verder gaat dan de euro’s in de portemonnee. Die ook stuurt op gezondheid, gelijke kansen, een leefbare omgeving, de toekomst. Of economische groei daar per definitie voor nodig is, en welk soort groei dan, is onderwerp van een interessant debat. Daar valt simpelweg ‘ecosocialisme’ roepen niet onder.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #partij_voor_de_dieren #pvdd #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #economie #groei #economische_groei #verspilling #vervuiling #milieuvervuiling #gezondheid #tata #chemours #ongelijkheid #welzijn #leefbaarheid #hoogduin #degrowth

Energiesubsidies voor grote bedrijven zijn niet te verdedigen

De Volkskrant

(...) Wie denkt dat Nederland een progressief belastingstelsel heeft, heeft de tarieven voor de energiebelasting nog nooit gezien. Die zijn regressief: de breedste schouders dragen niet de zwaarste, maar de lichtste lasten. Hoe meer gas of elektriciteit je gebruikt, hoe minder belasting je over elke kubieke meter of kilowattuur betaalt. Grootverbruikers worden flink bevoordeeld. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Ook de energie-intensieve glastuinbouw profiteert van fossiele subsidies.Beeld Getty Images.

In totaal leveren die regelingen het bedrijfsleven jaarlijks 37,5 miljard euro voordeel op, bleek uit hun maandag gepubliceerde onderzoek. Dat is ruim 2.000 euro per Nederlander.

Onder de regelingen bevinden zich de andere ‘usual suspects’, zoals de belastingvrije brandstoffen voor luchtvaart en scheepvaart. Ook energiecentrales, kunstmestfabrieken, raffinaderijen en de glastuinbouw pakken ieder een miljardje of twee mee. (...)

De regelingen bestaan al zo lang dat ze normaal worden bevonden, maar zijn eigenlijk nooit te verdedigen geweest. (...)

De ongelijke behandeling treft niet alleen particulieren, maar ook kleine bedrijven. Want waarom moet de bakker om de hoek per brood meer energiebelasting betalen dan de bakkerij van Albert Heijn? (...)

De jarenlange sponsoring van de energie-intensieve industrie, de luchtvaart en de scheepvaart heeft bijgedragen aan een economisch systeem dat fossieler is dan nodig. Mét prijsprikkels zouden er wellicht zuiniger productieprocessen zijn ontwikkeld, of zelfs andere producten. Er zouden wellicht minder Albert Heijns zijn en meer bakkers op de hoek.

Ja, verplaatsing van activiteiten is een reëel risico – maar als die activiteiten kennelijk alleen konden bestaan dankzij een onrechtvaardig en klimaatonvriendelijk fiscaal stelsel, dan hadden ze misschien helemaal geen bestaansrecht. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #energie #energietransitie #energiesubsisidie #energiebelasting #luchtvaart #scheepvaart #bakker #ah #supermarkt #energiecentrales #kunstmestfabrieken #raffinaderijen #glastuinbouw #fossiele_brandstof #fossiele_economie #milieu #uitstoot #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis

Ondanks alle emoties mogen we onze ogen niet sluiten voor lastige keuzes in het migratievraagstuk

Arie Elshout (De Volkskrant)

De zomer van 2023 was een aaneenschakeling van weerrecords en -rampen. (...) Kan het zijn dat [de wetenschap] te weinig alarmistisch is geweest, in plaats van te veel, zoals critici beweren?

(Tekst loopt door onder de foto.)

Arie Elshout

Kort daarop werd ik door de Volkskrant op mijn wenken bediend met een stuk daarover van wetenschapsredacteur Maartje Bakker. Daarin erkennen klimaatonderzoekers verrast te zijn door wat er gebeurt. (...) Het kan meevallen maar ook tegenvallen, en dat laatste stemt zacht gezegd niet vrolijk want de wetenschap is ons enige kompas in de klimaatdiscussie.

Daarom schrok ik ook van een column van de Amerikaanse econoom Paul Krugman. Volgens hem is klimaatwetenschap een front in de cultuuroorlog geworden in de Verenigde Staten. Mensen verzetten zich tegen klimaatmaatregelen omdat ze alles afwijzen waar progressieven voor zijn. (...)

Dat is lastig politiek bedrijven. (...) Er wordt niet meer bewogen terwijl het klimaatvraagstuk juist dringend beweging vereist. (...)

[We] moeten leren omgaan met complexiteit. (...) alleen is het niet alleen radicaal-rechts dat de werkelijkheid kan versimpelen, ook ter linkerzijde gebeurt dat.

Extinction Rebellion eist dat ons land al in 2025 klimaatneutraal wordt, zonder veel aandacht te besteden aan ingewikkelde vragen over de haalbaarheid van dat doel. In het migratiedebat is er in progressieve kring de neiging om eenzijdig te focussen op lotgevallen van individuele migranten. Die zijn vaak schrijnend of ontroerend. (...) Maar die emoties kunnen ertoe leiden dat er geen oog is voor de complexiteit van het migratievraagstuk en de ongemakkelijke keuzes die het vraagt.

Immigratie zal er blijven, is soms zelfs nodig (arbeidsmigratie). Maar Nederland kan ook niet onbeperkt migranten toelaten. De instroom legt een te groot beslag op de huisvesting, de zorg en het onderwijs in het bijzonder en de verzorgingsstaat in het algemeen. (...) Ik zag zelfs iemand die het praten over aantallen al te polariserend vond.

Dit neigt naar het ontkennen dat het immigratievraagstuk meerdere kanten heeft die ook bespreekbaar moeten zijn. Zich afsluiten voor de complexiteit van een probleem doen kennelijk niet alleen klimaatontkenners.

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatwetenschap #klimaatmodellen #klimaatsceptici #complexiteit #extinction_rebellion #migratie #migranten #asielzoekers #vluchtelingen #verzorgingsstaat #huisvesting #zorg #onderwijs #arbeidsmigratie #migratiedebat

.

Tags: #nederlands #reclame #consumptie #junk_food #vliegvakantie #vlees #vleesconsumptie #accu #e-bike #mode #fast_fashion #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #overstromingen #bosbranden #zeespiegelstijging #hittegolven #stormen #extreem_weer

De zachte heelmeesters van het klimaat

Jurrien Hamer (Trouw)

Sinds de ontdekking van klimaatverandering proberen we het fenomeen op een begrijpelijke manier te vatten. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Jurrien Hamer

Maar in twee opzichten werkt de medische metafoor: klimaatverandering is net als sommige ziektes zowel progressief als chronisch. Het is progressief, omdat een veranderend klimaat met de tijd steeds dieper in ons leven ingrijpt. Eerst pakte klimaatverandering Elfstedentochten af, nu kunnen we niet meer zorgeloos op vakantie naar Zuid-Europa, en straks breekt er een dijk door. Het is chronisch, omdat de natuur niet op korte termijn geneest. Denk maar aan alle soorten die al uitgestorven zijn. Wat klimaatverandering afneemt, krijgt de wereld meestal niet terug.

Het is aan ons om ervoor te zorgen dat de ziekte niet veel erger wordt en zo goed mogelijk met de symptomen te leven. Misschien kunnen we de ziekte compenseren met nieuwe vormen van welvaart en welzijn. Maar dan moet er wel voortvarend ingegrepen worden: op het terrein van klimaatverandering lopen nogal wat zachte heelmeesters rond, die de wond alleen maar laten stinken.

En dus overpeins ik onze zorgelijke prognose, als de dag voorbij is en ik starend naar het plafond het piekeren niet kan stoppen, en vraag ik me af: wat is het volgende dierbare goed waar de zieke aarde een streep doorheen zet?

Hele artikel

> Zie ook: ‘Over een paar decennia wonen er miljoenen mensen in het Noordpoolgebied’

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #overstromingen #hittegolven #natuur #bosbranden

Wetenschapsjournalist Gaia Vince: ‘Over een paar decennia wonen er miljoenen mensen in het Noordpoolgebied’

NRC

Boek - Dat honderden miljoenen mensen vanwege de opwarming van de aarde noordwaarts zullen trekken is onvermijdelijk, volgens wetenschapsjournalist Gaia Vince. „Laten we het dan ook goed faciliteren.”

De aarde warmt op, waardoor sommige gebieden onleefbaar worden. Mensen die daar wonen zullen ergens anders onderdak moeten vinden. En die migratie moet omarmd worden.

Dat is een beknopte samenvatting van het boek Nomad Century: How Climate Migration Will Reshape Our World, van de Britse wetenschapsjournalist Gaia Vince. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Gaia Vince

Vince gaat uit van een opwarming van 4 graden Celsius ten opzichte van de tijd voor de Industriële Revolutie (1750-1850). Dit is ver boven de in de Parijs-akkoorden afgesproken bovengrens van 2 graden, met een streven naar maximaal 1,5 graad. (...)

Gevraagd naar hoe de 4-gradenwereld eruit zal zien, gebruikt Vince het woord „onherkenbaar”. Diersoorten sterven uit, oceanen ontwikkelen zones waar het zeeleven verstikt wordt, koraalriffen verdwijnen, het zeeniveau stijgt met twee meter, de wereld wordt grotendeels ijsvrij en een groot deel van de wereld wordt onbewoonbaar.

Massamigratie, stelt Vince, zal daarom onvermijdelijk zijn. „Volgens de Internationale Organisatie voor Migratie van de Verenigde Naties zullen tegen 2050 tot 1,5 miljard mensen hun huizen moeten verlaten, en dit aantal kan volgens sommige voorspellingen oplopen tot 2 miljard in 2100. (...)

Zullen die landen blij zijn met al die migranten?
Gaia Vince: „Je moet het zo zien: alleen in deze landen zal het nog prettig toeven zijn. En hun economieën zullen profiteren van de bedrijvigheid die mogelijk wordt door die aangenamere temperaturen.” (...)

Hoe moet deze massale migratie praktisch in haar werk gaan, in een wereld die verdeeld is in natiestaten?
„Daar zullen we iets op moeten verzinnen. Zo zouden we misschien wereldwijde bewegingsvrijheid moeten instellen.” (...)

Hoe is deze toekomstvisie te verenigen met de visie van talloze politici in 2023, die als doel hebben om zo veel mogelijk migranten permanent buiten de deur te houden?
„Het klopt dat het Westen nu alles doet wat niet zou moeten. Het westerse migratiebeleid is vijandig. Mensen sterven tijdens hun vlucht of leven in verschrikkelijke, door de Europese Unie gefinancierde gevangenissen in Libië. Mensen worden verhandeld als moderne slaven. Het is humanitair niet verantwoord om zo met hen om te gaan, maar ook economisch niet: op deze manier kunnen ze niet aan westerse samenlevingen bijdragen. Door deze behandeling worden ze eerder terrorist dan belastingbetaler.” (...)

„Door klimaatverandering zullen mensen zich hoe dan ook verplaatsen: laten we het dan goed faciliteren. En wat is het alternatief? Miljoenen wanhopige mensen bestrijden?”

Hoe verklaart u die vijandigheid?
„Er is in westerse landen een stupide cultuuroorlog aan de gang tegen immigratie, tegen mensen die willen werken. We leven in een rare tijd, met het dominante populistische verhaal dat migranten de westerse samenlevingen iets kosten in plaats van opleveren. Regeringen geven migranten de schuld van hun eigen onvermogen om armoede en werkloosheid op te lossen. De opkomst van extreem-rechts, dat barrières wil opwerpen, lost migratie niet op. Wel maken die barrières de vluchtroutes dodelijker. De manier waarop we Oekraïense vluchtelingen behandelen is veel verstandiger. Dat redt levens. En het kost minder dan het barricaderen van de grenzen of het opzetten van detentiecentra. Hun kinderen worden uw tandarts of loodgieter.”

„Ik zie weinig inspanning van leiders om het dominante nationalistische verhaal tegen te gaan. Ze zouden bijvoorbeeld kunnen overwegen om in hun politieke verhaal het begrip ‘burgerschap’ uit te breiden. Niemand van ons heeft één enkele identiteit. We bevatten allemaal veelvoudigheden. Je kunt Europeaan zijn, Nederlander, christen, voetbalsupporter.” (...)

„Racisme is de kern van dit gesprek. Dat kunnen we aanpakken met goed onderwijs. Het Westen is minder racistisch geworden sinds de jaren vijftig. Ten opzichte van destijds maken minder mensen zich zorgen dat hun dochter met een zwarte man trouwt. In dat opzicht ben ik hoopvol.” (...)

„Het instellen van wereldwijde bewegingsvrijheid zou bovendien nationale economieën stimuleren en miljarden levens redden of verbeteren. Open grenzen zouden het mondiale bbp met tientallen biljoenen dollars kunnen verhogen.” (...)

„Er zijn financiële investeringen nodig om voor huisvesting en gezondheidszorg te zorgen. Maar de nieuwkomers zullen belastingen betalen.” (...)

Wilt u grenzen helemaal afschaffen?
„Nee. Grenzen zijn belangrijke juridische structuren die invloed hebben op beleidsvorming en het heffen van belastingen. Maar we moeten wel onze manier van denken over mensen die de grens oversteken volledig veranderen.” (...)

„Het idee om buitenlanders buiten te houden met grenzen is relatief recent. Staten maakten zich vroeger veel meer zorgen over het tegenhouden van mensen die vertrokken dan over het weren van mensen die aankwamen.” (...)

„Rapporten van de Verenigde Naties en de OESO wijzen uit dat de VS door demografische krimp tegen 2030 25 miljoen extra werknemers nodig hebben. Tegen 2050 zal Europa 44 miljoen extra werknemers nodig hebben, en Japan nog eens 17 miljoen om de bestaande levensstandaard en sociale voorzieningen te handhaven.” (...)

Kan het Westen niet meer doen om de omstandigheden in het globale zuiden, waar de opwarming van de aarde het hardst zal toeslaan, te verbeteren?
„Natuurlijk kunnen we meer doen om de klimaatverandering tegen te gaan, zodat minder mensen hun land van herkomst zullen ontvluchten. We kunnen de CO2-uitstoot verminderen. We kunnen het zuiden weerbaarder maken. We kunnen geo-engineeren: technologieën inzetten om bijvoorbeeld zonnestralen tegen te houden of CO2 uit de lucht op te vangen. Maar dat doen we allemaal niet.” (...)

„En ook het bestrijden van ongelijkheid is van levensbelang. De rijkste mensen kunnen zich beschermen tegen rampen. We zijn allemaal samen op deze planeet. We kunnen het ons niet veroorloven dat de Indiase of Chinese economie crasht. We stammen uiteindelijk allemaal af van dezelfde aap. Er is genoeg ruimte. Breng de soort in veiligheid.”

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #migratie #migranten #migratiebeleid #asielzoekers #vluchtelingen #klimaatvluchtelingen #grenzen #fort_europa #natiestaat #Gaia_Vince #cultuuroorlog #armoede #werkeloosheid

‘Mensen blijven zeggen: ik vlieg wel de hele wereld over, maar ik heb thuis wel spaarlampen’, zegt deze hoogleraar

NRC

Marc Davidson | hoogleraar filosofie van duurzaamheid en milieu - Klimaatambities komen steeds meer onder druk te staan. Overheden wijzen naar elkaar en schuiven – veelal uit angst voor electoraal verlies – problemen voor zich uit. Zorgelijk, vindt Marc Davidson: „De enige rigoureuze oplossing is een overheid die verder kijkt dan wijzelf.”

(Tekst looptg door onder de foto.)

Badgasten in de Albanese kustplaats Sarandë en kijken uit op de brand op het Griekse eiland Corfu.

De Franse president Emmanuel Macron pleitte dit voorjaar voor „een pauze” in Europese regelgeving op het gebied van klimaat en milieu. De natuurherstelwet dreigde in het Europees Parlement te sneuvelen omdat de centrum-rechtse EVP vreesde voor de toorn van de kiezer bij de Europese verkiezingen van volgend jaar. En de Nederlandse klimaatminister Rob Jetten (D66) deed er alles aan om in het pakket aan klimaatmaatregelen dat hij in april presenteerde de burger te ontzien. (...)

„Of het nu gaat om klimaat of om biodiversiteit, de problemen worden alleen maar groter en mondialer”, zegt Marc Davidson, hoogleraar filosofie van duurzaamheid en milieu aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. „Intussen heeft iedereen de neiging om ze op elkaar af te schuiven. Daarom heb je een overheid, of laat ik zeggen coördinatie, nodig. En coördinatie vereist dat je soevereiniteit afstaat: als burger aan een nationale overheid, als nationale overheid aan Europa en als Europa aan de wereldgemeenschap. Maar helaas stagneert die bereidheid en gaat ze zelfs de andere kant op.” (...)

[D]e overheid is uitgevonden als medicijn tegen de kortzichtigheid van het individu, zegt Davidson. Aan die kortzichtigheid valt weinig te doen. „De enige rigoureuze oplossing is een overheid die verder kijkt dan wijzelf.”

Dat vergt wel vertrouwen in de instituties, aldus Davidson. In de politiek, maar bijvoorbeeld ook in de wetenschap. (...) „Natuurlijk moet je niet blind vertrouwen op overheid of wetenschap. Maar er moet wel een balans zijn. Zonder vertrouwen kan een samenleving niet functioneren.” (...)

„Landen beloven van alles, maar houden zich er niet aan. En zelfs als ze zich aan hun beloftes houden, is dat niet genoeg voor het uiteindelijke doel, hebben klimaatwetenschappers berekend. Daarvoor heb je mondiale coördinatie nodig. En de bereidheid om een deel van je soevereiniteit uit handen te geven.” (...)

Het IPCC, het wetenschappelijk klimaatpanel van de Verenigde Naties, vat heel precies samen wat er moet gebeuren: snelle, vérreikende, ongeëvenaarde verandering van alle aspecten van de samenleving. Welke politicus is bereid dat te bepleiten?
„Er zijn genoeg voorbeelden in de geschiedenis. Neem de Amerikaanse oorlogseconomie in de Tweede Wereldoorlog. In 1942 zei president Roosevelt: we worden onder de voet gelopen als we nu niet radicaal onze industrie omzetten naar de productie van wapens. Ook de Watersnoodramp van 1953 in Nederland is een goed voorbeeld. Toen hoefden politici niet huis aan huis mensen ervan te overtuigen dat er iets moest gebeuren. De overheid nam gewoon het heft in handen.” (...)

„Als je de mogelijkheid dat iedereen plotseling het licht ziet buiten beschouwing laat – die kans lijkt me niet groot – dan zie ik twee uitwegen. De eerste is dat er een gevoel van noodzaak ontstaat door toenemende klimaatschade. Dat mensen de urgentie erkennen, beseffen dat klimaatontkenning niet langer helpt. En dan maar hopen dat het nog niet te erg is en we nog een goede slag kunnen slaan. De tweede uitweg is geo-engineering, bommenwerpers vol zwaveldioxide en fijnstof in de atmosfeer brengen om de wolken witter te maken en zo te zorgen voor afkoeling. De ecologische impact daarvan is volstrekt onduidelijk. De risico’s zijn immens.” (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #energie #energietransitie #ongelijkheid #hittegolf #extreem_weer #overstromingen #canada #vs #verenigde_staten #bosbranden #india #china #vs #verenigde_staten

Geen goede week voor het vertrouwen in menselijke samenwerking tegen de wereldwijde opwarming

NRC

Klimaatverandering is van iets heel abstracts veranderd in iets tastbaars. (...)

Het lijkt erop dat we tegenwoordig iedere zomer klimaatverandering in het gezicht kijken. Nederland ontspringt, op een paar stikhete dagen in juni na, tot nu toe de dans. Maar in grote delen van het noordelijk halfrond is het extreem warm. (...)

(Tekst loopt door onder het logo.)

Ook elders in de wereld is het weer extreem. In Florida schommelt de temperatuur van het zeewater rond de lichaamstemperatuur van een mens. (...)

In China, waar net als op andere plekken in Azië al sinds april hittegolven en overstromingen elkaar opvolgen, steeg de temperatuur afgelopen zondag eveneens tot boven de 50 graden. (...)

Allereerst zullen samenlevingen zich nog veel beter moeten beschermen tegen de opwarming, want die heeft „grote gevolgen voor volksgezondheid, ecosystemen, economieën, landbouw, energie en watervoorziening”. Met alleen al in Europa in de vorige zomer meer dan 60.000 hittedoden is dat geen overdreven waarschuwing.

De tweede les die de WMO [Wereld Meteorologische Organisatie] hieruit trekt is zeker zo belangrijk: „Dit onderstreept de toenemende urgentie om de uitstoot van broeikasgassen zo snel en zo diep mogelijk terug te dringen.” Zonder de oorzaak van de opwarming weg te nemen, heeft aanpassing weinig zin.

Veel reden voor optimisme was er wat dat betreft deze week niet. De Amerikaanse klimaatgezant John Kerry reisde naar China om de vorig jaar gestrande klimaatdiplomatie tussen de twee economische (en klimaatvervuilende) grootmachten weer op gang te brengen. Maar in vier dagen van intensief overleg gaven beide partijen vooral elkaar de schuld. (...)

De Amerikaanse president Joe Biden heeft dit jaar, onder het mom van inflatiereductie, het grootste klimaatpakket ooit succesvol door het Congres geloodst – maar legt de fossiele industrie geen strobreed in de weg. China bouwt meer installaties voor duurzame energie dan welk ander land ook – maar ook meer kolencentrales. Om de opwarming echt een halt toe te roepen is het allemaal lang niet genoeg. (...)

Hele artikel

> Zie ook: Extreem weer leidt lang niet overal tot debat over klimaatverandering

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #broeikasgassen #broeikaseffect #energie #energietransitie #ongelijkheid #spanje #italie #china #india #hittegolf #extreem_weer #overstromingen #canada #vs #verenigde_staten

Extreem weer leidt lang niet overal tot debat over klimaatverandering

NRC

Klimaat - Op plekken met extreme hitte is klimaatactie amper een urgent thema. ‘Als China niks doet, dan doe ik ook mijn auto niet weg.’

Het noordelijk halfrond zucht onder ongekend extreem weer: zeewater op badtemperatuur, dagen aaneen nieuwe hitterecords, maar ook verwoestende natuurbranden door droogte, plus overstromingen door intense regens. Waar leidt het toe, behalve tot ongemak en leed voor de kwetsbaren onder mens en dier? Wordt het verband met klimaatverandering gelegd? En zo ja, leidt dat dan tot de roep om radicale maatregelen? Een rondgang. (...)

Een huis dat bij een bosbrand is verwoest, vrijdag in de Griekse plaats Mandra, een voorstad van Athene. Foto Louiza Vradi/Reuters.

Hele artikel

Tags: #nederlands #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #energie #energietransitie #ongelijkheid #spanje #italie #china #india #hittegolf #extreem_weer #overstromingen #canada #vs #verenigde_staten

We zullen het straks nog vaak horen, dat de energietransitie niet lukt zonder het bedrijfsleven. De waarheid is: we kunnen het niet mét.

Asha ten Broeke (De Volkskrant)

Op 6 juli, volgens klimaatwetenschappers de warmste dag op aarde in 125 duizend jaar, kondigde oliegigant TotalEnergies aan dat het bedrijf het leeuwendeel van zijn geld zal blijven investeren in fossiele brandstoffen. Dezelfde dag gaf Shell-ceo Wael Sawan een interview waarin hij het ‘gevaarlijk en onverantwoordelijk’ noemde om de productie van olie en gas terug te dringen. (...)

Asha ten Broeke

Uit wat klasse graaf- en rekenwerk van Investico blijkt dat de chemie- en raffinagesector fiks zal moeten krimpen om aan alle duurzaamheidseisen te voldoen. ‘Rapporten draaien eromheen. De bedrijven die het betreft, zoals DOW, Shell of ExxonMobil, zwijgen er liever over’, schrijft Investico. Maar er is – volgens de cijfers van Kramer zelf – gewoon meer energie nodig dan men kan maken om deze industrieën in de huidige omvang te vergroenen. (...)

We gaan het deze verkiezingstijd vast weer regelmatig horen: dat het bedrijfsleven onmisbaar is in de overgang naar een duurzame samenleving. Dat we het allemaal niet zonder hen kunnen. Maar de waarheid is: we kunnen het niet mét hen.

Grote bedrijven zijn namelijk gemaakt om elke vorm van verantwoordelijkheid te ontlopen. Dat is de aard van het beestje. Ze zijn in de loop der tijd zo gestructureerd dat ze zowel fysiek als legaal als moreel op grote afstand staan van de gevolgen van hun activiteiten, schrijft hoogleraar David Whyte in zijn boek Ecocide.

Zo is, omdat grote bedrijven zelf rechtspersonen zijn, geen enkel individu echt aansprakelijk. En ceo’s voelen dat dan ook niet zo, stelt Whyte. Dus nemen ze alle beslissingen, ook over leven en dood, vanuit economisch oogpunt. Uitbuiting, vernietiging en uitroeiing doen er minder toe dan de vraag wat goed is voor de aandeelhouders. ‘Ze kunnen zich blijven focussen op winst maken zonder dat ze ooit de menselijke gevolgen van hun beslissingen hoeven te zien of kennen’, schrijft Whyte. Hij noemt grote bedrijven ‘de dodelijkste menselijke uitvinding’. De ondertitel van zijn boek is dan ook: Kill the Corporation Before it Kills Us.

Dat is een uitstekend advies. (...)

Hele artikel

Tags: #nederlands #boeken #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #klimaatbeleid #klimaattop #biodiversiteitstop #oceanenverdrag #multilateralisme #energie #energietransitie #ongelijkheid #schaarste #voedselsystemen #voedselvoorziening #bedrijfsleven

Wie als laatst lacht…

De Groene Amsterdammer

Opgewekt liet Rutte zijn vierde kabinet vallen. Zijn kompas is afgesteld op macht en hij moet in de afgelopen weken hebben ingeschat dat een val nu het meest opportuun is. Daarmee stranden alle grote ambities van Rutte IV, al wist minister Rob Jetten op de valreep zijn klimaatfonds door de Kamer te loodsen. (...)

(Tekst loopt door onder de foto.)

Robin Utrecht / ANP

Het principe waar Rutte IV op strandt, is een principiële keuze om het aantal kinderen uit oorlogsgebieden dat naar Nederland wil komen te beperken. Iets waarvan hij zeker wist dat de ChristenUnie en D66 het moreel en partijpolitiek nooit zouden kunnen dragen. Van de aimabele mannetjesmaker die gelooft dat de kunst van politiek bedrijven schuilt in ‘wheelen en dealen’ was niets meer over. Hij zette zijn samenwerkingspartner tegen de muur en liet ze kiezen: my way or the highway.

Het is onmogelijk om daar geen kwade opzet in te zien, dan wíl je vallen. (...)

Al maandenlang had in coalitiekringen de analyse geklonken: als dit kabinet valt, dan moet je het op je eigen thema doen. Voor D66 zou dat klimaat geweest zijn, voor het CDA landbouw en stikstof en voor de VVD asiel en migratie. (...)

Hoe diep zwart die achtergrond eruit zag bleek na vele uren onderhandelen, toen Sigrid Kaag, Carola Schouten en Wopke Hoekstra om half twee ’s nachts het crisisoverleg verlieten. Zonder uitzondering keken ze somber, ze maakten zich zichtbaar zorgen om het voortbestaan van dit landsbestuur. De premier zelf had daar geen last van. (...)

De afzwaaiende toplobbyist en senator Niek Jan van Kesteren vergeleek in een afscheidsinterview Ruud Lubbers en Mark Rutte en merkte daarbij op dat ze een ‘rücksichtslose machtsoriëntatie’ deelden. Maar op een zeer wezenlijk punt leken de twee langstzittende premiers van dit land niet op elkaar: ‘Het verschil tussen de twee is dat Lubbers zich de dingen aantrok, eronder leed. Rutte heeft dat helemaal niet.’

Aan die conclusie kon je op de valreep van dit politieke jaar niet ontkomen. (...)

Dat heeft ook te maken met een interne verandering binnen zijn partij. De VVD lijdt al jarenlang aan ideeënarmoede en sinds een jaar worstelt de partij opzichtig met de vraag of ‘kleur op de wangen’ niet belangrijker is dan het overeind houden van het landsbestuur. (...)

Zo bezien moet je concluderen dat van de grote dossiers die de coalitiepartners de afgelopen maanden plaagden (CDA en landbouw, VVD en asiel, D66 en klimaat), vooral de partij van Kaag tevreden terug mag kijken. Zij hebben inhoudelijk op de valreep een slag gewonnen [klimaatfonds], al zullen ze daar bij een aanstaande stembusgang waarschijnlijk niet voor beloond worden.

Het zinkende schip van Rutte IV kent weinig reddingsbootjes: D66 en vooral het CDA vrezen weg te zinken in een peilloze diepte.

En Rutte? Die blijft maar lachen.

Hele artikel

Tags: #nederlands #nederland #asielzoekers #vvd #kabinet #rutte #migratie #arbeidsmigranten #expats #noodopvang #coa #vluchtelingen #bezuinigingen #ontwikkelingshulp #desinformatie #klimaat #klimaatverandering #klimaatfonds #klimaatcrisis #d66 #jetten #kaag

> Zie ook: Een natuurminister die tegen natuurbescherming lobbyt, in Nederland kan het

Tags: #klimaat #klimaatverandering #klimaatcrisis #stikstof #ammoniak #mest #veeteelt #boeren #landbouwakkoord #natuur #natuurbescherming #habitatrichtlijn #milieubescherming #leefomgeving #vergunningen #Europese_natuurherstelwet #natuurherstel #lobby #van_der_wal